Οι «Γοργόνες» των Λήδας Βαρτζιώτη και Δημήτρη Τσακαλέα, μετά την πρώτη τους εμφάνιση στη Δράμα, αφήνουν πίσω τα γνώριμα νερά και ανοίγονται σε διεθνείς θάλασσες: η ταινία ταξιδεύει τώρα προς το διαγωνιστικό πρόγραμμα του 39ου American Film Institute FEST.
Η ταινία θα προβληθεί και στις Νύχτες Πρεμιέρας, 3 Οκτωβρίου 2025 (17:00), στο Άστορ.
***
Η μικρού μήκους, σε σενάριο και σκηνοθεσία του διδύμου Βαρτζιώτη–Τσακαλέα, ξετυλίγει μια ιστορία καλοκαιρινού φλερτ, μεταμόρφωσης και συνάντησης – μια αφήγηση βγαλμένη από το ελληνικό καλοκαίρι. Η συνειδητή επιλογή να παρουσιαστεί μια χαρούμενη κινηματογραφική ταινία για ένα τρανς κορίτσι αποδεικνύει πόσο ζωογόνη μπορεί να είναι η ελαφρότητα του φλερτ και της καύλας.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η σύνοψη της ταινία, για να πάρετε μια πρώτη εικόνα, είναι η εξής: «Ένα καλοκαιρινό φλερτ κάτω από τον καυτό ελληνικό ήλιο, ωθεί δύο διαφορετικές φαινομενικά παρέες σε ένα ταξίδι σεξουαλικής αφύπνισης, έλξης, ανακάλυψης, συναίνεσης και μεταμόρφωσης».
Γιατί ερωτεύτηκα τις «Γοργόνες» στο Φεστιβάλ Δράμας
Στο υπέροχο, τρυφερό και ειλικρινές βιβλίο της Καμίλα Σόσα Βιγιάδα (που γεννήθηκε ως Κριστιάν Ομάρ), τα «Παλαιοκόριτσα» (εκδ. Opera), ξεδιπλώνεται το τρανς βίωμα ορισμένων γυναικών στην Αργεντινή. Μια αφήγηση που άλλοτε πατά στέρεα στην πραγματικότητα κι άλλοτε επενδύει υπέροχα στον μαγικό ρεαλισμό.
«Τι όμορφη που είσαι, αγάπη μου» ήταν τα πρώτα λόγια που άκουγε η θετή μας μητέρα κάθε φορά που ξυπνούσε έτσι. Και αυτό ήταν αρκετό για ν’ αντισταθμίσουμε τη φρίκη του κόσμου: ένα σύντομο μαγικό με το οποίο κάθε μέρα ξόρκιζε το θάνατο των αδερφών μας και τα βάσανα των άλλων που ήταν πάντα και δικά μας.
Το απόσπασμα αυτό είναι μια υπενθύμιση για το πώς η ερωτική επιθυμία και η αποδοχή έχουν τη δύναμη να σταθούν απέναντι στον τρόμο.
Γιατί γίνεται η συγκεκριμένη –ενδεχομένως προφανής– επισήμανση;
Διότι πολλές «ευαισθητοποιημένες» ιστορίες για τρανς γυναίκες τελειώνουν με τον θάνατό τους, θέλοντας να αναδειχθεί το εύρος των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν σε όλη τους τη ζωή. Στην πράξη όμως, όταν η πλειοψηφία των αφηγήσεων κλείνει με θάνατο, το μήνυμα που περνά είναι ότι οι ζωές τους είναι καταδικασμένες να κυλήσουν μέσα στον αγώνα και να λήξουν με μια τραγική κατάληξη. Συχνά, μάλιστα, η ιστορία παύει να αφορά τις ίδιες και την πραγματικότητά τους, και μετατοπίζεται στο πώς οι cis άνθρωποι διαχειρίζονται τον θάνατο αυτών των γυναικών.
Οφείλουμε, λοιπόν, να απεγκλωβίσουμε τις τρανς αφηγήσεις από την εικονογραφία αποκλειστικά ζοφερών χρωμάτων. Ναι, τα τρανς άτομα υφίστανται διακρίσεις, καταπίεση και πολυεπίπεδη βία, και αυτό πρέπει να ειπωθεί ξανά και ξανά. Όμως όχι μόνο αυτό.
