Κίττυ Παϊταζόγλου: Η όποιας μορφής «εξουσία» μήπως έχει επιβληθεί με τη δική μας συναίνεση και ενοχή;

“Η παράσταση είναι μια τεράστια μηχανή που όλα (οι ρόλοι, οι μάσκες, τα σκηνικά..) είναι γρανάζια να αφηγηθούν την ιστορία. Είναι όλο το “Σύστημα” που ενοχοποιεί με κάθε τρόπο τον Γιόζεφ Κ. και το οποίο αυτός προσπαθεί να καταλάβει, να ενταχθεί σε αυτό και να ελέγξει. Και μονίμως μένει το αουτσάιντερ.”, αναφέρει χαρακτηριστικά η νεαρή ηθοποιός Κίττυ Παϊταζόγλου, η οποία δεν σταματά να μας εκπλήσσει θετικά σε κάθε ρόλο που ερμηνεύει.

Η ίδια, συμμετέχει σε αυτό το “πολύ ομαδικό εγχείρημα”, όπως σημειώνει με έμφαση, και με αυτή την αφορμή απάντησε στις ερωτήσεις μας δίνοντας εξαιρετικά ενδιαφέρουσες αλλά κυρίως ουσιαστικές απαντήσεις, αναφορικά με την έννοια της τύχης και της ενοχής, το σύστημα που μας ξεπερνά, το σημερινό αδιέδοξο που υπάρχει σε διεθνές επίπεδο, καθώς και τον ενεργητικό ρόλο του θεατή.

Μπροστά στην αγωνία, την ανασφάλεια, τον παραλογισμό και την γενικευμένη κρίση που χαρακτηρίζει την εποχή μας, εκείνη αντιτάσσει την αισιοδοξία και την συλλογική δουλειά!

CultureNow.gr: Το “Φυσικό Θέατρο της Οκλαχόμα” επισκέπτεται εκτάκτως την πόλη μας και παρουσιάζει από 18 Νοεμβρίου στο ΠΟΡΤΑ την «Δίκη του Κ.»! Ας ξεκινήσουμε με την δική σας “ματιά” πάνω στο εμβληματικό μυθιστόρημα του Φραντς Κάφκα «Η Δίκη», στο οποίο βασίστηκε η παράσταση.

Κίττυ Παϊταζόγλου: Το υπέροχο με τέτοια μεγάλα κείμενα είναι ότι χωράνε τα πάντα. Δεν τελειώνουν ποτέ, όσες ερμηνείες κι αν έχουν γραφτεί, από όποια σκοπιά, κοινωνιολογική, θρησκευτική, ψυχαναλυτική, μαρξιστική, υπαρξιακή- όλες όμως καταλήγουν στην πάλη του ανθρώπου απέναντι σε κάτι αόριστο, σε κάτι που τον ξεπερνά.

Εμένα σε αυτό το έργο δυο πράγματα με αφορούν πολύ. Πρώτον, η έννοια της τύχης, της μοίρας, πες το όπως θέλεις, ο,τιδήποτε καταδυναστεύει τον άνθρωπο από καπρίτσιο ή με μαστίγιο. Κάπου λέει ο Κάφκα πως «η καταδίκη ενός ανθρώπου προέρχεται συχνά από μια τυχαία λέξη, κάποιου τυχαίου, σε μια τυχαία περίσταση». Είναι κάτι που με τρομάζει και με συγκινεί βαθιά.

Και το άλλο είναι η έννοια της ενοχής. Και της ατομικής και της συλλογικής. Πώς δημιουργείται, πού κατευθύνεται, τι μερίδιο έχει ο καθένας μας, αν έχει. Ρωτάει ο Γιόζεφ Κ. στη σκηνή στη Μητρόπολη: «Πώς μπορεί ένας άνθρωπος να είναι ένοχος; Όλοι μας είμαστε άνθρωποι, όλοι μας είμαστε ίδιοι». «Αυτό είναι αλήθεια», λέει ο Ιερέας, «αλλά έτσι μιλάνε όλοι οι ένοχοι.»

