Ο κόκκινος δράκος βρυχάται: Αφιέρωμα στην Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης

Τα μυστήρια της Ανατολής χρωματίζουν τις ταινίες του νέου αφιερώματος της Ταινιοθήκης Θεσσαλονίκης με τίτλο «Ο κόκκινος δράκος βρυχάται», το οποίο θα πραγματοποιηθεί από την Πέμπτη 17 έως και την Κυριακή 20 Δεκεμβρίου 2015, στην αίθουσα Σταύρος Τορνές.

Συναρπαστικές ιστορίες που πηγάζουν απ’ την κινεζική κουλτούρα, τη σύγχρονη εποχή, αλλά και τους μύθους της, αφηγούνται οι τέσσερις ταινίες του αφιερώματος. Πρόκειται για τα φιλμ Αντίο παλλακίδα μου του Τσεν Καϊγκέ (1993), Ο ποταμός του έρωτα του Λου Γιε (2000), αλλά και τις ταινίες του Ζία Ζανγκ-κε, Ακίνητες ζωές (2006) και Αίσθηση αμαρτίας (2013).

Αξίζει να θυμηθούμε ότι:

Το Αντίο παλλακίδα μου, που τιμήθηκε με τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών, είναι από τις ταινίες που άνοιξαν τους ορίζοντες του σύγχρονου κινέζικου σινεμά στο παγκόσμιο κοινό. Στους πρωταγωνιστές συναντάμε την 28χρονη τότε Γκονγκ Λι.

Ταινία υπαρξιακού μυστηρίου, μιλά για έναν παθιασμένο έρωτα, την απώλεια και την αναζήτηση της ταυτότητας Ο ποταμός του έρωτα με στοιχεία του φιλμ νουάρ, που φέρνουν στο νου τον Δεσμώτη του ιλίγγου.

Η ταινία Ακίνητες ζωές, φέρει την υπογραφή του Ζία Ζανγκ-κε, από τις ηγεμονικές φιγούρες της αποκαλούμενης «6ης Γενιάς» των κινέζικου κινηματογράφου, συνεχιστής της «5ης Γενιάς» των Ζανγκ Γιμού και Τσεν Καϊγκέ

Το φιλμ Αίσθηση αμαρτίας απέσπασε το βραβείο σεναρίου στις Κάννες για την τολμηρή κοινωνική ακτινογραφία μιας χώρας που αλλάζει ραγδαία.

Πρόγραμμα προβολών:

Πέμπτη 17/12

18:30 Ο ποταμός του έρωτα

21:00 Ακίνητες ζωές

Παρασκευή 18/12

18:30 Αίσθηση αμαρτίας

21:00 Αντίο παλλακίδα μου

Σάββατο 19/12

18:30 Ακίνητες ζωές

21:00 Αίσθηση αμαρτίας

Κυριακή 20/12

18:00 Αντίο παλλακίδα μου

21:00 Ο ποταμός του έρωτα

Οι ταινίες του αφιερώματος:

Αντίο παλλακίδα μου / Farewell My Concubine

Κίνα – Χονγκ Κονγκ, 1993

Σκηνοθεσία: Τσεν Καϊγκέ / Kaige Chen. Σενάριο: Pik Wah Lee (γνωστή ως Lillian Lee), Wei Lu. Ηθοποιοί: Leslie Cheung, Fengyi Zhang, Li Gong. Έγχρωμη – Ασπρόμαυρη, 171΄.

