Η σημαντικότητα της προσωπικότητας και της γραφής του Κάφκα είναι ένα θέσφατο, είναι ένα δεδομένο αδιαμφισβήτητο. Αυτό που επίσης ξεχωρίζει από την καφκική σκέψη είναι οι ίδιες του οι αγωνίες και τα βιώματα που βίωσε σε μια κρίσιμη ιστορικά εποχή αλλά και σε μια συγκυρία οικογενειακή που για τον ίδιο είναι επιταγή βασανιστική ως προς την ψυχή του αλλά επιτυχής ως προς την γραφή του με την έννοια πως η λύτρωσή του γίνεται και η σφραγίδα, το σημάδι του ξεχωριστού λογοτεχνικού του ύφους, του αφηγηματικού του σύμπαντος. Ο Κάφκα, όπως και στη Δίκη με πρωταγωνιστή τον κύριο Κ., έτσι και εδώ βλέπει στο σύστημα που χτίζεται και σιγά σιγά διαμορφώνεται μία απειλή για τον σύγχρονο άνθρωπο, ένα τέρας της απρόσωπης εργοδοσίας. Ο κύριος Κ. είναι και πάλι εδώ πρωταγωνιστής, σε ένα βιβλίο που συνομιλεί με τη Δίκη και όπου ο κύριος Κ. εμφανίζεται σε σύγχυση και σε ένα αδιέξοδο, αδυνατώντας να προσεγγίσει τον Πύργο, αυτό το οικοσύστημα από το οποίο αποκλείεται.
Η διαχρονική πάλη του Κάφκα με τον εσωτερικό του εαυτό και τα γρανάζια της δημόσιας διοίκησης
Ο Έρμαν Έσσε είχε γράψει σχετικά με τον Κάφκα τα παρακάτω πολύ ενδιαφέροντα: “Ο Κάφκα ανήκει σ’ εκείνους τους ανθρώπους που πέρασαν τη ζωή τους μέσα στην αμφιβολία και τη μοναξιά και που συχνά θεωρούσαν την ίδια τους την ύπαρξη, την πίστη τους και τα πνευματικά τους στηρίγματα βαθιά προβληματικά”. Ο Πύργος γράφεται σε μια περίοδο ιδιαίτερα κρίσιμη και καθοριστική για τον Κάφκα, ο οποίος περνά δύσκολα και ψυχολογικά βρίσκεται σε δυσμενή θέση. Ο Κάφκα μέσα από τον Πύργο προσπαθεί να αυτολυτρωθεί από τον σοβαρό ψυχικό κλονισμό και επανεπιβεβαιώνει τον άστατο εσωτερικό του ψυχισμό, την αδύναμη και ασθενική του φύση, το γεγονός πως νιώθει αποσυνάγωγος και καλείται από κάπου να πιαστεί. Στο μυθιστόρημα αυτό επαναλαμβάνει και συνεχίζει με διαφορετικό τρόπο όσα ξεκίνησε στη Δίκη, η αινιγματική μορφή του κύριου Κ. επανεμφανίζεται, είναι ένα πρόσωπο ιδιαίτερα ταραγμένο από τα όσα συμβαίνουν γύρω του και αδυνατεί να ορθοποδήσει. Ο κύριος Κ. είναι ο καθρέφτης του ίδιου του Κάφκα, είναι ο άλλος του εαυτός και δεν είναι ίσως τυχαία η χρήση του Κ. θυμίζοντας πως βασανίζεται τόσο εντός όσο και εκτός αφήγησης.
Η Τατιάνα Λιάνη, η οποία έχει επιμεληθεί το επίμετρο του βιβλίου αναφέρει: «Ο Albert Camus είδε στον Πύργο την κρίση του σύγχρονου ανθρώπου, του απομονωμένου ανθρώπου, που αντιλαμβάνεται τον κόσμο μόνο ως προβολή των δικών του τάσεων και ροπών · ο Walter Benjamin, που θεωρεί την αρχετυπική σχέση πατέρα – γιου μια σταθερά στο έργο του Κάφκα, υποστηρίζει ότι ο κόσμος των Υπαλλήλων και ο κόσμος του πατέρα είναι για τον Κάφκα ο ίδιος». Είναι πράγματι η σχέση του με τον Κλαμ, ακριβώς αυτό που περιγράφει και στη Μεταμόρφωση, μια πάλη του ίδιου με ό,τι αντιπροσωπεύει η εξουσία. Ο ίδιος έχει υποφέρει πολύ από την πατριαρχική μορφή και από την καταπίεση και την αυταρχικότητα και αυτό το στοιχείο βρίσκεται και εδώ στη σχέση του με τον ανώτερό του. Εκτός των άλλων όμως, ο Πύργος είναι ένας κόσμος απόκοσμος για τον κύριο Κ., μοιάζει με μια απειλή από την οποία αδυνατεί να αποκοπεί και η προσπάθειά του να γίνει μέρος του Πύργου μοιάζει στον ίδιο με τον μύθο του Σίσυφου που όλο πασχίζει αλλά καταλήγει συνέχεια στο ίδιο σημείο.
