Το Μουσείο Ηρακλειδών ξεκινά την Παρασκευή 3 Απριλίου 2015 τον Γ’ Κύκλο σεμιναρίων αστροφυσικής – αστρονομίας, με τίτλο Τι είναι αυτό που ονομάζουμε σύμπαν.

Οι καθηγητές Αστροφυσικής Δρ Αντώνιος Αντωνίου, Δρ Μάνος Δανέζης και Δρ Βάλια Λύρατζη μας ανοίγουν ένα παράθυρο στο σύμπαν – αυτό το υπέροχο τετραδιάστατο, μη ευκλείδειο, συμπαντικό χωροχρονικό συνεχές. Οι εισηγητές, όμως, του Γ΄ κύκλου των σεμιναρίων Αστρονομίας-Αστροφυσικής μάς μαθαίνουν και κάτι εκπληκτικό: ότι το στερέωμα μας στέλνει ένα μήνυμα σαν νότες – και ο εγκέφαλός μας είναι σε θέση να συνθέσει, εν μέρει, τη μελωδία.

Ζούμε σε έναν υπέροχο πλανήτη. Πανδαισία χρωμάτων και ήχων, μια φύση θεϊκή. Ένας μαγευτικός έναστρος ουρανός. Οι πλανήτες με τους δορυφόρους τους, οι λαμπροί αστέρες, η μεσοαστρική ύλη, τα αστρικά σμήνη, οι γαλαξίες, τα σμήνη των γαλαξιών και ανάμεσά τους σχεδόν το απόλυτο «κενό». Όλα τα παραπάνω συνθέτουν ένα υπέροχο Σύμπαν.

Σήμερα, εντούτοις, γνωρίζουμε ότι το παρατηρούμενο αυτό στερέωμα δεν είναι παρά ένα πολύ μικρό κομμάτι ενός τετραδιάστατου, μη ευκλείδειου υπερ-στερεώματος, υπαρκτού μεν, αλλά μη αισθητού. Η μειωμένη εμβέλεια των ανθρωπίνων αισθήσεων απομονώνει γύρω από κάθε παρατηρητή ένα ελαχιστότατο συμπαντικό μέρος ενός τετραδιάστατου και μη ευκλείδειου συμπαντικού χωροχρονικού συνεχούς. Το «μικρό» αυτό μέρος είναι ευκλείδειο, τρισδιάστατο και άρα αντιληπτό και μετρήσιμο. Μέσα σε αυτό εξελίσσεται ο κόσμος των αστρονομικών και γενικότερα των επιστημονικών μας παρατηρήσεων. Είναι το Σύμπαν των παρατηρήσεών μας, το Σύμπαν της ανθρώπινης φυσιολογίας μας.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ

1ο σεμινάριο, 3/4/2015: Από το αισθητό στο μη αισθητό Σύμπαν
Δρ Αντώνιος Αντωνίου, διδάκτωρ Αστροφυσικής  Πανεπιστημίου Αθηνών

Φανταστείτε ότι βρισκόμαστε μέσα σε ένα καράβι και ατενίζουμε την θάλασσα. Δεν βλέπουμε καθόλου στεριά, μόνο θάλασσα. Ας υποθέσουμε ότι η τεχνολογία μας είναι τέτοια που δεν μας έχει επιτρέψει να βγούμε  έξω από την Γη και να την ατενίσουμε από μακριά. Δεν αντιλαμβανόμαστε τίποτα για τη σφαιρικότητά της, την καμπυλότητά της, το μέγεθός της. Στοχαζόμενοι, αναρωτιόμαστε:  Άραγε ο κόσμος μας είναι μόνο αυτός; Αυτός που αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας; Αυτός που μετράνε τα όργανά μας που είναι επέκταση της φυσιολογίας μας;  Μήπως ό,τι αντιλαμβανόμαστε, δεν είναι παρά ένα μικρό μέρος ενός ευρύτερου κόσμου υπαρκτού μεν αλλά μη αισθητού; Και αν ναι έχουμε άραγε τη δυνατότητα, τις διανοητικές ικανότητες, ώστε να μπορούμε να τον περιγράψουμε;

Αυτά ακριβώς τα ερωτήματα θα προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε, μόνο που τώρα ο κόσμος που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας και μετράμε με τα όργανά μας δεν είναι η Γη, η θάλασσα, αλλά το παρατηρούμενο Σύμπαν που γνωρίσαμε στο Β’ κύκλο των σεμιναρίων μας. Είναι το αισθητό μας Σύμπαν. Ας προσπαθήσουμε να περάσουμε μαζί «Από το αισθητό στο μη αισθητό Σύμπαν».

