Στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά: Κριτική βιβλίου του Κώστα Κατσουλάρη

Η σχέση ανάμεσα στον χαρισματικό Νάσο Γκέτσο, έναν εξαιρετικό μαθητή που εξαφανίζεται, και στον καθηγητή του με τον οποίο επικοινωνεί πάντα μέσω της Ιλιάδας είναι ο κεντρικός άξονας στον οποίο στηρίζεται το έργο του Κώστα Κατσουλάρη με τίτλο: «Στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Όμως πέρα από αυτό ο Κατσουλάρης στήνει ένα ευρηματικό παιχνίδι συσχετισμού του μεγάλου έπους με τη σύγχρονη κοινωνία και καταθέτει ένα άκρως επίκαιρο μυθιστόρημα σε μια εποχή μάλιστα όπου νέες κοινωνικές εξεγέρσεις στην κοντινή μας Γαλλία διεκδικούν ξανά την αξιοπρέπεια του μέλλοντός τους.

Πολύ σύντομα ο αναγνώστης αυτού του βιβλίου θα καταλάβει ότι πέρα από αυτόν τον κεντρικό αφηγηματικό άξονα κυριαρχεί το κοινωνικό υπόστρωμα της ιστορίας. Η σύγκρουση των νεοναζιστών με τους αντιεξουσιαστές και η εμφάνιση των προσφύγων στη χώρα που δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο τη δεινή θέση της δίνουν την εικόνα μιας κοινωνίας που παραδέρνει μέσα στη σύγχρονη πραγματικότητα.

Κεντρική ηρωίδα του βιβλίου είναι η ίδια η πόλη στην οποία εξελίσσονται όλα,  μια πόλη που παλινωδεί ανάμεσα στο ιστορικό της παρελθόν και τη νεοάγρια τάξη πραγμάτων που επικρατεί μετά τη δολοφονία του Φύσσα. Ο φιλόλογος Αργύρης Σταυριανός, ένας άνθρωπος που γνωρίζει καλά το κείμενο του Ομήρου και το χρησιμοποιεί ενίοτε για να επικοινωνήσει με  τους ανθρώπους θα επωμιστεί τον αγώνα για την αναζήτηση του βορειοηπειρώτη μαθητή του στον Κολωνό εκεί όπου εξελίσσεται ένας άτυπος πόλεμος ανάμεσα σε αντιφασίστες και νεοναζιστές. Μια πάλη διάτορη και γεμάτη ένταση που καλά κρατεί και ορίζει τη νέα τάξη πραγμάτων.

Ο Κατσουλάρης στέκεται με ενάργεια και με αγάπη μπροστά στους ήρωές του. Συμπάσχει με τις επιλογές τους και αναδεικνύει την ηρωική φύση των απλών καθημερινών ανθρώπων, των οποίων η ζωή σπρώχνει σε ιδεαλιστικά μονοπάτια ναρκοθετημένων αξιών.

Την ίδια στιγμή  το φως της Ιλιάδας καταυγάζει τη διαχρονικότητα των ομηρικών λόγων και δίνει εκ νέου τον ορισμό του κλέους στην καθημερινότητα αντιφεγγίζοντας παράλληλα τον λόγο για τον οποίο ο λόγος του Ομήρου επηρέασε και διαμόρφωσε τα κοινωνικά ήθη του δυτικού πολιτισμού. Ο συγγραφέας προτρέπει τον αναγνώστη να σταθεί μέσα στις ομηρικές λέξεις, ανεξάρτητα από τον τρόπο που τις έχουν μεταφράσει οι σύγχρονοι διανοητές, να αφουγκραστεί τη μελωδικότητα των σκέψεων και τον νοημάτων που φέρουν και εκφράζουν και τον παιδευτικό τους ρόλο. Αλλά κάνει και κάτι ακόμα. Εκφράζει τη βαθιά του ανησυχία για τη σύγχρονη νεοελληνική «παρωδία» που βιώνει έναν νέο διαφορετικό πόλεμο.

Γράφει χαρακτηριστικά: «Εγώ διδάσκω τον πόλεμο, μελετάω τον πόλεμο, τον πιο διάσημο πόλεμο όλης της Ιστορίας, είμαι ολόκληρος βουτηγμένος στο αίμα. Αλλά αυτός εδώ ο πόλεμος, αυτή η καθημερινή κακομοιριά, με κλοτσιές, μπουνιές, βρισιές, απειλές με ανόητα συνθήματα στους τοίχους […] είναι ο δικός σας πόλεμος, μια νεοελληνική παρωδία».

Ιδιαίτερης σημασίας είναι οι σελίδες στις οποίες εξελίσσονται οι συνεδρίες της ψυχοθεραπευτικής ομάδας στην οποία θα καταφύγει ο καθηγητής όταν νιώσει ότι έχει χάσει τα πάντα και κυρίως ότι ο τρόπος με τον οποίο προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον μαθητή του, μέσω της Ιλιάδας οδήγησε αυτό το νέο παιδί σε μια απρόβλεπτη πορεία. Η εσωτερική του σύγκρουση θα είναι σφοδρή. Η αμφιπρόσωπη ερμηνεία της Ιλιάδας που μπορεί από τη μια να διδάξει την αξία του ηρωισμού, εμπνέοντας και γαλουχώντας γενιές και από την άλλη να στρέψει κάποιον στην αναζήτηση των δρόμων μιας εθνικιστικής πορείας γίνεται ένας εφιάλτης γι’ αυτόν.

Ένα μυθιστόρημα πολυεπίπεδης εξιστόρησης που συνυφαίνει το παρελθόν με την τραγικότητα του σύγχρονου παρόντος.

Διαβάστε επίσης:

Στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά – Κώστας Κατσουλάρης