Το Μουσείο Μπενάκη σε συνεργασία με το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα διοργανώνει τη μεγάλη αναδρομική …

έκθεση “Θεοφυλακτόπουλος. Τύχες της ύλης. Ζωγραφική 1960-2010”. Η έκθεση που εγκαινιάζεται στις 28 Σεπτεμβρίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 5 Δεκεμβρίου, καλύπτει ολόκληρο το φάσμα της δουλειάς του ζωγράφου, με έμφαση στους πιο σημαντικούς θεματικούς και χρονολογικούς κύκλους του έργου του.

Ο Μάκης Θεοφυλακτόπουλος, από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της γενιάς του 1970, μαθήτευσε δίπλα στον Γιάννη Μόραλη και συνδέθηκε από νωρίς με το ρεύμα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού.

Στη διάρκεια της πενηντάχρονης καλλιτεχνικής του πορείας ανέπτυξε ένα έντονα προσωπικό, ιδιόμορφο ύφος, αγνοώντας την εύκολη κατάταξη σε σχολές και ομάδες και προσανατολιζόμενος σε νέες, ρηξικέλευθες κατευθύνσεις.

Στους μεγάλους θεματικούς κύκλους του έργου του, όπου κυριαρχεί ο άνθρωπος -μοναχική φιγούρα ή μη, καβαλάρης σε μηχανές, ερωτικό υποκείμενο – το θέμα λειτουργεί σχεδόν ως πρόσχημα.

Ο λόγος είναι πάντοτε η ιδέα μιας «καθαρής ζωγραφικής» που ζητά να κατακτήσει έναν νέο χώρο, να φθάσει σε καινοτόμες διατυπώσεις και να επιτύχει την ένταση, την εκπομπή της δημιουργικής ενέργειας.
 
Η έκθεση ακολουθεί την εικαστική διαδρομή του ζωγράφου στον χρόνο μέσα από τις ακόλουθες ενότητες:

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΕΡΓΑ
Οι πρώτοι σπουδαστικοί πίνακες, από τις αρχές μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 1960 (πορτρέτα, αστυφύλακες πάνω σε μηχανές, μόνοι ή με ρόπαλα, τροχονόμοι) εισάγουν το κεντρικό θέμα της μοτοσυκλέτας. Το στοιχείο της εξωτερικής κίνησης επικρατεί σε μια ζωγραφική που αναμιγνύει με «αθωότητα» ποικίλες επιρροές.

ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΦΙΓΟΥΡΕΣ & ΜΗΧΑΝΕΣ
Η δημιουργική περίοδος που καλύπτει τη δεκαετία του 1970 χαρακτηρίζεται από εικονογραφική οικονομία, μαλακά περάσματα στους τόνους, ισορροπία στις εντάσεις. Χρώμα, σχέδιο, θέμα υποτάσσονται στην περιπέτεια της επιφάνειας που ημερεύει εξωτερικά αλλά είναι ταραγμένη στο εσωτερικό της.

Η κίνηση μεταφέρεται στο εσωτερικό και αποκτά βάθος· χώρος και άνθρωπος συμφύρονται, η ζωγραφική κινείται σε μια περιοχή μεταξύ του συγκεκριμένου και του αφηρημένου.

ΜΗΧΑΝΕΣ & ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΙΣΤΕΣ
Στη μακρά σειρά των μηχανών που καλύπτει όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και λίγο αργότερα, τα περιγραφικά στοιχεία σταδιακά λιγοστεύουν και τα χαρακτηριστικά σβήνουν για να αποδώσουν την οπτική της ταχύτητας. Τα χέρια, τα πόδια, η ρόδα μεγεθύνονται, άνθρωπος και μηχανή γίνονται ένα. Το θέμα μοιάζει να ίπταται στο κενό, σχέδιο και όγκοι γίνονται πιο συμπαγείς, η προοπτική ορίζεται από τη γεωμετρία της κίνησης.

ΠΙΝΕΛΑ & ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ
Για μία επταετία, από το 1979 μέχρι και το 1986, ο ζωγράφος δοκιμάζει νέους τρόπους γραφής και κατασκευής του πίνακα, αναζητώντας ένα νέο χώρο που αποτυπώνεται σε μια σειρά έργων με θέμα την ίδια τη ζωγραφική τέχνη: τα έργα «Πινέλα» και τις «Συνθέσεις» έντονα κατασκευαστικά, με πολυπροοπτικούς χώρους, πυκνή γραφή και πλούσιο χρώμα. 

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΕ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ
Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 ανοίγει η μεγάλη περίοδος όπου κυριαρχεί «ο ελεύθερος άνθρωπος, χωρίς μηχανή». Ένα πρώτο περίγραμμα αρχίζει να διαγράφεται μέσα στην πυκνή ύλη με αμεσότητα γραφής.

Χαράσσεται με ενέργεια σε πάστα μπογιάς, χτίζεται με παχύ στρώμα χρώματος, συγκεντρώνεται σε ακμές και υψώματα στον καμβά. Η ζωγραφική επιφάνεια παίρνει ποικίλες υφές, δηλώνεται με ανάγλυφα και μετακινήσεις μαζών ύλης που προκαλούν την όραση και την αφή.  

H ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΜΟΡΦΗΣ ΚΑΙ ΥΛΗΣ
Στην τελευταία ενότητα, από τη δεκαετία του 1990 μέχρι το 2010, η νέα εικόνα σχηματίζεται από το παράλληλο χτίσιμο της μορφής με το υλικό, με διαρκή γκρεμίσματα της ύλης, αλλεπάλληλα σβησίματα και νέες εγγραφές.

