Χρήστος Οικονόμου – L’Infini terrible: Έκθεση στη Roma Gallery

Tes grandes visions étranglaient ta parole
– Et l’infini terrible effara ton oeil bleu !
Arthur Rimbaud, 1870

Γεννημένος στον Πειραιά το 1998, ο Χρήστος Οικονόμου αποτελεί μία από τις πλέον διακριτές και διαμορφωτικές μορφές της νεότερης γενιάς Ελλήνων καλλιτεχνών κάτω των 30 ετών. Η ζωγραφική του εργασία, κυρίως μελάνη και παστέλ σε χαρτί, είναι συνεκτική, εστιάζοντας στο ανθρώπινο σώμα ως πεδίο εγγραφής ψυχικών και σωματικών εντάσεων. Μεστά ορμών, ενστίκτων, και παραμορφώσεων, τα έργα του Οικονόμου βρίθουν μυθολογικών, μυστικιστικών και πραγματολογικών αναφορών που ενσαρκώνουν μια ρηξικέλευθη θεώρηση του τραύματος ως βιωμένης εμπειρίας, δίχως αξιολογικό πρόσημο.

Το 2024, ο Οικονόμου συμμετείχε στο Sun Gazing, χωροηχητικό τελετουργικό της ομάδας LABOUR (Colin Hacklander & Farahnaz Hatam), στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) στην Αθήνα. Το 2023, πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική έκθεση στην Αθήνα στον εναλλακτικό καλλιτεχνικό χώρο We Are Bud. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε το καλλιτεχνικό βιβλίο του At the Edges of Present (Hideout Editions, 2023). Έχει, επίσης, συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

Η έκθεση Χρήστος Οικονόμου: L’Infini terrible συγκεντρώνει ένα ευρύ φάσμα εξήντα και πλέον έργων σε χαρτί που δημιουργήθηκαν την τελευταία πενταετία, συνθέτοντας ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των αλλόκοτα υπέροχων και πολυεπίπεδα διεισδυτικών αναπαραστάσεων του ανθρώπινου σώματος.

Τα επιλεγμένα έργα παρουσιάζονται σε διάλογο με το «τρομερό άπειρο» που τρομοκρατεί το γαλάζιο μάτι της Οφηλίας στο ομώνυμο ποίημα του Arthur Rimbaud. Δηλώνοντας τον κατακλυσμιαίο τρόμο ενός απεριόριστου, μη αναπαραστάσιμου κινδύνου που σφραγίζει την κλιμάκωση της έντασης, το L’Infini terrible ταυτίζεται με το λακανικό Πραγματικό ως ένας τραυματικός πυρήνας απόλαυσης και απειλής.

Ανάμεσα στη μέθη της αποκάλυψης του Πραγματικού και στην απειλή της σωματικής διάλυσης, η σαγηνευτική φρικαλεότητα κυριαρχεί στην εργασία του Οικονόμου, καθιστώντας το καταστρεπτικό πάθος για τη σάρκα προνομιακό πεδίο υπέρβασης.

Η παραμόρφωση λειτουργεί ως κατεξοχήν μηχανισμός αυτής της υπέρβασης. Απογυμνωμένα από ταυτοτικά στοιχεία, τα ζωγραφικά σώματα του Οικονόμου υπόκεινται σε προκρούστιες εξαρθρώσεις, βίαιες συστροφές και σχεδόν ασπόνδυλες ογκοπλασίες που αποσταθεροποιούν κάθε ανατομική συνοχή. Οι αναλογίες διαστρεβλώνονται, τα πρόσωπα συμπυκνώνονται σε μάσκες με σχηματικές οφθαλμικές κόγχες, και τα επιμήκη, υπερτονισμένα άκρα με την ελαστική κινησιολογία επιτελούν μία χορογραφική φαντασμαγορία που διαρρηγνύει το σώμα και αποκαλύπτει μέσα από τα θραύσματά του τον τρομακτικό ορίζοντα του Πραγματικού.

