Τεκμηριώνοντας την ιστορία στον κινηματογράφο Τριανόν

Το πολυβραβευμένο «Θα πέσει η νύχτα» του Αντρέ Σίνγκερ, μια  συγκλονιστική εμπειρία με φόντο τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το «Άμος Οζ» ένα συναρπαστικό και ιδιαίτερα προσωπικό πορτρέτο του ισραηλινού εικονοκλάστη και διεθνώς αναγνωρισμένου συγγραφέα σε σκηνοθεσία Στέλιου Χαραλαμπόπουλου, καθώς και τα δύο υποψήφια για Όσκαρ ντοκιμαντέρ του Τζόσουα Οπενχάϊμερ «Η όψη της σιωπής» και «Η πράξη του φόνου» για την πιο μαύρη σελίδα στην ιστορία της Ινδονησίας, το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1965.

Τις προβολές πλαισιώνουν συζητήσεις στρογγυλής τράπεζας με τη συμμετοχή κριτικών και θεωρητικών του κινηματογράφου, ακαδημαϊκών και συγγραφέων.

Ημερομηνίες εξόδου ντοκιμαντέρ:

– Θα πέσει η νύχτα / Night will fall
Σκηνοθεσία: Αντρέ Σίνγκερ
Από την Πέμπτη 20 Απριλίου

– Άμος Οζ / Amos Oz
Σκηνοθεσία: Στέλιος Χαραλαμπόπουλος
Μία αποκλειστική προβολή τη Δευτέρα 24 Απριλίου 

– The look of silence/Η όψη της σιωπής
Σκηνοθεσία: Τζόσουα Οπενχάιμερ
Από την Παρασκευή 28 Απριλίου

– The act of killing/Η πράξη του φόνου
Σκηνοθεσία: Τζόσουα Οπενχάιμερ, Κριστίν Σιν, Ανώνυμος
Από αρχές Μαΐου 

Πληροφορίες για τα ντοκιμαντέρ:

• Θα πέσει η νύχτα / Night will fall

Αγγλία/ΗΠΑ/Ισραήλ/Δανία, 2014, 75′

Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Andre Singer
Παραγωγή: Sally Angel, Brett Ratner
Αφηγήτρια: Helena Bonham Carter
Αφηγητής «German Concentration Camps Factual Survey»: Jasper Britton
Εκτέλεση παραγωγής: Richard Melman, James Packer, Stephen Frears
Σενάριο: Lynette Singer
Διεύθυνση φωτογραφίας: Richard Blanshard
Μοντάζ: Arik Lahav-Leibovich, Stephen Miller
Μουσική σύνθεση: Nicholas Singer

7 βραβεία και 13 υποψηφιότητες, μεταξύ των οποίων:

• Εύφημος μνεία της Ειδικής Επιτροπής, Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Σέφιλντ 2014
• Ειδική μνεία, Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ιερουσαλήμ 2014
• Βραβείο για την καλύτερη χρήση φιλμικού υλικού σε ιστορική παραγωγή, Διεθνή Βραβεία Focal 2015
• Βραβείο Καλύτερου ιστορικού προγράμματος μεγάλου μήκους, Βραβείο Καλύτερης έρευνας και Βραβείο Καλύτερου σεναρίου, Βραβεία Έμμυ Ειδησεογραφίας και Ντοκιμαντέρ 2016

Σύνοψη

Βασισμένο στο μοναδικό ντοκιμαντέρ του Άλφρεντ Χίτσκοκ German Concentration Camps Factual Survey / Γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης – Πραγματική έρευνα που γυρίστηκε το 1945, το Θα πέσει η νύχτα αποτελεί μια συγκλονιστική εμπειρία με φόντο τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Μέσα από τη χρήση εξαιρετικού αρχειακού υλικού και μαρτυριών από τους επιζώντες, αλλά και τους απελευθερωτές, η ταινία μιλάει για τις απόπειρες τεκμηρίωσης των σχεδόν απίστευτων σκηνών με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωποι οι Σύμμαχοι κατά την απελευθέρωση. Το ντοκιμαντέρ καταγράφει πώς μία ομάδα από κορυφαίους σκηνοθέτες, ανάμεσά τους ο Άλφρεντ Χίτσκοκ, ο Σίντνεϊ Μπέρνσταϊν και ο Ρίτσαρντ Κρόσμαν, ένωσαν τις δυνάμεις τους για να κάνουν μια ταινία που θα παρείχε αδιάψευστα στοιχεία για όσα ανακάλυψαν οι Σύμμαχοι. Το ρόλο της αφηγήτριας έχει η διάσημη ηθοποιός Έλενα Μπόναμ Κάρτερ. 

