Περαστικός – Paco Ignacio Taibo II: Κριτική βιβλίου

“Δύσκολα αυτό το βιβλίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μυθιστόρημα”. Αυτά είναι τα λόγια του συγγραφέα που αποκαλύπτει τις πιο ενδόμυχες σκέψεις του για αυτά που ο ίδιος αφηγείται και θέτει εν αμφιβόλω την ίδια του την δημιουργία.

Αναφέρει όμως και πάλι ο ίδιος λίγο πριν μας τοποθετήσει στο σώμα του βιβλίου του: “Δύσκολα θα υποστήριζε κάποιος ότι είμαστε ενώπιον ενός κειμένου καταγραφής μαρτυριών, προφανώς πρόκειται για μυθιστόρημα”. Με λίγα λόγια, έρχεται πάλι ο ίδιος να ανατρέψει τα λόγια του με μία δόση έμμεσης αυτοκριτικής ίσως και καθιστώντας σαφές, κατά την ταπεινή μου άποψη, πως μόνο όταν αμφισβητείς τα πεπραγμένα σου και μάχεσαι με τις αδυναμίες σου ή τις δυνάμεις σου τότε ο λόγος υπάρχει λόγος να λέγεται για να θυμηθούμε και τον γνωστό στίχο.

Ο δεξιοτέχνης του αστυνομικού μυθιστορήματος, Taibo, καταπιάνεται αυτή την φορά – γιατί κάθε φορά καταφέρνει να μας εκπλήσσει με τα θέματα των μυθιστορημάτων του – με τον Σεμπάστιαν Σαν Βισέντε, έναν δηλωμένο επαναστάτη που έμεινε στην ιστορία γιατί ο ίδιος δεν συμβιβάστηκε με τους φόβους του αλλά ξεχώρισε με την δράση του προκαλώντας την μήνη των αρχών της εποχής που τον κυνήγησαν μέχρι τελικής πτώσης. Βρισκόμαστε στην δεκαετία του 1920 στην Λατινική Αμερική και σε μία περίοδο ανακατατάξεων και ζυμώσεων τόσο σε κοινωνικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο ανά την υφήλιο. Το εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα μετράει τις δυνάμεις του ή τις απώλειές του και ανασυντάσσεται για να εκστρατεύσει ενάντια στην καταπάτηση ανθρώπινων δικαιωμάτων των εργαζομένων σε μία εποχή που τα κεκτημένα είναι ελάχιστα και τα προς διεκδίκηση πολλά. Οι οργανώσεις μυστικά και υπόγεια αποφασίζουν για τα επόμενα βήματά τους, διαβουλεύονται πυρετωδώς και συγκεντρώνονται κάτω από την ίδια στέγη ώστε να δουν τους αγώνες τους να δικαιώνονται. Ο Σαν Βισέντε, αυτός ο ραδιούργος και πανούργος αντάρτης που δεν τρέμει τίποτα, είναι το ίνδαλμα και ο καθοδηγητής των κινημάτων. Ενθαρρύνει συντρόφους, προστατεύει αδυνάτους, γίνεται ασπίδα υπεράσπισης και δρα, όπως ο Ζορό στην περίφημη ταινία, για το δίκιο. Διαθέτει τον εαυτό του στην υπηρεσία των απανταχού αγωνιστών και γίνεται ο σημαιοφόρος ενός ολόκληρου μετώπου ενάντια στις κυβερνήσεις και την εξουσία που ανεξέλεγκτη υποτιμά τις δυνατότητες των οργανώσεων αυτών.

Μέσα από την αλληλογραφία την οποία ο συγγραφέας καταθέτει, διαφαίνεται ένας αμετανόητος αγωνιστής, ένας ένθερμος εμπνευστής και ένας εχθρός των αρχών καθώς στέκεται ενάντια σε κάθε μορφή εξουσίας που θέλει να υπονομεύσει τα κεκτημένα. Ακλόνητος και ατρόμητος, πολεμάει σε κάθε γωνιά της μεξικανικής επικράτειας και όχι μόνο και με κάθε μέσο για να μην χαθεί το λάβαρο της αλλαγής που ο ίδιος θέλει να δει να μετουσιώνεται σε πράξη. Ο Taibo εξυμνεί με αυτό το βιβλίο έναν άνθρωπο σύμβολο του εργατικού και όχι μόνο κινήματος, έναν ήρωα της σύγχρονης ιστορίας και σκοπός του είναι να κατασκευάσει – καθώς δεν υπάρχουν πολλά διαθέσιμα δεδομένα για την όλη του πορεία –  ένα ολόκληρο επαινετικό πλαίσιο γύρω από το όνομά του. Με επιτυχία ξεγυμνώνει τα πάθη του και τις ιδιορρυθμίες του ενώ καταγράφει γλαφυρά και με λεπτομέρεια όλη την πορεία αγωνίας στον δρόμο για εδραίωση της εργατικής κυριαρχίας, την οποία εκείνος άφοβα πρέσβευε. Εκεί όπου οι άνθρωποι δεν θα είναι υποχείρια ενός συστήματος αλλά θα εργάζονται και η εργασία τους και η υπόστασή τους θα γίνεται σεβαστή από τους εργοδότες τους. Αυτός ο δρόμος για την πραγμάτωση των εν δυνάμει απαιτήσεων για καλύτερες συνθήκες δεν είναι σπαρμένος με ροδοπέταλα αλλά θέλει χρόνο και επιμονή, εκείνος επίμονος εργάτης αυτής της προσπάθειας.

Ο συγγραφέας περιγράφει το σθένος και τον ζήλο με τον οποίο ο πρωταγωνιστής του, έστω και μέσα από κάποια στοιχεία μυθοπλασίας που είναι αναγκαία για να χτιστεί μία ολόκληρη ιστορία, γνωρίζει πως έχει γίνει το στόχαστρο και απειλείται ανά πάσα στιγμή η ζωή του. Ο ίδιος όμως είναι διατεθειμένος με όποιο κόστος να μην λυγίσει γιατί όπως αναφέρει και ο συγγραφέας: “Θάρρος είναι να κάνεις αυτό που λένε ότι δεν πρέπει να κάνεις και όταν σου λένε ότι δεν πρέπει να το κάνεις. Και μετά να υποστείς τις συνέπειες. Και το θάρρος δεν έχει καμία σχέση με το φόβο. Ο φόβος είναι μαζί σου πάντοτε, είναι καλός σύντροφος {…} Αν δεν φοβόμουν θα ήμουν ένας συμπαθής τρελός”. Ο συγγραφέας λοιπόν αφιερώνει δικαίως τον χρόνο του στην συγγραφή ενός βιβλίου για μία προσωπικότητα που έλαμψε με τον σύντομο βίο του και μας δίνει αναλυτικά όλες εκείνες τις πληροφορίες που σήμερα η ιστορία έχει λόγους να τον αναφέρει και να τον μνημονεύει. Και είναι αξιοπρόσεκτο πως στο άκουσμα της σύλληψης του ήρωα Σαν Βισέντε, όλες οι δυνάμεις τις οποίες εκείνες υπερασπίστηκε, οι απλοί άνθρωποι έσπευσαν να κινηθούν και να κινητοποιηθούν για την ανεύρεσή του και την αποφυλάκιση του με το ίδιο πάθος εμπνευσμένοι από το δικό του άστρο. Γιατί όπως έλεγε και ο Γκάντι: “Γίνε εσύ η αλλαγή που θέλεις να δεις να συμβαίνει στον κόσμο”.

“Εμείς οι άνθρωποι καταστρέφουμε τα πάντα. Όλα. Καταστρέφουμε με χάρη, όμως δεν ξέρουμε να δημιουργούμε.

Το βιβλίο του Paco Ignacio Taibo II, Περαστικός, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα.