Θα μπεις για πρώτη φορά στο γραφείο του. Έναν χώρο διακοσμημένο έτσι ώστε να μη σου αποσπάσει για κανένα λόγο την προσοχή, και ταυτόχρονα δομημένο αλλιώς ώστε να σού υπογραμμίσει πως όλα θα πάνε καλά. Αν είναι ξύλινο το δάπεδο, αντανακλαστικά θα εστιάσεις στο μέτρημα των βημάτων σου ώσπου να πάρεις τη θέση σου αντικριστά του.
«Το μεγαλύτερο αμάρτημά μας είναι πως πολύ συχνά πουλάμε τον εαυτό μας σε τιμή ευκαιρίας, και όταν το συνειδητοποιούμε εκ των υστέρων, να σου και το σφίξιμο στο στομάχι», θα σου πει με αχνό διφορούμενο χαμόγελο. «Δεν πειράζει όμως. Μόνο χάρη στα προβλήματα και τις αστοχίες μας αναπτυσσόμαστε διανοητικά και πνευματικά. Και από λάθος σε λάθος, τελικά, ανακαλύπτουμε τις πιο συναρπαστικές αλήθειες», θα συμπληρώσει, κι έπειτα θα σε κοιτάξει ανέκφραστος. Σα να μην μίλησε ποτέ. Όπως ακριβώς κι ένας καθρέφτης που επιτρέπεται να σου δείξει μόνο όσα του δείχνεις. Άλλωστε αυτή είναι η φιλοσοφία κι η πετυχημένη συνταγή της ψυχανάλυσης, και θεμελιωτής της ο Αυστριακός Σίγκισμουντ Σλόμο Φρόυντ.
Ο εκκεντρικός και εβραϊκής καταγωγής νευρολόγος και ψυχίατρος, γεννήθηκε σαν σήμερα στις 6 Μαΐου 1856 στο Φράιμπεργκ της Μοραβίας, κι οι γονείς του ήταν από τους ανθρώπους που είτε έχουν παιδιά είτε δεν έχουν, είναι το ένα και το αυτό. Άριστος μαθητής από νωρίς και βαθύτατα επηρεασμένος από τον Γκέτε, θα σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης Ιατρική και αποφοιτώντας εργάζεται ως κλινικός βοηθός στο Γενικό Νοσοκομείο της πόλης. Εκεί θα ειδικευτεί στην ψυχιατρική και την παθολογία ενώ όταν θα φύγει στο Παρίσι, θα εστιάσει το ενδιαφέρον του στην ύπνωση ως θεραπεία της υστερίας.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η συγκεκριμένη του ασχολία ήταν κι αυτή που τον έκανε να εγκαταλείψει οριστικά τη νευρολογία και να στρέψει όλο του το είναι στην ψυχιατρική. Κι όταν μέσα από τις διαρκείς παρατηρήσεις και άγρυπνες μελέτες στους ασθενείς του ισχυρίστηκε με πάθος ότι οι δαίμονες δεν υπάρχουν, αλλά είναι δημιουργήματα της ψυχικής τους δραστηριότητας, ότι αυτό που πρέπει να αλλάξει άρδην σε ένα προβληματικό άτομο είναι ο τρόπος που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του, ότι το να ξέρεις να εξουσιάζεις τη διάθεσή σου είναι το παν, καθώς αν δεν υπακούει, μοιραία διατάζει και ότι αν δε βρεις τη γαλήνη μέσα σου, δεν έχει νόημα να την ψάχνεις αλλού, κατέκτησε για πάντα και ολοκληρωτικά την έννοια και τη διαδικασία της ψυχανάλυσης.
Για τον Σίγκμουντ Φρόυντ, αυτό είναι ψυχανάλυση: η επαναστατική θεραπεία ενάντια στην άγνοια, κι είναι σε θέση να αποδείξει πως όσα μας ενοχλούν στους άλλους, μας οδηγούν στην κατανόηση του εαυτού μας. Πως το υποσυνείδητο, για το οποίο έκανε εκτενή λόγο κι άπειρες διατριβές ο διάσημος γιατρός, ξεδιπλώνεται μόνο μέσα από τα παιχνίδια της γλώσσας. Και πως φέρνοντας κάποιον αντιμέτωπο με τη σκιά του, τον καλούμε να δει και το δικό του φως.