Η ιστορία πίσω από το ντοκιμαντέρ

Όταν οι βρετανικές, οι σοβιετικές και οι αμερικάνικες δυνάμεις απελευθέρωσαν τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης το 1945, ο στρατός και οι εικονολήπτες των επίκαιρων κατέγραψαν τις φρικιαστικές εικόνες, με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωποι. Αργότερα, ο Σίντνεϊ Μπέρνσταϊν του Υπουργείου Πληροφοριών της βρετανικής κυβέρνησης και η ομάδα του, μεταξύ των οποίων ο σκηνοθέτης Άλφρεντ Χίτσκοκ, επεξεργάστηκαν το φιλμικό υλικό, πραγματοποιώντας παράλληλα γυρίσματα στο Μπέργκεν-Μπέλζεν, το Νταχάου και το Άουσβιτς, για να δημιουργήσουν μια επώδυνη ταινία με τίτλο Γερμανικά Στρατόπεδα Συγκέντρωσης – Πραγματική Έρευνα.

Το ντοκιμαντέρ Θα πέσει η νύχτα αποκαλύπτει την μέχρι εκείνη την εποχή ανείπωτη ιστορία του βαθιά συγκινητικού ντοκιμαντέρ του 1945. Αφηγήτρια είναι η Έλενα Μπόναμ-Κάρτερ και σκηνοθέτης ο Αντρέ Σίνγκερ (παραγωγός του βραβευμένου The Act of Killing του Τζόσουα Οπενχάιμερ). Το Θα πέσει η νύχτα  αντιπαραθέτει πρωτογενές υλικό και σκηνές από το ντοκιμαντέρ του 1945 με μαρτυρίες από τους επιζώντες, τους στρατιώτες που τους απελευθέρωσαν και τους σκηνοθέτες που κατέγραψαν αυτές τις φρικτές εικόνες. Τη Διεθνή Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος (Τρίτη 27 Γενάρη 2017) η ταινία προβλήθηκε τηλεοπτικά σε όλο τον κόσμο.

Παρά την καλλιτεχνική γνησιότητα του ντοκιμαντέρ του 1945 και τη χρήση του πιο καθηλωτικού φιλμικού υλικού που τραβήχτηκε ποτέ σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, το πρότζεκτ του Μπέρνσταϊν δεν προβλήθηκε ποτέ. Το Θα πέσει η νύχτα αφηγείται την εκπληκτική ιστορία πίσω από το ντοκιμαντέρ, παρουσιάζοντας συνεντεύξεις με επιζώντες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, κάποιοι από τους οποίους αναγνωρίζουν τον νεότερο εαυτό τους στο φιλμ, καθώς και αρχειακές συνεντεύξεις με τον Μπέρνσταϊν (που ίδρυσε αργότερα τη Granada Television), τον Άλφρεντ Χίτσκοκ και τον σκηνοθέτη Μπίλι Γουάιλντερ.

Το ντοκιμαντέρ Γερμανικά Στρατόπεδα Συγκέντρωσης – Πραγματική Έρευνα δεν ολοκληρώθηκε το 1945, καθώς από την αρχή του πρότζεκτ υπήρξαν αρκετά προβλήματα, όπως οι πρακτικές δυσκολίες της διεθνούς συνεργασίας και οι μεταπολεμικές ελλείψεις. Αυτά τα θέματα καθυστέρησαν τόσο την ολοκλήρωση της ταινίας, που την ξεπέρασαν τα γεγονότα, όπως η προβολή δύο άλλων ταινιών από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στον γερμανικό λαό και η αλλαγή του κλίματος απέναντι στη Γερμανία, με τις αρχές να μην θεωρούν πια πρέπουσα την προβολή αυτών των θηριωδιών στη μεγάλη οθόνη.

