Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης:

Διηγήματα, βιβλία, άπαντα, αποφθέγματα, βιογραφία για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (Alexandros Papadiamantis)

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (4 Μαρτίου 1851 – 3 Ιανουαρίου 1911) είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες, γνωστός και ως «ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων», «η κορυφή των κορυφών» κατά τον Κ. Π. Καβάφη. Έγραψε κυρίως διηγήματα, τα οποία κατέχουν περίοπτη θέση στη νεοελληνική λογοτεχνία.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γεννήθηκε στη Σκιάθο και γονείς του ήταν ο ιερέας Αδαμάντιος Εμμανουήλ Μοσκοβάκης και η Γκουλιώ (Αγγελική) Εμμανουήλ, το γένος Μωραΐτη. Εξοικειώθηκε νωρίς με τα εκκλησιαστικά πράγματα, τη θρησκευτικότητα, τα εξωκλήσια και την ήσυχη ζωή του νησιώτικου περίγυρου. Όλα αυτά διαμόρφωσαν μια χριστιανική ιδιοσυγκρασία, που διατήρησε έως το τέλος της ζωής του.

Το 1872 επισκέφτηκε το Άγιο Όρος μαζί με τον φίλο του Νικόλαο Διανέλο, όπου παρέμεινε οκτώ μήνες ως δόκιμος μοναχός. Μη θεωρώντας τον εαυτό του άξιο να φέρει το «αγγελικό σχήμα», επέστρεψε στην Αθήνα το 1873, όπου γράφτηκε στην τέταρτη τάξη του Βαρβάκειου γυμνασίου, και έναν χρόνο αργότερα γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου ήταν συμφοιτητής με τον Γεώργιο Βιζυηνό, ενώ ένας από του καθηγητές του ήταν ο Στέφανος Κουμανούδης.

Από τη στιγμή που γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο άρχισε να δημοσιογραφεί και να κάνει μεταφράσεις από τα Γαλλικά και Αγγλικά, γλώσσες που είχε μάθει σε βάθος και που λίγοι τις γνώριζαν τόσο καλά στην εποχή του.

Μέσα στα περισσότερα διηγήματα του Παπαδιαμάντη γίνεται συχνή αναφορά στο φυσικό περιβάλλον της Σκιάθου, στις ρεματιές, τις χαράδρες, τα υψώματα, με διαφορετική το καθένα βλάστηση. Επίσης αναφέρεται συχνά και η θαλασσινή της διαμόρφωση, με τα αμέτρητα λιμανάκια, τους κόρφους και τους κάβους, τους γκρεμούς, τις σπηλιές, τα νησάκια, τις αμμουδιές, τα ακρογιάλια. Αυτές οι αλησμόνητες παιδικές μνήμες κυριαρχούν στη σκέψη του Παπαδιαμάντη και τις κάνει διηγήματα, εμπλουτισμένα με τα θρησκευτικά βιώματά του και με τα βάσανα, τους καημούς και τις μικροχαρές της σκιαθίτικης φτωχολογιάς.

Όταν δεν έκανε τέχνη τις παιδικές του αναμνήσεις, έπαιρνε τα θέματά του από τη ζωή των φτωχογειτονιών της Αθήνας. Το υπόστρωμα συνήθως είναι θρησκευτικό. Το εξωτερικό περιβάλλον περιγράφεται με αληθινή λατρεία προς τη φύση. Υπάρχει όμως και μια οξύτατη ψυχολογική περιγραφή, μια εύστοχη διείσδυση στα βάθη του ψυχικού κόσμου των ηρώων του, που έκανε τόση εντύπωση, τόσο στους μετέπειτα χρόνους όσο και στην εποχή του, που πολλοί τον παρομοίασαν με τον Ντοστογιέφσκι.

Στενότερα ηθογράφος στην αρχή, διεύρυνε με τον καιρό την ηθογραφία του και την τεχνική του, ώστε να θεωρείται ότι αυτός εγκαινίασε τη διηγηματογραφία στην Ελλάδα. Προσέδωσε στο έργο του τέτοια ποιότητα, που τον καθιέρωσε ως πρωταγωνιστή της ελληνικής πεζογραφίας.