C.N.: Πού ακριβώς εστιάζει η σκηνική σας πρόταση; Ποια στοιχεία του κειμένου επιχειρεί να φωτίσει και γύρω από ποιον άξονα δομείται;

Κ.Π.: Η παράσταση είναι μια τεράστια μηχανή που όλα (οι ρόλοι, οι μάσκες, τα σκηνικά..) είναι γρανάζια να αφηγηθούν την ιστορία. Είναι όλο το “Σύστημα” που ενοχοποιεί με κάθε τρόπο τον Γιόζεφ Κ. και το οποίο αυτός προσπαθεί να καταλάβει, να ενταχθεί σε αυτό και να ελέγξει. Και μονίμως μένει το αουτσάιντερ.

Είναι όμως μόνο το Σύστημα που ενοχοποιεί τον Γιόζεφ Κ. ή απλά έρχεται να του επιβεβαιώσει αυτό που κι ο ίδιος είχε ενδόμυχα θελήσει, φοβηθεί, αποφύγει; Η όποιας μορφής  «εξουσία» μήπως έχει προετοιμαστεί και επιβληθεί με τη δική μας συναίνεση και ενοχή; Νομίζω η παράσταση διαπραγματεύεται πολύ το τι συμβαίνει όταν τα όρια της λογικής λασκάρουν επικίνδυνα κι από τους άλλους, αλλά κι από μας του ίδιους.

C.N.: Ποιος είναι ο δικός σας ρόλος σε αυτό το σκηνικό εγχείρημα;

Κ.Π.: Ο ίδιος με των υπόλοιπων παιδιών. Παίζουμε. Υποδυόμαστε ρόλους, ζωντανεύουμε πλάσματα με μάσκες, γινόμαστε κουκλοπαίχτες, κινούμε σκηνικά. Είναι πολύ ομαδικό εγχείρημα και-δεν το λέω συχνά-αλλά έχει πέσει πολλή δουλειά και φροντίδα από όλους μας.

C.N.: Ο Γιόζεφ Κ. δικάστηκε και εκτελέστηκε για ένα άγνωστο έγκλημα που δεν διέπραξε ή τουλάχιστον δεν γνώριζε ότι διέπραξε, «Σαν το σκυλί!». Πώς αντιλαμβάνεστε την τελευταία σκέψη του πριν τον μαχαιρώσουν οι δήμιοί του;

Κ.Π.: Έχει νόημα ότι αυτή η φράση υπάρχει και σε άλλα δύο σημεία του έργου. Το πρώτο είναι σε μια κρίσιμη για την ιστορία καμπή, όταν ο Γιόζεφ Κ. ανοίγει μια αποθήκη στο γραφείο της τράπεζας και γίνεται μάρτυρας στο μαστίγωμα δυο ανθρώπων. Και τι κάνει; Κουκουλώνει την ενοχή του, τη διαστροφή της πράξης και την ευθύνη του, λέγοντας στους άλλους υπαλλήλους της τράπεζας πως οι κραυγές προέρχονταν από ένα σκυλί που ούρλιαζε έξω. Λίγα κεφάλαια μετά θα ξαναγίνει μάρτυρας στον εξευτελισμό κι άλλου ανθρώπου, στο σπίτι του Συνήγορου. Τα όρια της λογικής και της αξιοπρέπειας έχουν ήδη ξεφτίσει. Έτσι,  όταν στο τέλος του έργου, πριν τον μαχαιρώσουν, θα αναφωνήσει «Σαν το σκυλί», η σύνδεση γίνεται από μόνη της. Η ανθρώπινη ζωή ευτελίζεται, και φέρουμε κι εμείς ευθύνη σε αυτό.