Πενήντα χρόνια της σύγχρονης ιστορίας της Κίνας, από τη δεκαετία του ‘20 μέχρι τη δεκαετία του ‘70 και την Πολιτιστική επανάσταση, «περνούν» μέσα από τη ζωή δυο ηθοποιών της Όπερας του Πεκίνου που έγιναν διάσημοι παίζοντας, μόνιμα, το ίδιο έργο. Πεκίνο, 1924: Ο Ντιε-γί «εγκαταλείπεται» από τη μητέρα του στη σχολή ερμηνευτών της Όπερας του Πεκίνου, μια εξαιρετικά αυστηρή και πειθαρχημένη σχολή, όπου ο ευαίσθητος Ντιε-γί ειδικεύεται σε ρόλους γυναίκας, οι οποίοι πάντα ερμηνεύονται από άντρες. Εκεί δένεται με βαθιά φιλία με τον Ξιαο-λού και καθιερώνονται ως ντουέτο στη δημοφιλή όπερα «Αντίο, παλλακίδα μου», όπου η παλλακίδα προτιμά να πεθάνει παρά να αποχωριστεί τον βασιλιά-αφέντη της. Τα δυο αγόρια γίνονται βεντέτες και συνεχίζουν να ερμηνεύουν την όπερα, τα χρόνια περνάνε, η κοινωνικο-πολιτική κατάσταση αλλάζει με γρήγορους ρυθμούς, αλλά οι δύο φίλοι παραμένουν κοντά, παρόλο που ανάμεσά τους έχει μπει και μια γυναίκα η Ζου-ξιαν. Μπορεί όμως  η φιλία τους  να διατηρηθεί για πάντα;

Επιβλητική και εμβληματική ταινία-σταθμός, η οποία άνοιξε (μαζί με το Σήκωσε τα κόκκινα φανάρια του Ζανγκ Γιμού) τους ορίζοντες του σύγχρονου κινέζικου σινεμά στο παγκόσμιο κοινό και τον επέβαλλε ως μια νέα, ανερχόμενη κινηματογραφική δύναμη. Το Αντίο παλλακίδα μου, που τιμήθηκε με τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών και καθιέρωσε τον Καϊγκέ σε ολόκληρο τον κόσμο, είναι βασισμένο στο μυθιστόρημα της Λίλιαν Λι και αφηγείται με συναρπαστικό τρόπο τις περιπέτειες ζωής των τριών πρωταγωνιστών, τα πάθη, τους έρωτες και τη γεμάτη εντάσεις σχέση τους, καθώς διασχίζουν την κινέζικη ιστορία. Ο Καϊγκέ με αξιοθαύμαστη δραματουργική και αφηγηματική δεξιοτεχνία καταφέρνει να ενσωματώσει μέσα στη «μικρή» ανθρώπινη ιστορία της ταινίας, το ιστορικό πλαίσιο μιας ολόκληρης εποχής της Κίνας και να σχολιάσει με οξύνοια και οξύτητα τις ραγδαίες πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές αλλαγές της χώρας. Ταυτόχρονα, εκτός από ανάγλυφο πορτραίτο-τοιχογραφία μιας ολόκληρης εποχής, μυεί τους θεατές όλου του κόσμου στα μυστήρια, στα μυστικά και στην ιδιαίτερη σαγήνη μιας πανάρχαιας μορφής τέχνης: της κινέζικης όπερας. Άψογη εικαστικά, με υπέροχα, ντεκόρ και κοστούμια, η ταινία οφείλει πολλά στο βασικό πρωταγωνιστικό της τρίγωνο, στην κορυφή του οποίου λάμπει με την εκθαμβωτική ομορφιά της η 28χρονη Γκονγκ Λι.

Ο ποταμός του έρωτα / Suzhou River

Κίνα – Γαλλία – Γερμανία, 2000

Σκηνοθεσία – σενάριο: Λου Γιε / Ye Lou. Ηθοποιοί: Xun Zhou, Hongshen Jia, Zhongkai Hua. Έγχρωμη, 83΄.