Κατασκευάζονται δύο χώροι, ο εσωτερικός εντός της φιγούρας και ο εξωτερικός γύρω της σε μια σειρά από πίνακες ρευστής διαμόρφωσης. Περιεχόμενο και φόρμα δουλεύονται εντατικά και παράλληλα, με ζητούμενο την ισορροπία και την εκπομπή της ενέργειας ανάμεσά τους.

ΣΧΕΔΙΑ
Φιγούρες σε συμπλέγματα, σεξουαλικότητα, συνευρέσεις, βία, ερμητικές σκηνές συνάντησης ανθρώπων, τα σχέδια των δεκαετιών 1980 και 1990 με ελευθερία και επιμειξίες υλικών και τεχνοτροπίας εκθέτουν μια δεύτερη, παράλληλη θεματική, περισσότερο προσωπική, αυθόρμητη και παιγνιώδη.

Την έκθεση συνοδεύει η πλούσια ομότιτλη έκδοση, η οποία πέραν των έργων της έκθεσης, περιλαμβάνει μια ευρεία επιλογή από όλες τις φάσεις της καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Στο βιβλίο γράφουν οι: Γιώτα Κωνσταντάτου, Χάρης Καμπουρίδης, Χρόνης Μπότσογλου, Τζούλια Τσιακίρη.

Χαρακτηριστικά αποσπάσματα:
Την εικαστική πορεία του Μάκη Θεοφυλακτόπουλου διατρέχει σε κύκλους ο επανερχόμενος ρυθμός της ανάπτυξης από το εξωτερικό στο εσωτερικό. […]Το ένα στάδιο, η καθεμιά κατάκτηση οδηγεί σαν σε αλυσίδα στην επόμενη, σε ένα σώμα έργου που δείχνει μια μόνιμη, σχεδόν αγωνιώδη ανανεωτική διάθεση. Μοναχικός καλλιτέχνης ο Θεοφυλακτόπουλος, μέσα από μια αδιάλειπτη και διαρκώς εξελισσόμενη παραγωγή σαράντα χρόνων, δείχνει μια εθελούσια, σχεδόν ηρωική, «ασκητική» στάση απέναντι στην τέχνη.

Με την έννοια της διαρκούς εκγύμνασης στη γραφή, της ριζικής αυτοεξέτασης της τέχνης του και του αναπροσανατολισμού της κατεύθυνσής της.
Γιώτα Κωνσταντάτου
Επιμελήτρια

Παρά τη ρομαντική ένταση, τον ίλιγγο ακόμη των έργων του, και παρά την υποθρώσκουσα, αυτοβιογραφική, ψυχογραφική τους επιρροή, η οποία σπανίως δηλώνεται στα πρώτα πλάνα, ο Θεοφυλακτόπουλος συνθέτει τους πίνακές του με χαρακτηριστική εξισορροπιστική, σχεδόν κλασικιστική τελειομανία. Οι εκφραστικές ακρότητες απουσιάζουν, οι εντάσεις της εικαστικής γραφής περιορίζονται στα σύνορα του πίνακα, οι αναλογικές αποστάσεις των κεντρικών θεμάτων από τα άκρα είναι αισθητικές και όχι ανατρεπτικές, και για ένα μισόκλειστο «μυητικό» βλέμμα στον πίνακα το κεντρικό θέμα παύει ενδεχομένως να είναι ζήτημα μορφοπλαστικής τεχνικής αλλά αφετηρία επόμενων σημασιών, ενδεχομένως και συμβολισμών.
Χάρης Καμπουρίδης

Ο Μάκης Θεοφυλακτόπουλος στη συνέντευξη που παραθέτω, μιλά για ιδέα φόρμας που γεννιέται από το υλικό. Μπορούμε να πούμε ότι η φόρμα αυτή περιέχει το σχήμα, τη γραφή της, τον χώρο της. Ας δούμε πώς σχεδιάζονται οι μορφές με το περίγραμμα άλλοτε χρωματιστό, άλλοτε ανάγλυφο, άλλοτε οργωμένο, άλλοτε με διαφορετικούς ρυθμούς της πινελιάς, μέσα και έξω. Τη σχέση που καθορίζεται ανάμεσα στα μεγάλα και τα μικρά στοιχεία που ορίζουν τους ρυθμούς. Τα πολύχρωμα γκρι, με την πολύπλοκη τονικότητά τους. Ανακαλύπτουμε την πολλαπλότητα αυτής της ασκητικής ζωγραφικής που μας κοινωνεί καινούριες εμπειρίες.  
Χρόνης Μπότσογλου

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Επιμέλεια: Γιώτα Κωνσταντάτου
Σχεδιασμός: Λορέττα Γαΐτη
Συντονισμός: Νατάσα Καραγγέλου, Ιλεάνα Τούντα, Μαρία Σαρρή
Βοηθός συντονισμού: Όλγα Παππά
Επικοινωνία: Νικολέττα Μέντη
Γραφείο Τύπου: Ξανθοπούλου & Συνεργάτες
Φωτογράφιση έργων: Λεωνίδας Κουργιαντάκης
Μεταφράσεις: Ελεάννα Πανάγου
Συντήρηση έργων: Εργαστήρια συντήρησης Μουσείου Μπενάκη

ΕΚΔΟΣΗ
Θεοφυλακτόπουλος. Τύχες της ύλης
Ζωγραφική 1960-2010
Επιμέλεια: Τζούλια Τσιακίρη, Εκδόσεις Το Ροδακιό
Κείμενα: Γιώτα Κωνσταντάτου, Χάρης Καμπουρίδης, Χρόνης Μπότσογλου, Τζούλια Τσιακίρη
Μεταφράσεις: Ελεάννα Πανάγου
Εκτύπωση: Φωτόλιο-Τύπικον
Διαχωρισμοί: Χρωμογένεσις
Βοηθός σχεδιασμού: Σύλβια Αντουλινάκη