Έτσι, το Τρομερό Άπειρο λειτουργεί ως ένα στιγμιαίο ρήγμα που ενεργοποιεί τις ζωτικές δυνάμεις του πόνου, του μόχθου και της αισθητηριακής εγρήγορσης, συγκροτώντας την ενεργειακή οικονομία των έργων: όσο μεγαλύτερη η ένταση της έκφρασης, όσο πιο βίαιη η στρέβλωση των μελών, όσο πιο ακραία η διάρρηξη της επιδερμικής συνοχής της σάρκας, τόσο πιο επιτακτική η αλήθεια των μορφών.

Το σώμα, διαμελισμένο, εκτεθειμένο, υπερφορτισμένο από χρώμα και ένταση, λειτουργεί ως τόπος όπου το Πραγματικό εγγράφεται στη ζωγραφική διαδικασία, μετατρέποντας την παραμόρφωση σε αναγκαία συνθήκη με την οποία η μορφή αγγίζει το απώτατο όριο της αλήθειάς της.

Με μια ιλιγγιώδη βουτιά προς την Πραγματικότητα, ο Οικονόμου σχίζει την αυλαία των προσχημάτων, πολλαπλασιάζει τα μορφικά ρήγματα και εκθέτει το Τρομερό Άπειρο ως ράπισμα απέναντι στις μετριοπαθείς απολαύσεις, την αισθητηριακή οκνηρία και τη διανοητική ανηδονία. Σε αυτή τη μαξιμαλιστική θεώρηση του κόσμου ως διαρκούς συνθήκης ζωογόνου έντασης και υπερδιέργεσης, η εργασία του Οικονόμου προσεγγίζει την έννοια του τραύματος ως εμπειρίας που αρθρώνεται μέσα από τη συνεχώς εντεινόμενη επανάληψη του αρχικού ερεθίσματος.

Η ομοιομορφία του υλικού, των διαστάσεων και των μορφικών μοτίβων λειτουργούν ως ομόλογο ενός ετεροχρονισμένου ψυχικού μηχανισμού που, ομοιάζοντας αυτόν του τραύματος, συνεχίζει να δρα αυτόνομα, αναπαράγοντας την αρχική εντύπωση των έργων πέρα από την πρώτη θέασή τους. Με τον τρόπο αυτό, το τραύμα αναδεικνύεται σε κατεξοχήν τόπο διείσδυσης στο Πραγματικό, εγκαινιάζοντας μια εμβυθιστική αναμέτρηση με την βιωμένη εμπειρία, απογυμνωμένη από κάθε αξιολογικό πρόσημο, θετικό ή αρνητικό.

Στο έργο του Οικονόμου, το υλικό υπόστρωμα δεν λειτουργεί ως ουδέτερη επιφάνεια αλλά ως ενεργός μηχανισμός μορφογένεσης. Μελάνη, παστέλ και κάποιες φορές ακρυλικό εφαρμόζονται σε φύλλα χαρτιού που ο καλλιτέχνης συλλέγει ως objets trouvés: μπλοκ ιχνογραφίας της δεκαετίας του 1990, ανευρεθέντα σε παλαιοβιβλιοπωλεία του αθηναϊκού κέντρου, φθαρμένα τεκμήρια μιας καθημερινής, σχεδόν παιδικής υλικότητας. Η χρονική πατίνα των χαρτιών διαμορφώνει μια δυναμική σχέση ανάμεσα στο αφελές, σχολικό υπόστρωμα και στη σωματική βία της εικονογραφίας, μετατρέποντας την επιφάνεια σε τόπο τραύματος και αισθητηριακής φόρτωσης, όπου η αθωότητα του υλικού συναντά την αποσταθεροποιητική ισχύ της μορφής.

Στα μεγαλύτερης κλίμακας έργα, όπως Στενές Επαφές, Cuteness Aggression I & II, καθώς και Επιστροφή στην Πηγή, ο Οικονόμου συνεχίζει την έρευνά του για το τραύμα ως εμπειρία και συμπυκνώνει το elan vital μιας ολόκληρης μετά-κρίσης γενιάς σε σκηνές όπου η παιγνιώδης λιτότητα των ανθρωπόμορφων σχημάτων συνυπάρχει με μια υποδόρια, συχνά ανησυχητική ψυχική ένταση, που αποδεικνύεται ζωογόνος και αφυπνιστική.

