Ουρανός κάτω – Διονύσης Μαρίνος: Κριτική βιβλίου

Ένα τρομοκρατικό χτύπημα στην καλά οργανωμένη εταιρεία του Ιωσήφ γίνεται η αφορμή για μια επανατοποθέτηση του κεντρικού ήρωα απέναντι στη ζωή την εποχή της κρίσης.

Όλα γύρω του αλλάζουν δραματικά όταν ο ίδιος κατορθώνει να επιζήσει από το τρομοκρατικό χτύπημα για να συναισθανθεί  πως η ψευδεπίγραφη δημοκρατία της εποχής μας μπορεί να έχει ισχυρότερα αποτελέσματα στη ζωή των ανθρώπων  και από την ίδια την τρομοκρατία, καθώς η διάβρωση των συνειδήσεων έρχεται ωσμωτικά μέσα σ’ αυτή, δηλαδή ύπουλα και τελικά ανεξέλεγκτα, αλλά κατορθώνει να επηρεάσει τα πάντα.

Ο ήρωας του Διονύση Μαρίνου είναι ο χαρακτηριστικός άνθρωπος μιας εποχής που όλοι μας βιώσαμε. Έχει μια στρωμένη ζωή, καριέρα, δόξα, χρήμα, οικογένεια, βίλες με πισίνες και πιστωτικές κάρτες, μυστικά θαμμένα και σχέσεις με ένα ένοχο παρελθόν και κυρίως μια εταιρεία, η οποία μπορεί να κάνει τα πάντα, αδιαφορώντας για το ανθρώπινο κόστος που οι πράξεις της μπορούν να επιφέρουν.

Είναι ένας ήρωας σε μια σχέση αρχετυπική με το Σύστημα που τον δημιούργησε και που το στηρίζει απόλυτα, ένα Σύστημα μετακαπιταλιστικού προτύπου, το οποίο προσδιορίζει τις ανθρώπινες επαφές μέσα από τη σχέση τους με το χρήμα.

Ο Ιωσήφ είναι ένα ακόμα γυαλισμένο γρανάζι σε μια εμπειρική πραγματικότητα ζωής που κινείται σαν μια καλοστημένη μηχανή ανθρώπινης εμφιάλωσης μέσα στον εφιαλτικό χρόνο. Επιζεί της επίθεσης με προσωπικές απώλειες και χωρίς να μπορεί να μιλήσει σε κανέναν αρχίζει να περιπλανάται μέσα στην πόλη και ταυτόχρονα να καταβυθίζεται στην αυτογνωσία. Εκεί θα τρομάξει με όλα όσα θα αποκαλύψει για τον ίδιο του τον εαυτό, αφού η πραγματικότητα που έως εκείνη τη στιγμή ζούσε μοιάζει πια εφιαλτική.

Ο συγγραφέας δε νοιάζεται να προσδιορίσει απόλυτα τις γεωγραφικές συντεταγμένες του τόπου μέσα στον οποίο κινείται ο ήρωάς του, άλλωστε αυτή η ιστορία θα μπορούσε να εξελίσσεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο σε πολλά αστικά κέντρα της Ευρώπης και του Νότου. Ωστόσο ο αναγνώστης δεν μπορεί παρά να αναγνωρίσει στις περιγραφές του την Αθήνα και να νιώσει την αγωνία του Διονύση Μαρίνου για την τύχη της. Η τραγική έκρηξη στην εταιρεία του Ιωσήφ είναι ανάλογη και το ίδιο ισχυρή με την «τρομοκρατική έκρηξη» σε ανθρωπιστικό επίπεδο που έφερε η κρίση στις ευρωπαϊκές κοινωνίες των εφησυχασμένων και καλά βολεμένων κατοίκων τους πριν από λίγα χρόνια. Έκτοτε, τίποτα δεν είναι πια το ίδιο και τα δεδομένα άλλαξαν εντελώς.

Μέσα σ’ αυτή την πόλη λοιπόν ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου  θα αντικρίσει τον κατακερματισμένο του εαυτό και παράλληλα θα κατανοήσει προσωπικές του εμμονές, θα θυμηθεί ό,τι προσπαθούσε να ξεχάσει και θα δει εκ νέου, με παρθενικό μάτι, τη ζωή του επανεκτιμώντας τις προηγούμενες αποφάσεις του.

Ο Ιωσήφ θα δει ξεκάθαρα πώς διαμορφώθηκε το ανάγλυφο της προσωπικής του ζωής και ο συγγραφέας μέσα από αυτό θα βρει την ευκαιρία να μιλήσει για τη σημερινή εποχή, για τις κοινωνίες της κρίσης, για τη μοναξιά που τις ρημάζει, για την ανάγκη μιας αλλαγής που πρέπει πρώτα να συντελεστεί εντός μας. Μετά την περιπλάνησή του ο ήρωας θα επιστρέψει σπίτι του αποφασισμένος να κάνει μια νέα αρχή σε κάθε επίπεδο. Πόσο αναγνωρίσιμος όμως θα είναι μέσα στην ίδια του την οικογένεια, αφού ο άνθρωπος που επιστρέφει αυτή τη φορά δεν έχει κανένα κοινό με τον Ιωσήφ της προηγούμενης ημέρας.

Ο συγγραφέας διατηρώντας τις απαραίτητες συγγραφικές αποστάσεις από συναισθηματισμούς ακόμα και όταν πραγματεύεται καφκικού τύπου γονικές σχέσεις ή αυτοκτονίες και με τη σιγουριά της ισόρροπης γλωσσικής φόρτισης καταγράφει τους εσωτερικούς κραδασμούς των ηρώων του. Με έναν διακριτικό λυρισμό και ολοζώντανα λεκτικά ξαφνιάσματα ο Διονύσης Μαρίνος σκηνοθετεί έναν κόσμο ρεαλιστικά ζοφερό.  Εντούτοις,  μέσα σ’ αυτόν καταλάμπει ακόμα η αισιοδοξία πως υπάρχει τρόπος και χρόνος να αλλάξουμε τα πράγματα, αρκεί να δούμε τον κρυμμένο μέσα μας εαυτό και να εντοπίσουμε τις αληθινές του διαστάσεις.

Το βιβλίο του Διονύση Μαρίνου, Ουρανός κάτω, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πάπυρος.