Γυρίζοντας το βλέμμα πίσω: Μία μυθιστορηματική περιήγηση στα μονοπάτια της Ιστορίας

Η ιστορία πάντα θα αποτελεί βασικό μοχλό άντλησης πηγών και ιδεών, ένα σίγουρο πεδίο όπου ο ερευνητής καλείται να αναμετρηθεί με ένα παρελθόν που είναι διδακτικό αλλά δείχνει τόσο το παρόν όσο και το μέλλον μέσα από αλλοτινές εμπειρίες. Ο εξαιρετικός Βάσκες μας πηγαίνει λοιπόν πίσω στο παρελθόν και γυρίζει το βλέμμα του πίσω για να αφηγηθεί ίσως και με όρους αυτοβιογραφικούς τη ζωή του πρωταγωνιστή του Σέρχιο Καμπρέρα, του πατέρα του αλλά και του παππού του. Ο κόσμος του Βάσκες είναι γεμάτος από εξιστορήσεις που διατρέχουν το μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα και εμείς ως αναγνώστες απολαμβάνουμε το χρονικό αυτό σαν μια μηχανή του χρόνου που μας ταξιδεύει στον ισπανικό εμφύλιο, στα χρόνια που ακολούθησαν, στην δημιουργία ανταρτών για την ανεξαρτησία της Κολομβίας και από εκεί στο Πεκίνο των κομμουνιστικών χρόνων υπό τον Μάο ως και τα κινήματα που έλαβαν χώρα στην δεκαετία του 1970.

Ανατρέχοντας δυναμικά στα γεγονότα του παρελθόντος

Ο Βάσκες μέσα από μία πολύπλοκη αφήγηση που εγείρει ερωτήματα και προκαλεί απορίες αγγίζει, όπως πάντα, τα όρια της ανθρώπινης συνείδησης, γοητεύει γλωσσολογικά αλλά και νοηματικά τον αναγνώστη του, αναμετριέται πάνω από όλα με τους πολύ προσωπικούς του προβληματισμούς για το που μπορεί να φτάσει ένας αναστατωμένος από την φύση του άνθρωπος και πόσο τα συμβάντα και οι συγκυρίες τον παρασέρνουν να πράξει το λάθος ή το σωστό. Ο άνθρωπος με βάση ποια κριτήρια κινεί τα νήματα του νου του και πώς καθορίζει τις πράξεις του σε κρίσιμες και αποφασιστικής σημασίας φάσεις της ζωής του; “Απ’ τα βουνά και τους κάμπους έφταναν στην Μπογκοτά ειδήσεις για φριχτές σκηνές όπου οι άνδρες σφάζονταν και οι γυναίκες βιάζονταν μπροστά στα μάτια των παιδιών τους…” αναφέρει ο Βάσκες για τα όσα συνέβαιναν κατά την διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου και τα νέα έφταναν μέχρι την Κολομβία στον εξόριστο παππού του και ξεδιπλώνει το πόσο ο άνθρωπος είναι ικανός για το καλύτερο αλλά και για το χειρότερο.

Ο Βάσκες μας παραδίδει ένα μυθιστόρημα αξιομνημόνευτο και στιβαρό γιατί είναι κομμένο και ραμμένο στους καιρούς μας, τι και αν αναφέρεται και μας πηγαίνει πίσω στον χρόνο όλα αυτά που περιγράφει συνεχίζουν να συμβαίνουν και σήμερα σε διάφορα σημεία του πλανήτη ίσως και με μεγαλύτερη ένταση καθώς από ό,τι διαφαίνεται ο άνθρωπος είναι άπληστος σε κάθε έκφανση της ζωής του και δεν σταματά να διψά για μίσος και εξουσία και τότε γίνεται βάρβαρος επιβεβαιώνοντας πρωτόγονες ανάγκες του. Ο Βάσκες επικεντρώνεται επισταμένως στην διαχρονική λογική της εσωτερικής μάχης του ήρωα με τους προβληματισμούς που τον ταλανίζουν και τον αναγκάζουν να ψάξει πίσω και μέσα στον χρόνο. Για αυτό και ταξιδεύει στον χρόνο με αφορμή ένα αφιέρωμα στον σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή Σέρχιο Καμπρέρα για να εξιστορήσει το οικογενειακό και ιστορικό δρομολόγιο της οικογένειας Καμπρέρα, ένα χρονικό που είναι σαγηνευτικό γιατί τα επεισόδια είναι τόσο πολλά αλλά και τόσο ενδιαφέροντα.

