Ο ΝΕΟΝ παρουσιάζει την πρώτη μονογραφική έκθεση του Mike Kelley (1954-2012) στην Αθήνα, σε επιμέλεια του Douglas Fogle. Με το βλέμμα στραμμένο στο παιχνίδι της μνήμης και της λησμονιάς, η έκθεση Fortress of Solitude συγκεντρώνει μια σειρά από εμβληματικά έργα από τη σταδιοδρομία του Kelley για να καταδείξει την αλλόκοτη αίσθηση ψυχολογικής απατρίας που επικρατεί στον σύγχρονο κόσμο.
Ως προς την επιλογή των έργων, ο επιμελητής της έκθεσης αναφέρει χαρακτηριστικά στη συνέντευξη που μάς παραχώρησε: “Ένιωσα ότι η προσήλωση στην ψυχολογική νοσταλγία του σπιτιού/ τόπου μέσα από λίγα κομμάτια της δουλειάς του, που καλύπτουν είκοσι χρόνια δουλειάς, θα ήταν ένας ενδιαφέρων τρόπος για να εισαγάγω το έργο του Kelley, μιλώντας παράλληλα για μεγαλύτερα σύγχρονα ζητήματα που κυμαίνονται από το προσωπικό μέχρι το πολιτικό.”
Culture Now: Τι ήταν αυτό που προσέλκυσε τον Kelley στο θέμα του Σούπερμαν;
Douglas Fogle: Υπάρχει μία συγκεκριμένη ιστορία που τον ώθησε στη δημιουργία των έργων Kandor, η οποία συνδέεται με το κάλεσμα συμμετοχής του στην έκθεση για τη νέα χιλιετηρίδα στο Kunstmuseum στη Βόννη το 2000. Αποφάσισε να επικεντρωθεί στο κόμικ του Σούπερμαν για αυτό το πρότζεκτ εξαιτίας του ενδιαφέροντός του για τις ομάδες των φανς και τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούνται εναλλακτικές κοινότητες.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Καθώς εξέταζε την ιστορία του Σούπερμαν, γοητεύτηκε από ένα συγκεκριμένο στοιχείο σχετικά με την πόλη Κάντορ (την πρωτεύουσα του κατεστραμμένου πλανήτη καταγωγής του Κρύπτον) που συρρικνώθηκε μαζί με όλους τους κατοίκους της και τοποθετήθηκε μέσα σε ένα βάζο σε σχήμα καμπάνας από έναν σούπερ κακοποιό. Για μένα, το ενδιαφέρον του σε αυτή τη πτυχή της ιστορίας του Σούπερμαν έχει να κάνει με την ιδέα της μη δυνατότητάς του να επιστρέψει ποτέ σπίτι. Ο Σούπερμαν είναι ένας ξένος σε έναν ξένο τόπο. Για την ακρίβεια, είναι ένας εξωγήινος, εφόσον δεν έχει γεννηθεί στη Γη, που δεν μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι του εξαιτίας της καταστροφής του πλανήτη του. Αποτελεί μία απίστευτη μεταφορά για τον ψυχικά άστεγο στο σύγχρονο κόσμο.
CN: Στα έργα του, τα λούτρινα ζώα αποτελούν σύμβολα των τραυματικών παιδικών αναμνήσεων. Πιστεύετε ότι τα έργα αυτά είναι βιογραφικά; Ο ίδιος είχε βιώσει οποιαδήποτε μορφή βίας ως παιδί;
DF: Δεν γνωρίζω. Τα αντιλαμβανόταν ως ξεκάθαρα σύμβολα για πιο γενικευμένα τραύματα της παιδικής ηλικίας που βιώνουμε συλλογικά.
CN: Στο έργο που ανήκει στη σειρά Empathy Displacement. Humanoid Morphology, ο Kelley έχει μια ασπρόμαυρη ακρυλική ζωγραφιά μίας χειροποίητης κούκλας και ένα μικρό, μαύρο, ξύλινο κουτί που μέσα του είναι ενταφιασμένη η πραγματική κούκλα. Γιατί ο καλλιτέχνης κρύβει τη πραγματική κούκλα από το θεατή; Υπάρχει κάποια μορφή τελετουργίας;
DF: Δεν θα έλεγα ότι υπάρχει ένα τελετουργικό, αν και η μεθοδολογία του Kelley με αυτά τα έργα δείχνει μία διάσταση νεκρική, σαν να θάβει τα τραύματα από την παιδική ηλικία. Οι πίνακες είναι στην πραγματικότητα εικόνες από αντικείμενα που είναι ήδη από μόνα τους ένα είδος ομοιώματος για τους ανθρώπους (ακόμα αν αναπαριστούν ζώα).
CN: Πολλά από τα έργα του θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι απεικονίζουν τέρατα που ταυτόχρονα βρίσκονται και στα όρια του χαριτωμένου. Η τερατουργία αποτελεί βασική ιδέα της δουλειάς του;
DF: Δεν θα έλεγα ότι η τερατουργία είναι η κύρια ιδέα των δημιουργιών του, παρόλο που ο Kelley υιοθετεί την απελευθερωτική δύναμη του αποκειμένου. Αυτός ο ειρμός σκέψης πηγαίνει πίσω σε συγγραφείς όπως ο Georges Bataille.
