Όταν κλήθηκα να συμμετάσχω στην παράσταση, δεν γνώριζα τίποτε σχετικά με την ιστορία. Η Χαμένη Άνοιξη διαδραματίζεται σε ένα χρονικό διάστημα είκοσι ημερών τον Ιούλιο του 1965. Πολλά έχουν γραφτεί για τα Ιουλιανά, ότι είναι ο δικός μας Μάης του ’68, ότι συνιστούν την κορύφωση των διεκδικήσεων για κοινωνική αλλαγή, μια γενικευμένη εξέγερση, ότι δίχως τα γεγονότα αυτά και τα αιτήματα που γεννήθηκαν τότε, ίσως να μη λάμβανε χώρα η εξέγερση του Πολυτεχνείου ή η συντριπτική νίκη του Α. Παπανδρέου στις εκλογές το 1981.
Στη Χαμένη Άνοιξη οι χαρακτήρες είναι εγκλωβισμένοι μέσα σε ένα κόσμο δήθεν εκσυγχρονισμένο, δήθεν δημοκρατικό. Ο Ανδρέας επαναπατρίζεται μετά από 18 χρόνια. Θέλει να πιστέψει πως στην Αθήνα πια όλα έχουν εξομαλυνθεί. Από την στιγμή όμως που επιστρέφει, βομβαρδίζεται από κακούς οιωνούς. Όλα έχουν αλλάξει αλλά προς διαφορετική κατεύθυνση από εκείνη που ανέμενε. Η παρακμή και η απροκάλυπτη εργαλειοποίηση των δημοκρατικών θεσμών έχει φτάσει στο απόγειό της. Παροπλισμένοι και ηττημένοι, λοιπόν, οι χαρακτήρες του έργου, άνεργοι οι πιο πολλοί, καθώς δε διαθέτουν τα απαραίτητα φρονήματα προκειμένου να εργαστούν. Παραμένουν εξόριστοι εντός των τειχών της πόλης τους, εξόριστοι από τη δραστήρια και ενεργητική ζωή που δικαιούνται, θεατές μόνο της ανοικοδόμησης της χώρας, μιας χώρας που δεν τους περιλαμβάνει με κανένα τρόπο.
Το αίτημα για εκδημοκρατισμό και κοινωνική αλλαγή κορυφώνεται τη στιγμή που έρχεται στο προσκήνιο μια νέα, διεκδικητική, γενιά, η οποία ζητά επίμονα παροχές στην παιδεία, καθώς έως τότε δίχως την οικονομική δυνατότητα, ήταν σχεδόν αδύνατον να σπουδάσεις, ζητά την κατάργηση της μοναρχίας, που ήλεγχε την πολιτική ζωή ως εντολοδόχος ξένων συμφερόντων, ζητά την ισότητα και τη διεκδίκηση τους δικαιώματος πρόσβασης στην εργασία για όλους. Και όλα αυτά τα διεκδικεί αλωνίζοντας κάθε γωνιά της Ελλάδας, συστήνοντας μορφωτικούς και πολιτιστικούς συλλόγους, βοηθώντας με αλληλεγγύη και συλλογικότητα όπου αυτό είναι αναγκαίο, παλεύοντας στην πράξη να οικοδομήσει τη χώρα που ονειρεύεται. Η μαζική αυτή πολιτικοποίηση των νέων, η οποία αποδίδει τα μέγιστα και οδηγεί σε άνοδο των ποσοστών της ΕΔΑ και του Κέντρου στις εκλογές, τρομοκρατεί το κατεστημένο, το οποίο περνάει στην αντεπίθεση. Η έντεχνη και ενορχηστρωμένη αποπομπή του εκλεγμένου, με ποσοστό 53%, Πρωθυπουργού (Γ. Παπανδρέου), συνιστά την εξόφθαλμη απόδειξη ότι στη χώρα έχει καταλυθεί οποιαδήποτε έννοια δημοκρατίας.
Τα γεγονότα είναι τόσο αστραπιαία που οι χαρακτήρες της Χαμένης Άνοιξης δεν προλαβαίνουν καν να τα μεταβολίσουν. Τους παρασέρνει η ιστορία. Ακόμη και αν επιθυμούν να την αγνοήσουν, ακόμη κι αν θέλουν να εθελοτυφλούν, γίνονται μέρος της, αποδεικνύοντας ότι δεν υπάρχει ατομικότητα στην πολιτική ζωή. Η χαμένη άνοιξη μιλάει για μια ακόμη άνοιξη που χάθηκε. Εξάλλου, λίγο αργότερα έρχεται η δικτατορία. Ταυτόχρονα, όμως, μας χαρίζει την ελπίδα πως καμία άνοιξη δε χάνεται. Η ιστορία είναι διαρκής και εμπεριέχει πάντοτε ό,τι προηγήθηκε, οδηγώντας στο μέλλον. Δανειζόμενη σχετική ατάκα του έργου, «Όλοι σπόρια από τα προηγούμενα είμαστε, κατάλοιπα που φυτρώνουν σ’ ό,τι καλλιέργησαν οι προηγούμενοι».
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο χαρακτήρας μου, η Ματθίλδη, είναι τριτοετής φοιτήτρια της Ιατρικής, μέλος της νεολαίας Λαμπράκη. Γίνεται η ίδια η Άνοιξη που οραματίζεται για τον τόπο της, για το μέλλον της. Είναι σημαντικό να σκεφτούμε ότι με το τέλος του εμφυλίου νιάτα δεν υπήρχαν στον τόπο. Πολλοί είχαν σκοτωθεί, άλλοι είχαν εξοριστεί ή αυτοεξοριστεί και όσοι υπήρχαν πάλευαν με την επιβίωση. Αυτή είναι η πρώτη γενιά που έχει θητεύσει σε μορφωτικούς συλλόγους, στις αίθουσες των πανεπιστημίων, έχει κατέβει από την επαρχία στην πόλη, γνωρίζει τί γίνεται στο εξωτερικό. Φέρει την άνοιξη, μακριά από κάθε τι σκοτεινό και νοσηρό, χωρίς καμιά ηττοπάθεια, χωρίς φόβο, αλλά με τόλμη και καθαρή καρδιά. Η Ματθίλδη τρέχει με φόρα και με ακλόνητη πίστη προς την αλλαγή που επιθυμεί να δει και παρασέρνει μαζί της όποιον συναντάει. Αυτή τη φόρα θα ανακόψει η δολοφονία του Σωτήρη Πέτρουλα.
Ζούμε σήμερα σε μια εποχή που εμπνέει ανασφάλεια. Τα κοινωνικά δικαιώματα διαρκώς συρρικνώνονται, οι θεσμοί διέρχονται κρίση και οι δημοκρατίες αλλοτριώνονται. Οι λέξεις και οι έννοιες διαστρεβλώνονται. Φαίνεται να βρισκόμαστε σε μια μεταβατική εποχή, δίχως, ωστόσο, να γνωρίζουμε προς πού μεταβαίνουμε. Η δε σύγχυση που επικρατεί από τη διαρκή στρέβλωση των νοημάτων, των εννοιών, των γεγονότων, από την παραπληροφόρηση, συσκοτίζει και παροπλίζει κι εμάς σήμερα. Είναι επιτακτική η ανάγκη, περισσότερο από ποτέ, να επιστρέψουμε στην ιστορία, να γνωρίσουμε πώς οδηγηθήκαμε ως εδώ, να προσδιορίσουμε με σαφήνεια το περιεχόμενο των εννοιών, για να μπορέσουμε να προασπίσουμε τη δημοκρατία. Υπό αυτήν την έννοια η παράσταση επιχειρεί να αναδείξει πως κανείς δεν διασώζεται όταν η δημοκρατία καταρρέει. Η προάσπιση των δικαιωμάτων μας και των θεσμών που τα διασφαλίσουν είναι πράξη πολιτική και ως τέτοια θα είναι πάντοτε συλλογική.
Πληροφορίες
Στρατή Τσίρκα
ΧΑΜΕΝΗ ΑΝΟΙΞΗ
Σκηνοθεσία Βαλάντης Φράγκος
Από 2 Οκτωβρίου 2025 στο Θέατρο Πορεία
Photo Credit: Μαρίζα Καψαμπέλη
Διαβάστε επίσης:
Χαμένη άνοιξη, του Στρατή Τσίρκα σε σκηνοθεσία Βαλάντη Φράγκου στο Θέατρο Πορεία