Παράλληλα, ο συγγραφέας με έναν λόγο πάντα δεξιοτεχνικό και ευφυή κινείται και στέκεται πλάι στην λογική των ανθρώπων που παλεύουν και στέκονται όρθιοι στα χτυπήματα της μοίρας για μία ζωή που αλλιώς υπολόγισαν και αλλιώς κατέληξε. Και αυτό γιατί ουσιαστικά ο συγγραφέας εκμεταλλεύεται την άναρχη και άστατη, σχεδόν αποτυχημένη ζωή του ήρωά του – αποτυχημένη στο χρονικό όριο που τον βρίσκουμε εμείς – για να μας μιλήσει για την ανθρώπινη φύση και να σκιαγραφήσει την ψυχολογική κατάσταση του πρωταγωνιστή έτσι όπως έκανε και ο Αντόν Τσέχοφ στους δικούς του ήρωες ξεγυμνώνοντάς τους ενώπιον του αναγνώστη δίχως φόβο αλλά με πάθος. Ο Βάσκες μέσα από τα μυθιστορήματά του καταφέρνει να μας συνεπαίρνει κάθε φορά και να εξελίσσεται, ένα επίτευγμα όχι δεδομένο.

Έτσι και εδώ, κατορθώνει να ξετυλίξει το κουβάρι των ιστορικών γεγονότων που σημάδεψαν την παγκόσμια ιστορία σε συνδυασμό με έναν κοινωνικό ρόλο που διαδραματίζει η ανάλυση της μορφής του Σέρχιο Καμπρέρα αλλά και του πατέρα του Φάουστο. Διαβάζουμε χαρακτηριστικά ένα απόσπασμα αναφοράς στον Φάουστο: “Όσα συνέβαιναν στη Λατινική Αμερική ήταν όλα όσα οραματιζόταν ο Φάουστο για τη δημοκρατική Ισπανία του, την Ισπανία του των ηττημένων, την Ισπανία που έδειχνε ανίκανη να κάνει με τον Φράνκο ό,τι είχαν κάνει ο Κάστρο και ο Γκεβάρα με τον Μπατίστα. Ο Φάουστο ένιωσε, για πρώτη φορά από τότε που τον είχαν πει εβραίο στο λιμάνι της Πόλης Τρουχίγιο, ότι η ζωή του ως εξόριστου δεν είχε πάει χαμένη ͘ ότι η Ιστορία, εν τέλει, μπορούσε να ‘χει μιαν αποστολή ή ένα σκοπό”.

Αναμφίβολα, ο Βάσκες μέσω του πρωταγωνιστή του μας χαρίζει για ακόμα μία φορά ένα βιβλίο αναφορά, έναν ύμνο στην ιστορία που μαθαίνει και ως σοφή γραία νουθετεί, μία βαθιά ματιά σε γεγονότα που έκριναν καταστάσεις σε σημαντικές γωνιές της υφηλίου και που πολλά από αυτά έχουν μείνει στην σκιά της ιστορίας γιατί κανείς δεν μπήκε στο σώμα της εκσκαφής τους. Εδώ επίσης αναλύεται και η αέναη δυσκολία και η ανηφορική διαδρομή στην διαδικασία συγγραφής ενός νέου βιβλίου και το οποίο χωρίς ιδρώτα και κόπο δεν μπορεί να γραφτεί και ο Βάσκες τιμά την λογοτεχνία με την αφηγηματική του μοναδικότητα. Και όταν αυτό το βιβλίο έχει ενδεχομένως και προσωπικές πτυχές που κλονίζουν τον ίδιο τον συγγραφέα τότε το εγχείρημα καθίσταται ακόμα πιο εξαντλητικό.

Ένα απόσπασμα από το βιβλίο

“Χωρίς τον πατέρα μου, ποτέ δε θα ‘χα ασχοληθεί με τον κινηματογράφο. Αυτός μου έμαθε πώς να ερμηνεύω ρόλους, τη δεκαετία του πενήντα. Αυτός μου έμαθε πώς να κατευθύνω έναν ηθοποιό. Ήταν τόσο παρών στη ζωή μου, ώστε παίζει σχεδόν σε όλες τις ταινίες μου”.

Διαβάστε επίσης:

Γυρίζοντας το βλέμμα πίσω: Το νέο βιβλίο του Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες