Άκραμ Καν: Το σώμα αποκαλύπτει τα πάντα, λέει την γυμνή αλήθεια

«Είναι ιδιαίτερη χαρά και τιμή που θα φιλοξενήσουμε στη Στέγη τη νέα δουλειά του Άκραμ Καν σε παγκόσμια πρεμιέρα». Η κα Κάτια Αρφαρά, διευθύντρια Θεάτρου και Χορού της Στέγης, μας καλωσόρισε στη Συνέντευξη Τύπου για την πολυαναμενόμενη (και sold out) παράσταση “Xenos”, ενώ υποδέχτηκε για τρίτη φορά τον διεθνώς αναγνωρισμένο και πολυβραβευμένο χορευτή και χορογράφο.

Δύο μέρες πριν, η ίδια επισκέφτηκε την Ντάκα, πρωτεύουσα του Μπαγκλαντές και πατρίδα των γονιών του. «Μία πόλη που βρίσκεται στη διασταύρωση πολλών διαφορετικών πολιτισμών, παραδόσεων, γλωσσών, θρησκειών, όπως και η ίδια η δουλειά του Άκραμ που βρίσκεται και εκείνη στο σταυροδρόμι πολλών διαφορετικών ιδιωμάτων, τόσο καλλιτεχνικών όσο και πολιτισμικών», είπε και αμέσως μετά τού έδωσε τον λόγο.

Ο 43χρονος καλλιτέχνης, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους δημιουργούς παγκοσμίως, μίλησε για την σύλληψη της ιδέας, την μεγάλη έρευνα που έκανε με τους συνεργάτες του και μας έδωσε μία πρώτη γεύση από την παράσταση που θα δούμε (21 έως 27 Φεβρουαρίου). Οι ξεκάθαρες πολιτικές του απόψεις για τον κόσμο φαίνεται ότι έχουν τεράστια επιρροή και αυτή τη φορά στη χορογραφική του δημιουργία.

Ο “Xenos” εξετάζει τον μύθο του Προμηθέα από την οπτική γωνία ενός Ινδού στρατιώτη που πολέμησε για τη Βρετανική Αυτοκρατορία στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέσα από το πορτρέτο ενός χορευτή του οποίου το σώμα γίνεται μέσο πολέμου, ο Καν θέλει να διερευνήσει τη σχέση μας με το παρελθόν αλλά και το μέλλον μας, μελετώντας την φρίκη αλλά και την ομορφιά της ανθρώπινης φύσης. Εξάλλου, όπως λέει: «Το ανθρώπινο είδος είναι εξίσου δημιουργικό και καταστροφικό».

«Ως ομάδα, μάς ενθουσίασε η ιδέα του Προμηθέα, η συνάφειά του με την τεχνολογία, η ιδέα πως πρόκειται για τον αιώνιο στρατιώτη που έπρεπε να θυσιαστεί για την ανθρωπότητα». Ωστόσο, διευκρινίζει ότι η παράσταση δεν πρέπει να ταυτιστεί με τον Προμηθέα. «Ο ήρωας είναι ένας Ινδός στρατιώτης που πριν στρατολογηθεί ήταν χορευτής. Τώρα, που ζει στα χαρακώματα, έχει χάσει την έννοια του ανθρωπισμού γιατί επιβάλλεται να σκοτώσει».

Πώς έφτασε άραγε από τον μύθο του Προμηθέα στην έρευνα για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο; «Μέσα από την έρευνα, κατέληξα στο ότι τελικά και η Ιστορία τυγχάνει χειραγώγησης. Δηλαδή ότι, την ιστορία διαμορφώνουν οι νικητές και όχι οι ηττημένοι. Αισθάνθηκα, λοιπόν, ότι έφερα μία ευθύνη απέναντι στα παιδιά μου και καθώς θεωρώ ότι η Ιστορία θα πρέπει να αποδίδει μία πανοραμική άποψη, να δίνει μία εικόνα 360 μοιρών, έπρεπε να κοιτάξω καταρχήν τι συνέβη για παράδειγμα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο».

Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, περίπου 1,5 εκατομμύριο άνδρες που δεν ήταν λευκοί και προέρχονταν από την Ινδία, πολέμησαν και πέθαναν στην Ευρώπη, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Οι ιστορίες αυτών των ανθρώπων παρέμεναν μέχρι πολύ πρόσφατα στο σκοτάδι, ενώ δεν τις δίδαξαν ποτέ στα σχολεία της Βρετανίας, όπως μας πληροφορεί. «Είναι πολλά αυτά που δεν γνωρίζουμε και πιστεύω ότι θα πρέπει να ακουστούν με κάποιο τρόπο αυτές οι ιστορίες», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Όσον αφορά το αρχειακό υλικό, είπε επίσης ότι του θυμίζει γραμμόφωνο υπό την έννοια πως αναπαράγει και καταγραφές. Ο ίδιος, άλλωστε, θεωρεί ότι «το μεγαλύτερο αρχείο είναι το σώμα μας». 

Γιατί όμως έδωσε στο έργο του το όνομα “Xenos”; Η παράστασή του μιλά για τον ξένο, τον αλλοδαπό και το κύμα της ξενοφοβίας που “ταυτίζεται με το φόβο για το άγνωστο και δεν αποβάλλεται”. «Η ξενοφοβία είναι μια πραγματικότητα που αντιμετωπίζουμε στην Ελλάδα αλλά και σε όλη την υφήλιο», είπε και συνέχισε: «δεν μπορούσα να παραβλέψω αυτή την πραγματικότητα, ήθελα να την μελετήσω σε βάθος». 

Ως πατέρας δύο παιδιών είναι ιδιαίτερα ανήσυχος για τη νέα γενιά και τον «απαίσιο κόσμο» που τους κληροδοτούμε, επιπλέον πιστεύει πως έχουν ξεπεραστεί πια οι παλιοί μύθοι, ενώ τονίζει την ανάγκη για την δημιουργία καινούριων. «Σήμερα, θεωρώ ότι είμαστε παγιδευμένοι, έχουμε χάσει τον δρόμο μας και χρειαζόμαστε μια πυξίδα». Αυτό που μας χαρακτηρίζει, λέει ο Καν, είναι η απουσία του μύθου. «Η νέα γενιά θα πρέπει να αδράξει την ευκαιρία και να ρίξει μία ματιά στο πως βλέπουμε τους εαυτούς μας και τον άλλον». Γιατί, σύμφωνα με την δική του άποψη, μόνο εκείνη έχει την ευκαιρία “να παράγει νέους μύθους”.

Ο Άκραμ Καν, από μικρή ηλικία, κυρίως λόγω του μαθηματικού παππού του, είχε εμμονή με τα μοτίβα και τον συνάρπαζαν τα μαθηματικά του σώματος. «Το σώμα μου ήταν πάντα η δική μου φωνή», ομολογεί και εξηγεί: «όταν μιλούσα κανείς δεν με άκουγε ενώ όταν μιλούσε το σώμα μου, όλοι με πρόσεχαν». 

Αυτό το σώμα, που μπόρεσε να πει πολλά μέσα σε περίπου τριάντα χρόνια δημιουργικής πορείας, ακόμη κι αν έχει πλέον μεγαλώσει και αλλάξει, «είναι κομμάτι της αλήθειας». Και εκείνος πιστεύει ότι, «το σώμα λέει πάντα την γυμνή αλήθεια».

Ο ίδιος, είχε πλήρη συναίσθηση ότι ο “Xenos” σηματοδοτεί το τελευταίο μεγάλης διάρκειας σόλο του και αυτό διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην όλη διαδικασία. Το γεγονός ότι συνεργάστηκε με νεότερους χορευτές από το Εθνικό Μπαλέτο της Αγγλίας για την παράσταση “Giselle”, τον έκανε να καταλάβει ότι δεν είναι πια ευχαριστημένος με το σώμα του. «Χάρηκα όμως με την συνειδητοποίηση αυτή και αποφάσισα πως αυτό το κεφάλαιο θα έπρεπε να κλείσει».

Ως προς την χρήση των σχοινιών στην παράσταση, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Από την μία έχουμε τα σχοινιά και τον Προμηθέα Δεσμώτη και από την άλλη, τα καλώδια και τα τηλεφωνικά σύρματα που χρησιμοποιήθηκαν από τους Ινδούς στρατιώτες στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο». Αυτός ο διττός συμβολισμός, «έρχεται να λειτουργήσει ως γέφυρα», ανάμεσα στην αρχαία μυθολογία και την τεχνολογία.

Όσο για την παγκόσμια πρεμιέρα της πιο προσωπικής και ίσως πιο πολιτικής δουλειάς του – όπως διαπιστώνει και η κα Αρφαρά – στην Αθήνα, δήλωσε: «Ήμουν ενθουσιασμένος όταν έμαθα ότι η παράσταση θα κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στην Αθήνα. Τώρα όμως είμαι τρομοκρατημένος». Και εξηγεί, κλείνοντας: «Έχω επίγνωση ποια είναι η Αθήνα και γνωρίζω ότι ο ελληνικός πολιτισμός έχει προσφέρει στον κόσμο τεράστιους αφηγητές».

10 πράγματα που αξίζει να γνωρίζετε για τον Άκραμ Καν:

1# Ο Akram Khan γεννήθηκε το 1974 στο Γουίμπλεντον του νοτιοδυτικού Λονδίνου αλλά η οικογένειά του προέρχεται από τη Ντάκα, πρωτεύουσα  του Μπαγκλαντές.

2# Στην ηλικία των τριών ετών ξεκίνησε να χορεύει ενώ στα επτά του εκπαιδεύτηκε στο κατάκ, μία από τις οκτώ μορφές κλασσικού ινδικού χορού. Η λέξη Kathak προέρχεται από τη σανσκριτική kathaka που σημαίνει «αφηγητής», «ραψωδός».