Γιατί διαφορετικά, κάθε πολιτισμική αποτύπωση του τρανς βιώματος κινδυνεύει να μοιάζει με μόνιμη «υπενθύμιση» ότι η θέση των τρανς ανθρώπων είναι στο περιθώριο. Η κλισέ επιμονή στη διατήρηση της αφήγησης στο πεδίο της τραγωδίας καταλήγει παγίδα: λες και ακόμη και στη μυθοπλασία δεν μας επιτρέπεται να αποδράσουμε από το ιδίωμα του πόνου, του θανάτου και της απώλειας.
Στον αντίποδα όλων αυτών βρίσκεται η ταινία «Γοργόνες». Ακριβώς επειδή επιλέγει την ελαφρότητα, καταφέρνει να είναι ιδιαιτέρως ζωογόνη και πολύτιμη. Χρειαζόμαστε τις ανάλαφρες στιγμές και τα happy ends, για να υπογραμμιστεί ότι η τρανς εμπειρία δεν είναι απλώς ανεκτή ή επιβιώσιμη, αλλά μια εμπειρία που αξίζει να χαρεί, να γιορταστεί και να διεκδικήσει τη θέση της στο κέντρο της ζωής.
Όπως διαβάζουμε και στους Αργοναύτες (εκδ. Αντίποδες), με τα λόγια της συγγραφέως Μάγκι Νέλσον (στα εισαγωγικά παραθέτει Σούζαν Σόνταγκ):
Μπροστά σε τόση φαλλογοκεντρική σοβαρότητα, αφήνομαι να περάσω σιγά σιγά σε μια παραβατική, αντι-ερμηνευτική φάση. «Αντί για μια ερμηνευτική, χρειαζόμαστε μια ερωτική προσέγγιση της τέχνης».
Το μεταφυσικό στοιχείο της, η διπλή φύση της πρωταγωνίστριας ως κορίτσι στη στεριά και ως γοργόνα στη θάλασσα είναι επίσης εξαιρετικά οξυδερκής επιλογή.
Η πρώτη μου ερμηνεία αυτής της μεταμόρφωσης ήταν η αίσθηση του body dysmorphia, αλλά και η μετεξέλιξη αυτού – η απεμπλοκή από ένα σώμα που μοιάζει ξένο, παράταιρο, και ο εναγκαλισμός, η λύτρωση μέσα από ένα νέο (αλλά και συνάμα παλιό) σώμα και ταυτότητα.
Στα «Παλαιοκόριτσα» μια από τις ηρωίδες γίνεται πουλί:
Για να μου αποδείξει ότι τα πούπουλα είχαν βγει από μέσα της, τράβηξε ένα και μου το ‘βαλε μπροστά στα μάτια, και τότε απ΄το σημείο απ΄όπου είχε τραβηχτεί το πούπουλο, βγήκε ένα δάκρυ αίμα. Τότε σκέφτηκα ότι θα μεταμορφωνόταν σε αγία εκεί μπροστά μου, ότι αυτή ήταν η μοίρα της.
Στο Q&A που ακολούθησε την προβολή της ταινίας στο 48ο Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας οι συντελεστές της ταινίας «Γοργόνες» μοιράστηκαν το σκεπτικό τους:
Η επιλογή της γοργόνας θα μπορούσε να είναι μια μεταφορά στην trans κοινότητα που αναφέρεται με αυτό το όνομα στον εαυτό της. Ένα μυθικό πλάσμα χωρίς φύλο. Θέλαμε να παίξουμε με αυτήν την γραμμή μεταξύ του πραγματικού και του φανταστικού.
Μια καλή ταινία κουήρ
Οι «Γοργόνες» δεν προσπαθούν να εξηγήσουν ή να απολογηθούν· απλώς κολυμπούν με χάρη, δίνοντάς μας μια ιστορία που είναι ταυτόχρονα οικεία και απελευθερωτική. Κι αυτό είναι το πιο ριζοσπαστικό τους επίτευγμα: ότι μας δείχνουν πως η τρανς εμπειρία δεν χρειάζεται να περιορίζεται σε αφηγήσεις πόνου, αλλά μπορεί να είναι καλοκαίρι, φλερτ, ερωτισμό και ζωή.
Και όλα αυτά σε ένα σενάριο με χιούμορ, μια φωτογραφία που ανασαίνει φως, ερμηνείες που δένουν αρμονικά – και, φυσικά, πολύχρωμα λέπια.