CN: Στα έργα του, βρίσκω στοιχεία του μεταμινιλισμού του ’70 και ταυτόχρονα του σουρρεαλισμού. Πιστεύετε ότι η δουλειά του είναι περισσότερο συνδεδεμένη με την πραγματικότητα ή με το υποσυνείδητο;
DF: Και τα δύο. Ο Kelley δεν είχε ποτέ συγκεκριμένη πρόθεση. Οικειοποιούταν αντικείμενα από την καθημερινότητά μας και τα έκανε παράξενα, μία τακτική που ακολουθούσαν και οι σουρρεαλιστές. Από την άλλη πλευρά, έργα του που μοιάζουν ακραία και ωμά, εμπνευσμένα από την punk rock, ασχολούνται με τα συνήθη ζητήματα που ασχολούνται και οι μεταμινιμαλιστές καλλιτέχνες. Στο τέλος, η δουλειά του Kelley μοιάζει παραπλανητικά ακατάστατη, πραγματικά όμως είναι απίστευτα καλά μελετημένη.
CN: Γιατί ο Kelley έβρισκε ελιτίστικη τη μινιμαλιστική αισθητική;
DF: Δεν είμαι σίγουρος σε ποια ακριβώς φράση του αναφέρεστε αλλά μπορώ να μαντέψω ότι ένιωθε πως ο μινιμαλισμός ήταν πολύ μακριά από τη καθημερινή ζωή (ανεξάρτητα από την επιμονή του Judd και άλλων καλλιτεχνών στην αντικειμενικότητα των αντικειμένων τους) και πολύ εξαρτώμενος από κάποια αλαζονεία βεβαιότητας. Τον Kelley ενδιέφερε περισσότερο να αμφισβητεί την βεβαιότητα.
CN: Στην αρχή της καριέρας του, ήταν μέλος του ροκ συγκροτήματος Destroy All Monsters. Η μουσική επηρρέασε το εικαστικό του έργο;
DF: Απολύτως. Η μουσική ήταν η πρώτη του έκφραση εξέγερσης ενάντια στην αποχαυνωμένη κανονιστικότητα των αμερικανικών προαστίων της δεκαετίας του ’70. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι φωτογραφίες από τη δουλειά του με τίτλο Ah…Youth!, οι οποίες είναι στην έκθεση, αποτέλεσαν το εξώφυλλο του θρυλικού άλμπουμ Dirty του συγκροτήματος Sonic Youth.
CN: Ο Kelley είχε δηλώσει ότι έγινε καλλιτέχνης για να ενστερνιστεί την αποτυχία. Μπορείτε να εξηγήσετε τι εννοούσε;
DF: Και πάλι δεν είμαι σίγουρος που ακριβώς το δήλωσε αυτό, αλλά μπορώ να εξηγήσω ξεκινώντας από αυτή τη φράση. Το έργο του Kelley έχει πάρα πολύ να κάνει με το να δίνει φωνή στο ασήμαντο περισσότερο από το μνημειώδες. Η αποτυχία είναι απλώς μία άλλη μορφή αντίστασης έναντια στην εξουσιαστική ισχύ του status quo της κυρίαρχης αμερικανικής κανονιστικής νοοτροπίας που απομακρύνει τους περιθωριοποιημένους, τους διαφορετικούς και τους μη συμμορφούμενους. Η αποδοχή της αποτυχίας από την πλευρά του Kelley αποτελεί μία μεθοδολογία (η αποτυχία μπορεί να είναι παραγωγική) και μια φιλοσοφία (αποτυχία εναντίον κάποιου είδους κοινωνικά αποδεκτής ιδέας της επιτυχίας στην καριέρα και τη ζωή κάποιου). Όπως είπε κάποτε ο Samuel Beckett: «Προσπάθησες. Απέτυχες. Δεν πειράζει. Προσπάθησε ξανά. Απότυχε ξανά. Απότυχε καλύτερα».
CN: Στη συνέντευξη Τύπου αναφέρατε ότι ο Kelley θα ήταν πολύ χαρούμενος που θα έδειχνε το έργο του στο κτίριο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Όταν ξεκινήσατε την ιδέα και την επιλογή των έργων για αυτή την έκθεση, είχατε κατά νου τι θα επέλεγε ο ίδιος να παρουσιάσει στην Αθήνα, ειδικά στις τρέχουσες οικονομικές και κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που βρίσκεται η χώρα;
DF: Δεν έκανα πραγματικά την επιλογή του έργου με βάση τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της Αθήνας ή της Ελλάδας, αν και το έργο του Kelley έχει πολλά να πει για τον κόσμο που όλοι ζούμε σήμερα. Συνειδητοποίησα ότι το Μέγαρο Σταθάτου του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης είναι αρκετά ξεχωριστό αρχιτεκτονικά αλλά όχι απίστευτα μεγάλο, οπότε η επιμελητική πρόκληση ήταν να γίνει μια συνοπτική εισαγωγή του έργου του Mike Kelley στο αθηναϊκό κοινό με μια ομάδα 15-20 έργων. Το ερώτημα ήταν από πού να ξεκινήσω και ποια προσέγγιση έπρεπε να ακολουθηθεί. Ένιωσα ότι η προσήλωση στην ψυχολογική νοσταλγία του σπιτιού/ τόπου μέσα από λίγα κομμάτια της δουλειάς του, που καλύπτουν είκοσι χρόνια δουλειάς, θα ήταν ένας ενδιαφέρων τρόπος για να εισαγάγω το έργο του Kelley, μιλώντας παράλληλα για μεγαλύτερα σύγχρονα ζητήματα που κυμαίνονται από το προσωπικό μέχρι το πολιτικό.
Διαβάστε περισσότερα για την έκθεση, στο:
Fortress of Solitude: Έκθεση του Mike Kelley στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Διάρκεια Έκθεσης: Έως 25 Φεβρουαρίου 2018 | Πληροφορίες: www.neon.org.gr – www.cycladic.gr
