Καθημερινά ο άνθρωπος, εμείς ως κοινοί θνητοί αντιμετωπίζουμε διάφορες, λιγότερο ή περισσότερο δύσκολες, καταστάσεις που μας επηρεάζουν κυρίως αρνητικά και προκαλούν κάποιες φορές δίκαια τον θυμό μας, το ζήτημα είναι πώς διαχειριζόμαστε αυτήν την συγκυρία όταν έρθει ώρα; Διατηρούμε την ψυχραιμία μας ή ξεσπάμε ανεξέλεγκτα; Αυτόν τον θυμό που μπορεί να εκδηλωθεί τόσο εύκολα και τόσο αβασάνιστα έχουμε άραγε το κουράγιο να τον αποτρέψουμε και να τον τιθασεύσουμε; Ο Σενέκας με την σοφία που τον διακρίνει καταθέτει τις απόψεις του και τις διατυπώνει απευθυνόμενος στον φανταστικό ή πραγματικό μαθητή και συνομιλητή του και μέσω αυτού επιθυμεί ουσιαστικά να απευθυνθεί στον μέσο άνθρωπο και επίδοξο αναγνώστη.
Ο θυμός, ο κακός οδηγός της ψυχολογίας μας
Στον συλλογισμό του Σενέκα, τον οποίο και πραγματεύεται στο βιβλίο του Περί θυμού και τμήμα του οποίου αποτελεί η παρούσα έκδοση, κυριαρχεί η έννοια του θυμού. Ο Σενέκας με προσήλωση και αφοσίωση αναλύει και προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει τον θυμό και τα χαρακτηριστικά του χρησιμοποιώντας παραδείγματα των ανθρώπων της εποχής του ή παλαιότερων εποχών για να οδηγηθεί σε πορίσματα και συμπεράσματα. Με απλότητα και ευθύτητα μας προτρέπει σε αποφυγή εκδήλωσης θυμού όσο το δυνατόν περισσότερο και επισημαίνει τους λόγους αυτής της συγκεκριμένης επιλογής. Τι νόημα έχει άραγε διερωτάται να απαντήσουμε στον θυμό και να σπαταλάμε χρόνο πολύτιμο ενώ μπορούμε να ασχοληθούμε με μία καλή πράξη και να επενδύσουμε εκεί τον χρόνο μας;
Οφείλουμε να μάθουμε να ελέγχουμε τον θυμό μας για το δικό μας καλό και για την δική μας ευτυχία και γαλήνη. Η ζωή μας είναι σύντομη, όλοι είμαστε συνεπιβάτες στο ίδιο άρμα και κάποια στιγμή αυτή η ζωή θα λάβει τέλος, για άλλους αργότερα και για άλλους νωρίτερα. Το ερώτημα που προκύπτει λοιπόν είναι εύλογο, μήπως θα ήταν προτιμότερο να μην συγκρουόμαστε και να μην αλληλοκατηγορούμαστε για τα σφάλματά μας μιας και ουδείς αναμάρτητος; Επιπλέον, σε κάποια στιγμή της ζωής μας όλοι οι άνθρωποι θα υποπέσουμε με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο σε κάποια εκτροπή.