Ο ποταμός Σούζου, (αυθεντικός τίτλος της ταινίας)  που διατρέχει μια ζοφερή, φτωχική, ασφυκτική λόγω του υπερπληθυσμού Σαγκάη, μπορεί να αποτελεί εστία βρωμιάς, χάους και ανέχειας, είναι όμως και ένας τόπος συνάντησης ανθρώπων, εραστών, ιστοριών, μυστικών και ψεμάτων. Διάφορες ιστορίες διαπλέκονται σε αυτό το υπαρξιακό δράμα, δεύτερη –εξαιρετική- ταινία του Κινέζου Λου Γιε, που κέρδισε το βραβείο «Χρυσός Τίγρης» στο Φεστιβάλ του Ρότερνταμ. Η ταινία αρχίζει με τη φωνή off, ενός αφηγητή (που ποτέ δεν βλέπουμε), να θυμάται τον έρωτά του για τη Μέι Μέι, στη συνέχεια παρακολουθούμε έναν μοναχικό τύπο που κυκλοφορεί στους δρόμους της Σαγκάης μαγνητοσκοπώντας στο βίντεο ανθρώπινες καθημερινές ιστορίες και ακολουθεί η ιστορία του Μάρνταρ, ενός νεαρού κούριερ που ερωτεύεται την Μουντάν, κόρη του μαυραγορίτη αφεντικού του και μπλέκεται σε μια ιστορία απαγωγής που τον οδηγεί στην φυλακή, ενώ η κοπέλα απογοητευμένη, αποπειράται να αυτοκτονήσει πέφτοντας από τη γέφυρα στον ποταμό Σούζου… Όταν ύστερα από χρόνια, ο Μάρνταρ αποφυλακίζεται κι επιστρέφει στη Σαγκάη, συναντά τη Μέι Μέι, πιστεύοντας ότι είναι η Μουντάν…

«Αν με αγαπάς ψάξε να με βρεις» είναι ο μίτος της Αριάδνης που διατρέχει την ταινία, όπως ο ποταμός Σούζου την Ασιατική μεγαλούπολη των 22 εκατομμυρίων ανθρώπων. Ταινία υπαρξιακού μυστηρίου γύρω από έναν παθιασμένο έρωτα, την απώλεια, την αναζήτηση της ταυτότητας και την εμμονή της χαμένης αγάπης, με στοιχεία του φιλμ νουάρ, που φέρνει στο νου τον Δεσμώτη του ιλίγγου. Ο Λου Γιε αντλεί από τον αμερικανικό κινηματογράφο, τελικά όμως αποφεύγοντας κάθε πεδίο σύγκρισης ή μίμησης με το  αριστούργημα του Χίτσκοκ το οποίο λειτουργεί μονάχα ως έναυσμα, καταφέρνει να προσδώσει στο έργο το δικό του προσωπικό στυλ – πολύ κοντινό σ’ εκείνο  Γουόνγκ Καρ-ουάι. Με υποκειμενικό βλέμμα και με την κάμερα στο χέρι να κινείται ακατάπαυστα και να εξερευνά τα πρόσωπα και τους χώρους, μ’ ένα νευρώδες μοντάζ και μια φωτογραφία με κόκκους να της προσδίδουν μια ονειρική ατμόσφαιρα, ο σκηνοθέτης καταγράφει με δεξιοτεχνία τις ιστορίες του, οδηγώντας τον θεατή σταδιακά μέσα στο μυστήριο γύρω από τη διττή προσωπικότητα της γυναίκας. Ταυτόχρονα τοποθετεί με πειστικότητα τα πρόσωπα στους χώρους της γενέθλιας πόλης, στην οποία δεσπόζει -πανταχού παρόν- το ποτάμι, κομβικό σημείο της πλοκής και της ιστορίας. Μια ταινία διαφορετική από εκείνες που φτάνουν στη Δύση τα τελευταία χρόνια από την Κίνα, με τους δύο νεαρούς πρωταγωνιστές να ερμηνεύουν με ξεχωριστή δύναμη την τραγική ιστορία τους.

Ακίνητες ζωές / Still Life

Κίνα – Χονγκ Κονγκ, 2006

Σκηνοθεσία – Σενάριο: Ζία Ζανγκ-κε / Zhangke Jia. Ηθοποιοί: Tao Zhao, Zhou Lan, Sanming Han. Έγχρωμη, 111΄.

Το  νεόκτιστο κολοσσιαίο φράγμα των Τριών Φαραγγιών, στην κοιλάδα του ποταμού Γιανγκ Τσέ, το μεγαλύτερο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο που έγινε ποτέ στον πλανήτη,  θα πλημμυρίσει μια τεράστια περιοχή, αναγκάζοντας πάνω από δύο εκατομμύρια κατοίκους να μετοικήσουν και θα οδηγήσει  στη σταδιακή βύθιση της πανάρχαιας πόλης του Φέν Τζι. Δύο πρόσωπα, ένας άντρας και μια γυναίκα, φτάνουν την ίδια χρονική στιγμή στην πόλη. Ο άντρας αναζητά την πρώην γυναίκα του που έχει να δει 16 χρόνια και την έφηβη κόρη του (που δεν έχει γνωρίσει ποτέ) διαπιστώνοντας ότι η πόλη βρίσκεται υπό διάλυση, λόγω της επερχόμενης πλημμύρας από την ολοκλήρωση της κατασκευής του φράγματος.  Μη έχοντας άλλα χρήματα, πιάνει δουλειά σαν οικοδόμος για να παρατείνει τη διαμονή του. Παράλληλα η γυναίκα  ψάχνει να βρει τον άντρα της που έχει να δώσει σημεία ζωής δύο χρόνια. Και οι δυο, ναυάγια της ζωής, γυρεύουν στην καταποντισμένη πόλη τα απομεινάρια του παρελθόντος χρόνου…

Ο Ζία Ζανγκ-κε είναι μια από τις ηγεμονικές φιγούρες της αποκαλούμενης «6ης Γενιάς» των κινέζικου κινηματογράφου, συνεχιστής της «5ης Γενιάς» των Ζανγκ Γιμού και Τσεν Καϊγκέ. Σε αντίθεση με τα θεαματικά ιστορικά έπη της «5ης Γενιάς», οι νέοι σκηνοθέτες του κινέζικου σινεμά στραμμένοι στον ρεαλισμό, μελετούν στις ταινίες τους τη συμπεριφορά καθημερινών ανθρώπων στο περιβάλλον τους, καυτηριάζοντας ταυτόχρονα ζητήματα ταμπού στη σύγχρονη Κίνα, όπως το σεξ, τη γραφειοκρατία, την ανεργία, την εξάρτηση από τα ναρκωτικά, την πορνεία… Μέσα από δύο διαφορετικές, παράλληλες ιστορίες αναζήτησης, οι Ακίνητες ζωές  καταγράφουν –με εικαστική δύναμη και ρεαλιστική απεικόνιση- τα προβλήματα των ανθρώπων που προσπαθούν να συμβιβαστούν με τις αλλαγές από την ανέγερση του Φράγματος στα Τρία Φαράγγια και να συνεχίσουν, με όποιο τρόπο και κόστος, τη ζωή τους. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες ταινίες του Ζία οι Ακίνητες ζωές αφορά αυτούς που έχουν μείνει πίσω, «ανθρώπινα ερείπια» σε μία πόλη που -κυριολεκτικά- θα βυθιστεί στην παλίρροια της παγκοσμιοποίησης. Θα έλεγε κανείς ότι η «Νεκρή φύση» του τίτλου αφορά περισσότερο τους χαρακτήρες και λιγότερο το τοπίο, υπογραμμίζοντας εύστοχα (και ειρωνικά) τον κοινωνικό αντίκτυπο της διείσδυσης της Κίνας στην παγκόσμια αγορά και οικονομία. Με δυσοίωνο σκηνικό το κολοσσιαίο Φράγμα και σε μία τοπιογραφία που θυμίζει εμπόλεμη ζώνη ή και σεληνιακό  τοπίο ή ακόμα και φουτουριστική αποικία, ο Ζία καταφέρνει να αποδώσει οπτικά το ανοίκειο τοπίο της βιομηχανικής ερήμου με τα μεγαλοπρεπή αλλά και τρομαχτικά αρχιτεκτονικά επιτεύγματα από τη μία, και της κοινωνικοοικονομικής χίμαιρας από την άλλη: στο ενδιάμεσό τους η ταινία δεν κινηματογραφεί παρά μόνο τη σύνθλιψη και τη συντριβή της ανθρώπινης ζωής.

Αίσθηση αμαρτίας / A Touch of Sin

Κίνα – Ιαπωνία Γαλλία, 2013

Σκηνοθεσία – σενάριο: Ζία Ζανγκ-κε / Zhangke Jia. Ηθοποιοί: Wu Jiang, Baoqiang Wang, Tao Zhao. Έγχρωμη, 133΄.