Η άμεση, κοφτή χειρονομία και η χρωματική οικονομία, το κορεσμένο μπλε του κοβαλτίου, το μαύρο και το πορφυρό κόκκινο του καρμινίου, συγκροτούν συνθέσεις που λειτουργούν ως οριακά τοπία, όπου παραμορφωμένα σώματα κινούνται σε έναν μεταιχμιακό χώρο μεταξύ παιδικότητας και βίας.

Τα έργα Cuteness Aggression διερευνούν τη βία της τρυφερότητας, ενώ τα Επιστροφή στην Πηγή και Στενές Επαφές ανακαλούν υδάτινα μοτίβα γένεσης και επιστροφής ως αλληγορίες ψυχικού βάθους. Συνολικά, τα υπό εξέταση έργα επαναφέροντας το ρομαντικό ιδεώδες στη ζωγραφική, επιβάλλουν την οξύτητα της δραματουργίας του Οικονόμου: τη λεπτή ισορροπία ανάμεσα στο παιδικό και το απειλητικό, στο τρυφερό και το τρομακτικό, στη σωματικότητα και την φασματική της αποσύνθεση.

Με το έργο Εις την κοιλάδα κοιμώμενος (2022), ο Οικονόμου αναμετράται ευθέως με το ομότιτλο ποίημα του Rimbaud στο οποίο η απατηλή γαλήνη θρυμματίζεται, αποκαλύπτοντας το τραύμα που υποβόσκει στον πυρήνα κάθε οργανικής ύπαρξης. «Ήσυχος. Έχει δύο κόκκινες τρύπες στο δεξί πλευρό». Στη θέση της ειδυλλιακότητας εμφανίζεται το τρομερό: η ειρήνη είναι νεκρική. Η φύση που αγκαλιάζει το σώμα δεν το προστατεύει, αλλά το απορροφά. Το μειδίαμα της μορφής, τόσο στο ποίημα που θυμίζει αυτό του «άρρωστου παιδιού», όσο και στο έργο του Οικονόμου που παραπέμπει στα αινιγματικά χαμόγελα των μορφών του Neon Genesis Evangelion, διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο. Αυτό το αμφίσημο εξωγλωσσικό σημείο επικοινωνίας λειτουργεί ως δείγμα βίας, συνιστώντας κώδικα ανατροπής του αναμενόμενου. Η αιματόχρωμη οπή αποτυπώνει το καταστρεπτικό πάθος που παραδίδει τα ρωμαλέα, βιταλιστικά σώματα σε μια διαδικασία φθοράς, καθώς αυτά φλέγονται από την ίδια τους τη ζωτική ένταση.

Στον Κήπο των Τελετών (2025), η μετάβαση από την απλή απεικόνιση μεμονωμένων σωμάτων στη συγκρότηση ενός ενιαίου, τελετουργικά φορτισμένου εικαστικού πεδίου επιτρέπει στον Οικονόμου να αναδείξει τη βία, τη λατρευτική πράξη και τη σωματική αποσύνθεση ως θεμελιώδεις όψεις της πολιτισμικής εμπειρίας. Εδώ, η ιερότητα δεν συνδέεται με την κλασική αρμονία, αλλά εντοπίζεται στις ζώνες ρήξης του σώματος, όπου το ιερό εκδηλώνεται ως διάλυση και αποσταθεροποίηση. Οι ανθρωπόμορφες φιγούρες, αναρτημένες ή στάσιμες μέσα σε πεδία χρωματικής έντασης, λειτουργούν ως υβρίδια τελετουργίας και τραύματος, ενώ η μεμονωμένη κόκκινη μορφή άνθους υποδηλώνει την αμφίσημη μετάβαση ανάμεσα στον μαρασμό και την αναγέννηση. Με αυτή τη συμπυκνωμένη σκηνογραφία, ο Οικονόμου θεμελιώνει μια σκοτεινή ιερότητα που αναδύεται από τα ίδια τα όρια και τις ρωγμές της σάρκας.

Κεντρική εικόνα θέματος: Cuteness Aggression I, 2025, μελάνη και παστέλ σε χαρτί, 40 × 30 εκ. (λεπτομέρεια έργου)