Ο Κάφκα είναι μια ψυχή που ζει στο πουθενά και που η ψυχή του βασανίζεται και ταλαιπωρείται από τον κόσμο ο οποίος τον περιβάλλει και του οποίου είναι θύμα του. Είναι αποκομμένος από τον κόσμο που τον τραυματίζει και για αυτό κλείνεται στον εαυτό του για να ασχοληθεί με την εσωτερική φωνή στην οποία οφείλει να απαντήσει για να λυτρωθεί και να απελευθερωθεί. Εν τω μεταξύ, η παρουσία της γυναίκας υπό το πρόσωπο της Φρίντα επίσης δεν είναι τυχαία. Μην λησμονούμε πως ο Κάφκα τελεί ο ίδιος υπό συναισθηματική σύγχυση και κατάρρευση καθώς χωρίζει με την αγαπημένη του Φελίτσε Μπάουερ και διαλύεται ο αρραβώνας του και η γραφή του είναι η λύτρωσή του απέναντι στον συναισθηματικό πυρετό που υπομένει. Είναι περίφημα τα γράμματα στη Φελίτσε όπου ξεδιπλώνει όλον αυτόν τον πόνο και την οδύνη και είναι απορίας άξιο πως καταφέρνει να συγκεντρωθεί για να γράψει, ωστόσο φαίνεται πως η γραφή είναι το μόνο του απάγκιο και η μοναδική του διαφυγή από έναν κόσμο που τον ταλαιπωρεί και συνεχώς τον απογοητεύει.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Στη Δίκη αναφέρεται στα απίστευτα και βασανιστικά γρανάζια μιας δημόσιας διοίκησης που ταλαιπωρεί τον ίδιο και τον πολίτη και εδώ πραγματεύεται εμμέσως πλην σαφώς κάτι ανάλογο όταν μιλάει στον υφιστάμενό του Βαρνάβα στον οποίο απευθύνεται με αυστηρό ύφος και τα ακόλουθα λόγια: «Έχεις πάρει την υψηλή θέση του αγγελιοφόρου και εκτελείς τα καθήκοντά σου μ’ αυτόν τον απαράδεκτο τρόπο; Ποιος νοιάζεται για τις δουλειές του πατέρα σου; Ο Κλαμ περιμένει μηνύματα κι εσύ, αντί να τσακιστείς να του τα πας, προτιμάς να βγάζεις την κοπριά απ’ το στάβλο». Είναι σαφές πως ο κύριος Κ. νιώθει μια βαθιά αποστροφή στα όσα συμβαίνουν και στο γεγονός πως του έχουν αναθέσει τη θέση του χωρομέτρη, ωστόσο δεν μπορεί για διάφορους λόγους να εκτελέσει τα καθήκοντά του. Αυτός ο ρόλος μοιάζει να τον έχει στοιχειώσει και όλα στρέφονται εναντίον του σαν ο ίδιος να είναι καταδικασμένος να ζει υπό ένα καθεστώς αστάθειας. Η ζωή όμως του ίδιου του Κάφκα είναι επί ξύλου κρεμάμενη και όλα αυτά τα μετακυλίει και τα εισάγει στην αφήγησή του σαν μια κάποια λύση αντιμετώπισης του τέλματος στο οποίο έχει περιέλθει.
Το κείμενο του Κάφκα εξαιρετικά μεταφρασμένο από τον Βασίλη Πατέρα,, είναι αναμφίβολα αινιγματικό μα και ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο ως προς τα νοήματά του για αυτό και κάθε είδους προσέγγιση δεν θα μπορέσει ποτέ να είναι ακριβής και να αντανακλά αυτά που ο ίδιος είχε στην ψυχή του. Σε κάθε περίπτωση, το κείμενο αυτό αποτελεί κόλαφο για τις μεθόδους που επιστρατεύει ο σύγχρονος άνθρωπος, ατιμάζοντας και εξολοθρεύοντας το είδος του και είναι ένα κείμενο διαχρονικά ενεργό όπως ενεργή είναι και η απαίτηση να τηρούνται απαρέγκλιτα τα δικαιώματα του ανθρώπου και η αξιοπρέπειά του σε όποιο μέρος της γης και αν βρίσκεται μακριά από ασυδοσία και καταπίεση. Διαβάζουμε τα κείμενα του Κάφκα γιατί όπως είχε γράψει και ο ίδιος τα έχουμε ανάγκη γιατί είναι εκείνα που πέφτουν σαν το τσεκούρι στην παγωμένη θάλασσα της ψυχής μας.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Ο Πύργος»:
«Πουθενά αλλού δεν είχε δει ο Κ. να μπλέκονται τόσο πολύ η υπηρεσία και η ζωή όσο εδώ, να μπλέκονται τόσο που μερικές φορές έλεγες πως η μια έχει πάρει τη θέση της άλλης. Τι σήμαινε, λόγου χάρη, η μέχρι τώρα τελείως τυπική εξουσία που ασκούσε ο Κλαμ στη δουλειά του Κ. συγκριτικά με την ουσιαστική εξουσία που ασκούσε στην κρεβατοκάμαρά του;»
Διαβάστε επίσης:
Φραντς Κάφκα – Ο Πύργος: Το τελευταίο μυθιστόρημα του μεγάλου συγγραφέα