Ο Σενέκας θέτει πολλά ερωτήματα για να έρθει ο ίδιος να δώσει απαντήσεις. Βέβαια αυτό που κατανοεί ο αναγνώστης μέσα και από τις σημειώσεις του μεταφραστή είναι πως ο Σενέκας ως κοινός θνητός ήταν και αυτός τρωτός και είχε και αυτός τις δικές του αδυναμίες. Ο μεταφραστής παραθέτει στην εισαγωγή του βιβλίου κάποιες χρήσιμες πληροφορίες για τον Σενέκα και αναφέρει χαρακτηριστικά πως “η εκδήλωση του θυμού θέτει σε κίνδυνο την ηθική μας κατάσταση περισσότερο από κάθε άλλο συναίσθημα, γιατί ο θυμός είναι, στα μάτια του Σενέκα, το πιο έντονο, καταστροφικό και ακαταμάχητο από όλα τα πάθη”, αυτή η αναφορά γίνεται στην εισαγωγή για να μας προϊδεάσει ο μεταφραστής για το τι πρόκειται να διαβάσουμε. Ο Σενέκας πάτησε και βάσισε τις ιδέες και τις θεωρίες του σε προκατόχους του όπως οι Στωικοί φιλόσοφοι και από τον τόπο εξορίας του θέλησε να μεταδώσει την δική του ανάγκη να υπερβεί και να προσπεράσει το ανθρώπινο πάθος που λέγεται θυμός.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Πώς να “εξορίσουμε” την οργή μας και να γίνουμε κυρίοί της
Ο Σενέκας επιθύμησε να κατανοήσει τον σύγχρονο άνθρωπο και να δικαιολογήσει ομολογουμένως μια κακή ή ανόητη πράξη. Ο ίδιος υπήρξε άλλωστε θύμα οργής του αυτοκράτορα Καλιγούλα, ο οποίος και τον οδήγησε στην εξορία για να τον “συνετίσει”. Ο Σενέκας εκεί θα συγγράψει το Περί θυμού, εκεί θα προσπαθήσει ο ίδιος να κατευνάσει τον ίδιο του τον θυμό, εκεί θα στοχαστεί πώς μπορεί να διαχειριστεί μία τέτοια κατάσταση και να μην γίνει θύμα της οργής του. “…δεν έχουμε ελεύθερο χρόνο για να τον σπαταλάμε. Γιατί να εμπλεκόμαστε σε μια διαφωνία; Γιατί να προσφέρουμε στον εαυτό μας φιλονικίες; Γιατί να νιώθουμε αυτό το τεράστιο μίσος, που λησμονεί τις δικές μας αδυναμίες, και, παρόλο, που είμαστε εύθραυστοι εμείς οι ίδιοι, προσπαθούμε να καταστρέψουμε τους άλλους;”.
Άρα ο Σενέκας αντεπιτίθεται στην οργή του, προσπαθεί να την αποδυναμώσει και να την θεραπεύσει για να μην τον πλημμυρίζει και τον κατακλύζει όσο βρίσκεται στην απομόνωση. Αυτό παρακινεί και εμάς να κάνουμε, να δώσουμε τόπο στην οργή όπως λέει και ο σοφός λαός. Με όπλο λοιπόν τις λέξεις και την εξωτερίκευση των θέσεών του προσπαθεί να μαλακώσει ο ίδιος την ψυχή του και έτσι να δώσει την ευκαιρία στον αναγνώστη του να κρίνει τι είναι προτιμότερο διότι τελικά “ο θυμός σου είναι ένα είδος τρέλας διότι δίνεις μεγάλη αξία σε ασήμαντα πράγματα”. Η πεμπτουσία της σκέψης του Σενέκα παραθέτεται μέσα σε λίγες σελίδες και το εγχειρίδιο αυτό είναι κατάλληλο για όλες τις ηλικίες, από τους εφήβους μέχρι τους ενήλικες διότι έχει σημασία όπως λέει και ο Σενέκας να μάθουν και τα παιδιά από πολύ νωρίς να διαχειρίζονται τον θυμό τους και να συμπεριφέρονται με κανόνες και υπομονή.
Αποσπάσματα του βιβλίου
Η κοινωνία δεν μπορεί να προστατευτεί παρά μόνο μέσα από την φροντίδα και την αγάπη των συστατικών που την απαρτίζουν
Η εκδίκηση είναι λέξη μη αντάξια των ανθρώπων, ακόμα και αν θεωρείται πως είναι δίκαιη
Διαβάστε επίσης:
Σενέκας – Η Τέχνη της Ψυχραιμίας