Ένας θυμωμένος μεταλλωρύχος επαναστατεί ενάντια στη διαφθορά των αξιωματούχων του χωριού του∙ ένας μετανάστης-εργάτης που περνάει την Πρωτοχρονιά στο σπίτι του, ανακαλύπτει τις απεριόριστες δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει ένα όπλο∙ μία όμορφη ρεσεψιονίστ ενός σπα, φτάνει στα όριά της και εκρήγνυται, όταν ένας πλούσιος πελάτης γίνεται ανυπόφορα φορτικός και απαιτητικός∙ ένας νεαρός εργαζόμενος αλλάζει τη μία δουλειά μετά την άλλη προσπαθώντας να κάνει τη ζωή του καλύτερη.

Αυτές είναι οι τέσσερις ιστορίες που παρουσιάζονται διαδοχικά και με σπονδυλωτή εξιστόρηση, από τον κορυφαίο κινέζο δημιουργό Ζία Ζανγκ-κε, στην προτελευταία ταινία του. Τέσσερις άνθρωποι, τέσσερις επαρχίες από το Βορρά ως το Νότο, τέσσερις δραματικές ιστορίες που παρουσιάζονται με σκληρό και ρεαλιστικό τρόπο, έχοντας ως κοινό παρονομαστή τη βία που διαβρώνει και τρώει τα σωθικά της χώρας και των ανθρώπων της. Εστιάζοντας σε ακραία περιστατικά βίας, μοναδικά στη φιλμογραφία του σκηνοθέτη, η ταινία είναι μια εξερεύνηση των κρυφών και βίαιων όψεων της κινέζικης κοινωνίας, διατρέχοντας  τέσσερις διαφορετικούς τόπους της αχανούς αυτής χώρας. Και ακριβώς, λόγω αυτής της γεωγραφικής διασποράς, σχηματίζεται ένα πανόραμα, πλούσιο και πολύχρωμο στην απεικόνισή του, της κινέζικης κοινωνίας. Ένα πανόραμα, που αφορά κυρίως τα αφανή πρόσωπα, όσους βρίσκονται -με όρους όχι μόνο οικονομικούς- στη βάση της κοινωνικής πυραμίδας, κάτι που συνιστά κοινό τόπο στο έργο του Ζία. Μόνο που εδώ, τα πρόσωπα αυτά αποκτούν φωνή: και αυτή είναι η κραυγή της βίας, η φωνή της εκδίκησης. Σ’ αυτά τα πρόσωπα, ο σκηνοθέτης προσφέρει όχι μόνο τα ψυχολογικά κίνητρα για διαπράξουν τις πράξεις βίας, αλλά κυρίως τα κοινωνικά. Λέει ο σκηνοθέτης σχετικά: «Η Κίνα εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να αλλάζει με ρυθμούς γρήγορους, με τρόπους που κάνουν τη χώρα να δείχνει πιο πλούσια από πριν. Όμως, πολλοί Κινέζοι βρίσκονται αντιμέτωποι με μια προσωπική κρίση, εξαιτίας της άνισης κατανομής του πλούτου στη χώρα και των τεράστιων ανισοτήτων ανάμεσα στους πλούσιους και στους φτωχούς. Το άτομο μπορεί να χάσει την προσωπική του αξιοπρέπεια οποιαδήποτε στιγμή. Η βία μέσα στην κοινωνία αυξάνεται. Είναι προφανές ότι η καταφυγή στη βία από τον αδύναμο, είναι ο πιο γρήγορος και άμεσος τρόπος για να αποκαταστήσει τη χαμένη του αξιοπρέπεια». Βραβείο σεναρίου στις Κάννες για την τολμηρή κοινωνική ακτινογραφία μιας χώρας που αλλάζει ραγδαία, χάνοντας τις όποιες  ηθικές αξίες και την εσωτερική συνοχή της. Πρόκειται  για μια ταινία που συγκλόνισε κοινό και κριτικούς, καθώς «κρούει τον κώδωνα του κινδύνου» με την ωμά ρεαλιστική της ματιά πάνω στην κατάσταση της σύγχρονης Κίνας του νεοφιλελευθερισμού και της άγριας εκμετάλλευσης.