Η τελευταία επίσημη δράση σχετικά με το ντοκιμαντέρ έγινε στις 29 Σεπτεμβρίου 1945 με την προβολή ενός πρόχειρου μοντάζ των 5 από τις 6 μπομπίνες που είχαν προγραμματιστεί να γυριστούν. Από το 1952, το ντοκιμαντέρ φυλαγόταν ανολοκλήρωτο στα αρχεία του Βασιλικού Πολεμικού Μουσείου στο Λονδίνο. Το 1984, μια εκδοχή του ντοκιμαντέρ με τίτλο Memory of the Camps / Μνήμες των στρατοπέδων προβλήθηκε στο Φεστιβάλ του Βερολίνου (pre-digitization και χωρίς την έκτη κόπια). Αυτή η εκδοχή προβλήθηκε τηλεοπτικά στο Frontline, μέρος του δικτύου WGBH Boston PBS. Ο σχολιασμός έγινε από τον ηθοποιό Τρέβορ Χάουαρντ και στη θέση της έκτης κόπιας προβλήθηκαν σκηνές από την απελευθέρωση του στρατοπέδου Μπέργκεν-Μπέλζεν.

Τον Δεκέμβρη του 2008, το Βασιλικό Πολεμικό Μουσείο ανακάλυψε το υλικό της έκτης κόπιας και ξεκίνησε το φιλόδοξο πρότζεκτ να ψηφιοποιήσει, αποκαταστήσει και ολοκληρώσει το ντοκιμαντέρ Γερμανικά Στρατόπεδα Συγκέντρωσης – Πραγματική Έρευνα. Η ολοκληρωμένη ταινία περιλαμβάνει σπαρακτικές συνεντεύξεις με επιζώντες, στρατιώτες, ιστορικούς και αρχειονόμους, που παρουσιάζονται μαζί με το αποκατεστημένο και σπάνιο αρχειακό φιλμικό υλικό, καθώς και τις καταθέσεις των αυτοπτών μαρτύρων. Το ντοκιμαντέρ Θα πέσει η νύχτα παρέχει μία συναρπαστική ματιά στα παρασκήνια για το πώς δημιουργήθηκε αυτό το ξεχασμένο ντοκιμαντέρ του 1945 και πώς τελικά ολοκληρώθηκε μετά από 70 χρόνια.

Συζήτηση στρογγυλής τράπεζας

Την Παρασκευή 21 Απριλίου στις 22:00 στον κινηματογράφο Τριανόν θα πραγματοποιηθεί συζήτηση με θέμα την τεκμηρίωση του Ολοκαυτώματος και την ιστορία του ντοκιμαντέρ «Γερμανικά Στρατόπεδα Συγκέντρωσης – Πραγματική Έρευνα», πάνω στο οποίο βασίστηκε το «Θα πέσει η νύχτα».

Εισηγητές/Εισηγήτριες:

Σταύρος Ζουμπουλάκης, συγγραφέας/εκδότης
Ιφιγένεια Καλαντζή, κριτικός/θεωρητικός κινηματογράφου
Χρήστος Μήτσης, κριτικός κινηματογράφου
Συντονίζει ο Θάνος Λαμπρόπουλος, παραγωγός/διανομέας

Στο πλαίσιο του αφιερώματος Camera Documento.

• Άμος Οζ / Amos Oz

Ελλάδα, 2005, 52′

Συντελεστές

Δημοσιογράφοι/παρουσιαστές: Μικέλα Χαρτουλάρη, Ανταίος Χρυσοστομίδης
Σκηνοθεσία/Σενάριο: Στέλιος Χαραλαμπόπουλος
Διεύθυνση φωτογραφίας: Δημήτρης Κορδελάς
Ηχοληψία: Φάνης Καραγιώργος
Μοντάζ: Σπύρος Κόκκας
Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Εκτέλεση παραγωγής/παραγωγός: Θάνος Λαμπρόπουλος-Περίπλους
Παραγωγή: ΕΤ-1