Η καθαρεύουσα που χρησιμοποιεί, σπάνια γίνεται δυσνόητη, γιατί διαπνέεται από τον κραδασμό και τη θέρμη του πλέον ευσυγκίνητου ανθρωπισμού. Ωστόσο, σιγά-σιγά απλοποιούσε τη γλώσσα, βάζοντας περισσότερα λαϊκά στοιχεία, και λίγο πριν το θάνατό του έγραψε και διηγήματα στη δημοτική. Τον διακρίνει ποιητικό ύφος, γόνιμη φαντασία και θρησκευτική κατάνυξη, η οποία τον συγκλόνιζε από την παιδική του ηλικία.

Εκτός από τα διηγήματα και τις νουβέλες έγραψε και ποιήματα θρησκευτικής έμπνευσης, που εξυμνούν τη μητέρα του και την Παναγία. Ο Παπαδιαμάντης, που ήταν υπερήφανος για το διηγηματικό του έργο, του οποίου γνώριζε την πραγματική αξία, δε θεώρησε ποτέ του ότι ήταν και ποιητής, αν και η ποιητική πνοή αποτελεί κύριο χαρακτηριστικό και του πεζού του λόγου. Χωρίς να ενδιαφέρεται για ρίμες και στολίδια, πέτυχε μια λιτότητα ελεύθερου στίχου, που αρκετά χρόνια αργότερα έγινε, σχεδόν, μόνιμο μοτίβο της νεοελληνικής ποίησης.

Η πρώτη του δειλή λογοτεχνική προσπάθεια πραγματώνεται με το μυθιστόρημα Η μετανάστις. Στο δεύτερο μυθιστόρημά του Οι έμποροι των εθνών, ξεπερνάει την πρώτη του προσπάθεια και παρουσιάζει ένα έργο το οποίο δεν στάθηκε μόνο σημαντική προσφορά στην εποχή του, αλλά και σήμερα μπορεί να σταθεί δίπλα στα καλύτερα ιστορικά και ρομαντικά ελληνικά μυθιστορήματα. Το τρίτο μυθιστόρημα του Παπαδιαμάντη, Η Γυφτοπούλα, είναι ένα συγγραφικό τόλμημα και στη σύλληψη και στη σύνθεση και στη μορφή.

Με τον Χρήστο Μηλιόνη ο Παπαδιαμάντης ξαναζωντανεύει τα ηρωικά χρόνια της Κλεφτουριάς, της εθνικής αντίστασης. Ο πυρήνας του έργου προέρχεται από το γνωστό δημοτικό τραγούδι για τον ηρωικό θάνατο του Χρήστου Μηλιόνη.

Η Φόνισσα είναι η δεύτερη νουβέλα του Παπαδιαμάντη και θεωρείται, από τους περισσότερους, το αριστούργημά του. Ανήκει στα έργα της προχωρημένης ωριμότητάς του, της ρεαλιστικής περιόδου, και κλείνει μέσα του τα πιο γόνιμα στοιχεία της τέχνης του.

Τα Ρόδινα Ακρογιάλια, με υπότιτλο Κοινωνικόν μυθιστόρημα, είναι έργο που δείχνει την παρακμή και τα γηρατειά του συγγραφέα. Είναι ένα αφήγημα συμποσιακού τύπου, όπου οι συγκεντρωμένοι φιλοσοφούν ή διηγούνται ιστορίες.

Ο Παπαδιαμάντης, πέρα από τα τρία μυθιστορήματα και τα τρία εκτεταμένα διηγήματα (νουβέλες), έγραψε 180 διηγήματα και 40 μελέτες και άρθρα. Τα διηγήματα του είναι περιγραφικά, φυσιολατρικά, με έντονο χρωματισμό στα εκφραστικά μέσα, με ειδυλλιακή ατμόσφαιρα, υποταγμένα σε κανόνες και σχέδιο. Με το αριστούργημά του Ολόγυρα στη λίμνη ξαφνιάζει με την πρωτοτυπία του, δημιουργώντας δική του τεχνική, και εγκαινιάζει την ποιητική πεζογραφία.

Ο Παπαδιαμάντης δεν ευτύχησε να δει τυπωμένο σε βιβλίο κανένα έργο του. Μετά το θάνατό του, τυπώθηκαν από τις εκδόσεις Φέξη (1912-1913) έντεκα τόμοι με όσα διηγήματα βρέθηκαν τότε. Πέντε τόμους εξέδωσε ο Οίκος Ελευθερουδάκη το 1925-1930 και έναν τόμο (Θαλασσινά διηγήματα) ο Αθ. Καραβίας το 1945. Το 1955, τα Άπαντά του εκδόθηκαν από τον Εκδ. Οίκο Δ. Δημητράκου, με βιογραφικά στοιχεία, κριτικά σχόλια και προλόγους σε γενική επιμέλεια Γ. Βαλέτα. Το 1963, τα Άπαντα του Παπαδιαμάντη εκδόθηκαν σε τρεις τόμους από την Εταιρεία Ελληνικών Εκδόσεων, με προλόγους και επιμέλεια Μιχ. Περάνθη.