C.N.: Η ιστορία του Κ. από ποιες πλευρές μπορεί να ιδωθεί σήμερα και γιατί αξίζει να ειπωθεί στην Ελλάδα του 2016;

Κ.Π.: Δεν υπάρχει αδιέξοδο σήμερα; Πολιτικό; Κοινωνικο-οικονομικό; Ηθικό; Και σε επίπεδο ελλαδικό, αλλά και ευρωπαϊκό και διεθνές. Ψάχνουμε να βρούμε απαντήσεις σε «άγνωστες» κατηγορίες, σ’ ένα σύστημα που μας ξεπερνά. Με μια ταυτόχρονα φοβερή ενοχή και συσσωρευμένη αγωνία ότι κάπως φταίξαμε κι εμείς σε όλο αυτό. Γιατί το σύστημα αυτό που λέμε πως μας συνθλίβει, μας αντιπροσωπεύει. Μπορεί το έργο την εποχή που γράφτηκε να προφητεύει την άνοδο του επερχόμενου ολοκληρωτισμού στην Ευρώπη… Εγώ σήμερα βλέπω γύρω μου συνέχεια ανθρώπους με διάθεση αυτοκαταστροφής, απόλυτες ή μηδενιστικές τάσεις. Για μένα ο,τιδήποτε απόλυτο έχει μέσα του το σπέρμα του φασισμού. Επίσης βλέπω και μια έξαρση ψυχονευρωτικών νοσημάτων. Παραλογισμούς και ενοχές που θα μπορούσαν να επεκταθούν στο διηνεκές.

C.N.: Εσείς, σε πιο προσωπικό επίπεδο, πώς αντικρίζετε όλα όσα συμβαίνουν γύρω σας; Παρά την αγωνία, την ανασφάλεια, τον παραλογισμό και την γενικευμένη κρίση που χαρακτηρίζει την εποχή μας, είστε αισιόδοξη για το μέλλον;

Κ.Π.: Απογοητευμένη και φοβισμένη είμαι. Θέλω να κρατώ όμως την αισιοδοξία μου, γιατί η Ιστορία έχει δείξει πως μόνο με αισιοδοξία τα πράγματα αλλάζουν. Ελπίζω τουλάχιστον στο κοντινό μέλλον σε μια ενδυνάμωση των ηθικών αξιών. Πλάι στα χάλια μας έχουμε και πολλές αρετές. Που σε στιγμές κρίσης βγαίνουν κι αυτές. Απλά θέλουν ενίσχυση. Με προσωπική κυρίως, αλλά και συλλογική δουλειά.

C.N.: Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας τα επόμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;

Κ.Π.: Συμμετέχω στη «Μύτη» του Γκόγκολ, από τους Patari Project, σε σκηνοθεσία της Σοφίας Πάσχου. Ξεκινάει τέλος Γενάρη, πάλι στο Θέατρο Πόρτα. Η προηγούμενη δουλειά της ομάδας, το «Πιάνο Παπούτσι πάνω στο Πιάνο» είναι από τα πιο τρυφερά και δυνατά πράγματα που έχω δει. Ανυπομονώ.

C.N.: Επιστρέφοντας για το τέλος στην παράσταση, τί στίγμα αφήνει μέσα σας η ενασχόληση με την «Δίκη» και ποιο είναι το βασικό μήνυμα που επιθυμείτε να μεταδώσετε στον θεατή;

Κ.Π.: Δε μ’ αρέσουν τα «σώνει και ντε» μηνύματα στο θέατρο και γενικά στην τέχνη. Εμείς ανοίγουμε έναν κόσμο που πιστέψαμε και δουλέψαμε πολύ πάνω σε αυτό, κι από κει και πέρα ο θεατής ψάχνει κι αυτός αν τον αφορά κάτι ή όχι. Πιστεύω πολύ στον ενεργητικό ρόλο του θεατή. Θέλει κι από τη μεριά του έναν κόπο. Για να συμβεί εν τέλει η επικοινωνία.

• Η Δίκη του Κ, παρουσιάζεται για δεύτερη χρονιά στο Θέατρο Πόρτα | Από 18 Δεκεμβρίου 2017