Σύνοψη

«Αν μου ζητήσετε να σας πω το θέμα των βιβλίων μου με μία μόνο λέξη, θα απαντούσα: Οι οικογένειες. Αν μου ζητούσατε να σας πω το θέμα των βιβλίων μου με δύο μόνο λέξεις, θα σας έλεγα: Οι δυστυχισμένες οικογένειες. Αν μου ζητούσατε να σας πω το θέμα των βιβλίων μου με τρεις μόνο λέξεις, θα σας έλεγα: Διαβάστε τα βιβλία μου».

Με αυτή τη φράση ο Άμος Οζ αρχίζει να μιλάει για το έργο του στον Ανταίο Χρυσοστομίδη, καθισμένος στο δωμάτιο που χρησιμοποιεί ως γραφείο του στη μικρή πόλη Αράντ, στη μέση της ερήμου, όχι μακριά από τη Νεκρά Θάλασσα. Και από το έργο του, ο διάσημος ισραηλινός συγγραφέας θα περάσει σιγά-σιγά στους σπουδαιότερους σταθμούς της ζωής του: στη γέννησή του στην Ιερουσαλήμ, στην αυτοκτονία της μητέρας του όταν ο ίδιος ήταν 12 χρονών, στη ρήξη με τον πατέρα του, στην ενηλικίωση και στον γάμο του σε ένα κιμπούτς.

Με το ελληνικό συνεργείο να τον ακολουθεί από το Αράντ στην έρημο της Νεκράς Θάλασσας και από την Ιερουσαλήμ στο κιμπούτς Χούλντα κι ύστερα σε ένα από τα ταξίδια του στην Ελλάδα, στη Θεσσαλονίκη, τη Βεργίνα, σε ό,τι απέμεινε από την παλιά εβραϊκή συνοικία της Μπαρμπούτα, ο Οζ ξεδιπλώνει τη λογοτεχνική του δραστηριότητα, την καθημερινότητα της ιδιωτική του ζωής, αλλά και τις πολιτικές – φιλειρηνικές του απόψεις για την κόλαση του Μεσανατολικού.

Για πρώτη φορά σε παγκόσμιο επίπεδο, ο Οζ θα αναφερθεί στον τελευταίο Ισραηλινολιβανικό πόλεμο και στις δηλώσεις του που είχε κάνει τότε, που επέσυραν την κριτική πολλών φίλων του. «Είμαι υπέρ της ειρήνης, αλλά όταν κάποιος μου επιτεθεί απρόκλητα στο δρόμο, θα προσπαθήσω να υπερασπιστώ τον εαυτό μου», θα εκμυστηρευτεί μπροστά στο φακό. Και, φωτογραφημένος πάνω από τον Κήπο της Γεσθημανή, θα δείξει πόσο εύκολο είναι να χωριστεί η Ιερουσαλήμ σε δύο τμήματα, το παλαιστινιακό και το ισραηλινό, και στη δημιουργία δύο ανεξάρτητων κρατών, αρκεί να υπάρξει μετριοπάθεια, βούληση για λύση και διάθεση για τους αναγκαίους συμβιβασμούς.

Πρόγραμμα

Δευτέρα 24 Απριλίου

19:00 Προβολή του ντοκιμαντέρ «Άμος Οζ»
20:00 Συζήτηση στρογγυλής τράπεζας με θέμα τον διεθνούς φήμης συγγραφέα Άμος Οζ.

Εισηγητές/ Εισηγήτριες:
Πάνος Κυπαρίσσης, ποιητής
Γιώργος Μαρκόπουλος, ποιητής
Γιώργος Μπράμος, κριτικός κινηματογράφου
Μικέλα Χαρτουλάρη, δημοσιογράφος

21:00 Προβολή του ντοκιμαντέρ «Άμος Οζ»
22:00 Προβολή του ντοκιμαντέρ «Θα πέσει η νύχτα»

* Η εκδήλωση πραγματοποιείται στο πλαίσιο του αφιερώματος Camera Documento και είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Ανταίου Χρυσοστομίδη.