Τα Μικρά του Παπαδιαμάντη, με τον Άρη Ρέτσο στον Πολυχώρο Αλεξάνδρεια

Ο Άρης Ρέτσος μάς ταξιδεύει στον σαγηνευτικό κόσμο του Παπαδιαμάντη με τρία διηγήματα του...

Αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη στην αίθουσα τέχνης IANOS

Η αίθουσα τέχνης IANOS διοργανώνει ένα μεγάλο εικαστικό αφιέρωμα στον κορυφαίο Έλληνα λογοτέχνη Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.

“Ο Α.Π. στο σπίτι μας” στον Τεχνοχώρο Φάμπρικα

Η παράσταση "Ο Α.Π. στο σπίτι μας", μια σκηνική σύνθεση πέντε διηγημάτων του Α....

Αθηναϊκά Διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στον Πολυχώρο Αλεξάνδρεια

Ο Άρης Ρέτσος βάζει στο στόμα του τις ποικίλες λέξεις του Παπαδιαμάντη, τις ζεσταίνει...

Διηγήματα ερωτικά του Αλ. Παπαδιαμάντη στο Free Thinking Zone

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης και το βιβλιοπωλείο Free Thinking Zone σας προσκαλούν την Τετάρτη...

Ο Δημήτρης Καταλειφός διαβάζει Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη στο ΚΠΙΣΝ

Οι Παραβάσεις παρουσιάζουν μια σειρά εορταστικών διηγημάτων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη με τον Δημήτρη Καταλειφό,...

Ήτον πνοή, ίνδαλμα αφάνταστον, όνειρον… – Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης κυκλοφορεί η συλλογή διημάτων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, με τίτλο "Ἦτον...

Ο Άρης Ρέτσος μάς ταξιδεύει στον μαγικό κόσμο του Παπαδιαμάντη

Ένας σπουδαίος ηθοποιός και σκηνοθέτης του ελληνικού θεάτρου, ο Άρης Ρέτσος, βάζει στο στόμα...

Ο ηθοποιός Στέλιος Μάινας συναντά τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη

Ο ηθοποιός Στέλιος Μάινας συναντά τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και διαβάζει μερικά από τα αριστουργηματικά...

Οι «Γυναίκες του Παπαδιαμάντη» στο Θέατρο Χώρα

Η Νένα Μεντή, μετά την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, ξανασυναντά τον Πέτρο Ζούλια, σε μια παράσταση αφιερωμένη στις...

Ο γάμος του Καραχμέτη, σε σκηνοθεσία Όλιας Λαζαρίδου στο Θέατρο Αυλαία

Το σημαντικό διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Ο Γάμος του Καραχμέτη» σε σκηνοθεσία της Όλιας...

Ο Αμερικάνος, του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στο Από Μηχανής θέατρο

Η παράσταση την οποία έχουν παρακολουθήσει πάνω από 50.000 θεατές, συνεχίζει με μεγάλη επιτυχία...

Ο γάμος του Καραχμέτη, σε σκηνοθεσία Όλιας Λαζαρίδου στο Από Μηχανής

Μετά την περσινή sold out επιτυχία, το σημαντικό διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Ο Γάμος...

Η Φόνισσα, του Παπαδιαμάντη από το Θέατρο Αιχμή στα Αισχύλεια

Το Θέατρο Αιχμή παρουσιάζει στο Παλαιό Ελαιουργείο της Ελευσίνας τη Φόνισσα του Παπαδιαμάντη, σε...

Η Φόνισσα, του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στο Θέατρο Πέτρας

Το Θέατρο Πέτρας φιλοξενεί το έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Η Φόνισσα, σε σκηνοθεσία του...

Ο γάμος του Καραχμέτη επιστρέφει στο Παλαιό Πανεπιστήμιο

Το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών μετά τη μεγάλη επιτυχία του Ιουνίου παρουσιάζει το διήγημα του...