Αυτό ακριβώς είναι ψυχανάλυση: η κρίσιμη στιγμή που ο θεραπευτής, αλλά κι ο θεραπευόμενος καταλαβαίνουν πως αν δε γνωρίζεις το μέσα σου, δε γνωρίζεις τίποτα. Σαν φύλλο είσαι, που δεν ξέρει ότι είναι μέρος του δέντρου. Η καίρια ώρα που και οι δύο βλέπουν πως οι ζωές μας προοδεύουν μόνο όταν παίρνουμε το ρίσκο να είμαστε απόλυτα ειλικρινείς με ‘μας τους ίδιους. Ο συγκλονιστικός χρόνος, όπου η αναζήτηση της αλήθειας έχει πολύ πιο μεγάλη αξία από τη γνώση της αλήθειας και η βεβαιότητα πως δεν μπορεί κανείς να κάνει τις μέρες του μεγαλύτερες, αλλά καλύτερες.
Και επειδή λοιπόν, ο Φρόυντ πείστηκε και έπεισε πως ο άνθρωπος δεν πρέπει να παλεύει να εξαφανίσει τα σύνδρομά του, αλλά να συντονίζεται με αυτά και να ανακαλύπτει εκ νέου την σχέση του με τον κόσμο, κοίταξε και τον έρωτα μέσα από το ψυχαναλυτικό του μικροσκόπιο. Κι ίσως εδώ να είναι το πραγματικά ενδιαφέρον εύρημα. Οι θεωρίες του άνδρα που συνέστησε την κοκαΐνη ως φάρμακο και εθίστηκε μάλιστα κι ο ίδιος σε αυτήν, βρίσκουν εφαρμογή στο σήμερα, και όλα δείχνουν πως θα βρίσκουν την ίδια εφαρμογή και στο αύριο. Άλλωστε, σε όλες τις εποχές υπάρχουν άνθρωποι που δίνουν, αλλά δεν παίρνουν. Άνθρωποι που αγαπούν, αλλά δεν αγαπιούνται όσο θα ήθελαν ή έστω όσο θα άξιζαν. Στις ψυχές αυτές ο «πατέρας» της ψυχανάλυσης έχει να δηλώσει λίγα και σαφή: πως ο έρωτας είναι λίγο πολύ ένας ταξιδιώτης.
Ριψοκίνδυνος επειδή δεν έχει ιδέα πού πηγαίνει, και τέλειος επειδή δεν έχει ιδέα από πού έρχεται. Για τον Φρόυντ, ενώ το γνήσιο αρσενικό είναι μονογαμικό, ακόμα δεν έχει απαντηθεί επαρκώς το έρωτημα «τι θέλει μια γυναίκα;». Και κάθε του παρατηρήση που αφορά στην αγάπη καταλήγει σε συμπεράσματα όπως το ότι πρόκειται για χρηματοκιβώτιο με συνδυασμό με τη διαφορά πως ο συνδυασμός βρίσκεται εντός του χρηματοκιβωτίου. Δεν έχει κι άδικο, έτσι δεν είναι;
Η αγάπη είναι ένα σύνολο γεγονότων κι όχι πραγμάτων. Ένας κήπος, στον οποίο φυτρώνουν ακόμα κι εκείνα που ποτέ δεν σπάρθηκαν σε αυτόν. Κι έχει την αστεία συνήθεια να τρέχει πιο γρήγορα όταν έχει χάσει το δρόμο της. Αυτό είναι η αγάπη για τον Σίγκισμουντ Φρόυντ. Κι ίσως αυτό θα έπρεπε να είναι για όλους, ψυχαναλυομένους και μη. Κι όσους τους τσακίζουν οι ανασφάλειες τους τονίζει πως ποτέ δεν πρέπει να περιμένουν από τους άλλους να τους φερθούν καλύτερα από ό,τι οι ίδιοι στον εαυτό τους, και πως ο εγκέφαλος είναι ένας μυς που όταν χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την καρδιά, αισθανόμαστε πολύ όμορφα. Η κατανόηση άλλωστε, είναι πηγή χαράς.
Με άλλα λόγια, ο Φρόυντ δηλώνει στο τελωνείο πως κερδίζεις δύναμη, κουράγιο κι αυτοπεποίθηση όταν κοιτάς την ψυχή σου γυμνή, πως όταν κάποιος έχει χάσει την επαφή με τον εαυτό του δε μπορεί να ελπίζει στην ουσιαστική επαφή με τους άλλους, και πως όταν δεν μπορούμε να αλλάξουμε μια κατάσταση, οφείλουμε να αλλάζουμε εμείς. Ο Φρόυντ που έκλεισε τα μάτια του στο Λονδίνο στις 23 Σεπτεμβρίου 1939 χτυπημένος από χρόνιο καρκίνο, ήξερε καλά πως όταν σκάβει κανείς μέσα του όλο και κάτι θα βρει. Και μας καλεί καθημερινά να ψάχνουμε, γιατί μόνο όταν θα ανακαλύψουμε ποιοι είμαστε, θα απελευθερωθούμε.
