Μια ματιά στον κόσμο του Ονορέ ντε Μπαλζάκ – Αλέξανδρος Κεφαλάς: Κριτική βιβλίου

«Τα βιβλία μιλούν για εξωσυζυγικές σχέσεις, καταπιεστικούς γάμους, παθιασμένους έρωτες, ίντριγκες και φλερτ, όχι όμως με τρόπο υπερφίαλο αλλά με μία διεισδυτική ματιά και μία διάθεση ρεαλιστικής καταγραφής της γαλλικής κοινωνίας των ημερών του. Αυτό είναι που τον ξεχωρίζει από τους ασήμαντους λογοτέχνες της σειράς που επιδίδονταν στη συγγραφή ευφάνταστων ρομαντικών ιστοριών» αναφέρει ο Αλέξανδρος Κεφαλάς στην σειρά «Μικρά βιογραφικά», την οποία εκδίδει ο νέος εκδοτικός οίκος Λέμβος.

Δεν είναι διόλου τυχαίο πως ο Μπαλζάκ παραμένει και θα παραμένει στο πάνθεον των λογοτεχνών που θα διαβάζονται από μικρούς και μεγάλους, θαυμαστές και θαυμάστριες γιατί πολύ απλά έγραφε με την ψυχή του και όχι με κριτήριο την τσέπη του όπως συμβαίνει κατά κόρον στην σημερινή εποχή. Και ως μία μικρή αλλά αναγκαία παρένθεση, είναι ευχής έργον να ανατέλλουν νέοι εκδοτικοί οίκοι, πολλώ δε μάλλον όταν αυτοί εκδίδουν μικρά διαμάντια για λογοτέχνες, οι οποίοι άφησαν ανεξίτηλα το στίγμα τους στο παγκόσμιο στερέωμα και εδραιώθηκαν ως οικουμενικοί και διαχρονικά επίκαιροι. Στην ίδια σειρά για να κλείσω την παρένθεση, υπάρχουν δύο ακόμα «ματιές», η μία στην ζωή της Τζέιν Όστεν και η άλλη στον Αντόν Τσέχωφ και είναι βέβαιο πως θα ακολουθήσουν και άλλες. Επανερχόμενος στο μικρό αυτό αφιέρωμα στον «ευγενικό χοντρούλη» της λογοτεχνίας και πατέρα κατά πολλούς του σύγχρονου μυθιστορήματος, στις σελίδες της παρούσας έκδοσης, ο αναγνώστης θα ανακαλύψει πτυχές του βίου του, σκηνές της πολυτάραχης ζωής του και στιγμές που σημάδεψαν το συγγραφικό του έργο.

Όπως προκύπτει από την σύντομη αλλά πολύ πετυχημένη ενδοσκόπηση στα ενδότερα του βίου του Μπαλζάκ από τον μελετητή, η γραφή του και η συγγραφική του ωριμότητα έλαβαν χώρα πρόωρα ήδη από τα κατά βάση δυσάρεστα βιώματα που είχε ως νέος μιας και τα ευχάριστα ήρθαν αργότερα κατόπιν έντονης επιθυμίας και επιμονής του ίδιου που πίστεψε στον εαυτό του. Εκτός ελάχιστων φωτεινών εξαιρέσεων, βρέθηκε αντιμέτωπος με έναν πατέρα αυταρχικό, μία μητέρα αδιάφορη αλλά και έναν περίγυρο ανθρώπων που τον παραμέρισαν και τον εγκατέλειψαν γιατί ήταν πολύ παράξενος και ίσως ρομαντικός για την εποχή του και ατίμαζε το όνομα της οικογένειάς του. Σπάζοντας τις αλυσίδες που τον κρατούσαν δέσμιο των πόθων του για συγγραφή, μιας και όπως μας επισημαίνει ο ίδιος ο Μπαλζάκ «η λογοτεχνία υπήρξε η πιο απαιτητική από τις ερωμένες του», κατάφερε να διανύσει ελεύθερος και ανεξάρτητος από δεσμεύσεις τον δικό του δρόμο και να πορευτεί με βάση τις δικές του πεποιθήσεις. Μόχθησε, πείνασε, εξαντλήθηκε ψυχολογικά και ηθικά αλλά τελικά νίκησε τους εξωγενείς παράγοντες που τον κρατούσαν μακριά από το όνειρό του να γίνει συγγραφέας. Χαρακτηριστικό επεισόδιο είναι η φυλάκισή του για ανάρμοστη συμπεριφορά κατά την οποία «ρούφηξε» τα βιβλία που έπιανε στα χέρια του. Έτσι κατόρθωσε να διαμορφώσει από πολύ νωρίς τον χαρακτήρα για τον οποίο ο ίδιος, μετά την αναγνώρισή του που δεν άργησε να φανεί στον ορίζοντα, έδειχνε περήφανος αφού αντιπάλεψε όλες τις αντιξοότητες που εμφανίστηκαν μπροστά του. Ταγμένος και αφοσιωμένος στην πένα του και το χαρτί του είχε για παράδειγμα ειδική στολή, ρόμπα δηλαδή, που φορούσε κατά την διάρκεια της συγγραφής των μυθιστορημάτων του, τα οποία εκτός από κριτική στην κοινωνία της εποχής και προσωπική ανακούφιση για τα δεινά που πέρασε ως παιδί, προσέφεραν στους σύγχρονούς του αλλά και στους ανθρώπους του σήμερα διδάγματα για τον τρόπο σκέψης, περισυλλογής και αντίδρασης σε γεγονότα που συμβαίνουν ή που θα συμβούν. Γιατί όπως υπογραμμίζει και ο Αλέξανδρος Κεφαλάς: «Ο Μπαλζάκ φιλοδοξούσε να γίνει όχι μόνο ένας καλός συγγραφέας αλλά και ένας ιστορικός των ηθών της εποχής του. Δημιουργεί με κάθε λεπτομέρεια έναν ολόκληρο κόσμο με τον οποίο ακόμα και ο σύγχρονος αναγνώστης μπορεί να ταυτιστεί, γιατί πολύ απλά αυτός ο κόσμος είναι αληθινός…». Και αυτή είναι η πεμπτουσία του μπαλζακικού κόσμου, η αποτύπωση του εσωτερικού του κόσμου σε χαρτί για να μεταδοθεί στον αναγνώστη του τότε και του σήμερα με την ειλικρίνεια που τον χαρακτηρίζει και την αυθεντική του διάθεση να μην αφήσει τίποτα κρυπτόν υπό την ήλιο.

Εκτός από έναν πολύ συνειδητοποιημένο μοναχό της τέχνης του και πιστό και ταπεινό της τέκνο, υπήρξε αδιαμφισβήτητα και ένας εραστής ακαταμάχητος, ένας γυναικάς και ένας γόης όχι τόσο από την πλευρά της ομορφιάς του – δεν ήταν ιδιαίτερα όμορφος – όσο της κομψότητάς του και της αριστοκρατικής του αύρας παρόλο που δεν ήταν αριστοκράτης. Αυτό όμως που εξέπεμπε ως προσωπικότητα και λόγω και των γνώσεών του σαγήνευε τον γυναικείο πληθυσμό και για αυτό ο έρωτάς του για μία γυναίκα έπρεπε να εμπεριείχε πρώτα το εγκεφαλικό ερέθισμα. Διατηρούσε ακατάπαυστα την ερωτική του ζωή σε κορύφωση γιατί όπως έλεγε «στον έρωτα, όπως και στο κυνήγι, η πραγματική ευχαρίστηση είναι στο καρτέρι» και ως γνήσιος δανδής φρόντιζε να προκαλεί με την παρουσία του και τον ευγενή του λόγο χωρίς όμως να ευτελίζει τα ήθη και τις αρχές, τις οποίες πρέσβευε. Για αυτό και αποσυρόταν στο καταφύγιο του, όταν αυτό το απαιτούσε έτσι ώστε να παρατηρεί σαν γυπαετός από τον ουράνιο θρόνο του τους ανθρώπους και να τους ακτινογραφεί με τον μοναδικό τρόπο που μόνο εκείνος γνώριζε. Η Ανθρώπινη κωμωδία στην οποία αφοσιώθηκε κατά τον μισό αιώνα στον οποίο έζησε αποτέλεσε το φανάρι και την πυξίδα για τους περισσότερους λογοτέχνες που ακολούθησαν και αυτό γιατί πάντοτε υπήρξε αταλάντευτος στην ακόλουθη ρήση του και δεν παρέκκλινε από αυτήν: «Ο λογοτέχνης πρέπει να απεικονίζει την εποχή του πραγματικά όπως είναι». Και προσθέτει: «Πρέπει να εισβάλεις μέσα στη μάζα των ανθρώπων σαν μπάλα κανονιού ή να γλιστράς σαν πανούκλα. Η τιμιότητα είναι άχρηστη». Και συνεχίζει τα παραπάνω σχολιάζοντας ο Αλέξανδρος Κεφαλάς: «Έτσι και εκείνος, «ύπουλα», παρατηρεί την κοινωνία που τον περιβάλλει και την απαθανατίζει στις σελίδες  του χωρίς οίκτο, χωρίς εξωραϊσμό και περιττά στολίδια. Οι μάσκες πέφτουν, τα προσχήματα υποχωρούν απογυμνώνοντας τους ήρωές μπροστά στα έκπληκτα μάτια του αναγνώστη».

«Όλα φτάνουν στην ώρα τους για εκείνους που ξέρουν να περιμένουν»

«Το να ψάχνεις την ηδονή δεν σημαίνει ότι έχεις βρει ήδη την πλήξη;»

Το βιβλίο του Αλέξανδρου Κεφαλά, Μια ματιά στον κόσμο του Ονορέ ντε Μπαλζάκ, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λέμβος.