3# Στα 13 του έλαβε μέρος στην θρυλική παραγωγή της Μαχαμπαράτα από τη Shakespeare Company του Peter Brook, με την οποία περιόδευσε σε όλο τον κόσμο από το 1987 μέχρι το 1989.

4# Όταν ήταν περίπου 14, η μητέρα του τού αγόρασε ένα κόκκινο δερμάτινο σακάκι, ίδιο με αυτό που φορούσε ο Μάικλ Τζάκσον στο βίντεο του “Thriller”. Ο βασιλιάς της ποπ, άλλωστε, ήταν ο λόγος που αποφάσισε να γίνει χορευτής, όπως έχει δηλώσει και σε πρόσφατη συνέντευξή του. Αξίζει να αναφερθεί επίσης ότι ο Καν, ως έφηβος, κέρδισε έναν διαγωνισμό ντίσκο χορεύοντας φιγούρες από το “Thriller”!

5# Ανάμεσα στους καλλιτέχνες με τους οποίους έχει συνεργαστεί, περιλαμβάνονται: η διάσημη χορεύτρια Sylvie Guillem, ο δεξιοτέχνης του φλαμένκο Israel Galván, η ηθοποιός Juliette Binoche, ο χορευτής και χορογράφος Sidi Larbi Cherkaoui, η τραγουδίστρια Kylie Minogue, οι εικαστικοί καλλιτέχνες Anish Kapoor, Antony Gormley και Tim Yip, ο συγγραφέας Hanif Kureishi και οι συνθέτες Steve Reich, Nitin Sawhney, Jocelyn Pook και Ben Frost.

6# Το 2000, ίδρυσε την Akram Khan Dance Company, η οποία έχει καθιερωθεί ως μία από τις πιο πρωτοποριακές εταιρείες χορού στον κόσμο.

7# Μια από τις πιο σημαντικές στιγμές της καριέρας του ήταν η δημιουργία μέρους της τελετής έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου το 2012, για την οποία κέρδισε τον ομόφωνο έπαινο κοινού και κριτικών.

8# Έχει τιμηθεί με πολυάριθμα βραβεία, όπως: Laurence Olivier, Bessie Award (βραβείο χορού και επιδόσεων στη Νέα Υόρκη), το σημαντικό βραβείο του καλλιτεχνικού διαγωνισμού ISPA (International Society for Performing Arts), το βραβείο Fred και Adele Astaire, το βραβείο Herald Archangel στο Διεθνές Φεστιβάλ του Εδιμβούργου κ.α.

9# Στην Ελλάδα ήρθε για πρώτη φορά το 2001 όπου παρουσίασε τρεις χορογραφίες του στο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας (Fix, Loose in Flight και Rush). Στην συνέχεια, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, μοιράστηκε τη σκηνή του Ηρωδείου με την Σιλβί Γκιλέμ, (Sacred Monsters – 2007), ενώ το εκπληκτικό χορευτικό ντουέτο τους παρουσιάστηκε και το 2013 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση θα δούμε για τρίτη φορά δουλειά του, μετά το κορυφαίο σόλο Desh (2012) και το Torobaka, ένα συναρπαστικό μείγμα κατάκ και φλαμένκο, σε συνεργασία με τον Israel Galván (2015).

10# Για την παράσταση “Xenos”, συνεργάστηκε με μία παγκοσμίου κλάσης ομάδα. Συγκεκριμένα, με τη δραματουργό Ruth Little και τον καταξιωμένο Καναδό θεατρικό συγγραφέα Jordan Tannahill, τη Γερμανίδα σκηνογράφο Mirella Weingarten, τον βραβευμένο σχεδιαστή φωτισμών Michael Hulls, την ενδυματολόγο Kimie Nakano και τον συνθέτη Vincenzo Lamagna. Επιπλέον, ο σπουδαίος καλλιτέχνης θα μοιραστεί τη σκηνή με πέντε διεθνούς φήμης μουσικούς: τον περκασιονίστα B C Manjunath, τον βοκαλίστα Aditya Prakash, την μπασίστρια Nina Harries, τον βιολονίστα Andrew Maddick και τη σαξοφωνίστρια Tamar Osborn.

Δείτε τα online ντοκιμαντέρ του XENOS, σε επιμέλεια Maxime Dos, που φωτίζουν το σύμπαν ενός ιδιοφυούς χορευτή: xenos.akramkhancompany.net

[Κεντρική φωτογραφία θέματος από την Συνέντευξη Τύπου: ©Andreas Simopoulos]

Διαβάστε επίσης:

Xenos: Το τελευταίο σόλο του Άκραμ Καν στη Στέγη | 21 έως 27 Φεβρουαρίου 2018 | Πληροφορίες: www.sgt.gr/gre/SPG2013