2o Σεμινάριο, 24/4/2015: Το παράξενο καινούργιο Σύμπαν
Δρ Βάλια Λύρατζη, διδάκτωρ Αστροφυσικής Πανεπιστημίου Αθηνών

Τι είναι αυτό που ονομάζουμε Σύμπαν για την σύγχρονη επιστημονική Πραγματικότητα; Με θεωρητικό αλλά και πειραματικό τρόπο γνωρίζουμε πλέον ότι  καθετί που  αντιλαμβανόμαστε μέσα στο Σύμπαν δεν αποτελεί παρά ένα πλαστό κατασκεύασμα του ανθρώπινου εγκεφάλου, μια ψεύτικη παραμορφωμένη και ατελής εικόνα μιας άλλης μη αισθητής και μη μετρούμενης πραγματικότητας, η οποία βρίσκεται εκτός των δυνατοτήτων της ανθρώπινης φυσιολογίας.

Στο πραγματικό Σύμπαν καμιά μορφή ή σχήμα δεν παρουσιάζει την ιδιότητα του «μέσα» και «έξω», ούτε παρουσιάζει συγκεκριμένα όρια μέσα στο χώρο, ενώ πολλές φορές η διαίρεση προκαλεί πολλαπλασιασμό ενός γεγονότος. Το Σύμπαν δεν αποτελεί παρά ένα κομμάτι ενός χάρτη του πραγματικού τετραδιάστατου και μη αισθητού σύμπαντος, ενός χάρτη όμοιου με αυτόν της Γης που μας δίνουν στα σχολεία μας, με μόνη διαφορά ότι αυτός ο χάρτης είναι τρισδιάστατος και όχι επίπεδος.

Σ’ αυτό το κομμάτι του χάρτη κατοικούμε και αυτό το κομμάτι ονομάζουμε παρατηρούμενο και μετρούμενο Σύμπαν.

3o Σεμινάριο, 6/3/2015: Στα όρια της ανθρώπινης λογικής
Δρ Μάνος Δανέζης, Αστροφυσικός, επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

Τι είναι σε πειραματικό και θεωρητικό επίπεδο η έννοια της ύλης και του χρόνου μέσα στο πραγματικό Σύμπαν; Ποια είναι η σχέση του με τη ζωή και την καθημερινή πραγματικότητα του ανθρώπου;

Έχει όρια το μετρούμενο και παρατηρούμενο Σύμπαν; Τι υπάρχει πίσω από το όριο αυτό.
Είναι η ταχύτητα του φωτός το ανώτατο όριο της ταχύτητας; Έχει νόημα ό όρος «ταχύτητα»; Τι μετράει στην ουσία το ανύπαρκτο αυτό μέγεθος;
Γνωρίζουμε πως αυτό που οι αισθήσεις μας ονομάζουν «διαστολή του σύμπαντος αποτελεί «συστολή» του προς ένα σημείο;

Είναι το σύμπαν μας μια εξελισσόμενη γιγαντιαία τετραδιάστατη «Μελανή Οπή»; Γιατί οι αποστάσεις μήκους μέσα στο Σύμπαν δεν υπάρχουν και αντικαθίστανται από αποστάσεις χρόνου;

Πώς είναι δυνατόν μέσα στο Σύμπαν ό,τι αναγνωρίζουμε ως μεγάλο στην πραγματικότητα να είναι μικρό, ό,τι νομίζουμε ότι είναι έξω να είναι μέσα κι ό,τι είναι μακριά, είναι απλώς παλαιά;

Σε αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα θα απαντήσουμε σε αυτή τη συνάντησή μας.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ & ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:
Δρ Αντώνιος Αντωνίου, διδάκτωρ Αστροφυσικής  Πανεπιστημίου Αθηνών