Η παράσταση «Ο Καπετάν Μηλιώνης» αποδεικνύει περίτρανα ότι το ελληνικό θέατρο σκιών ως αναπόσπαστο στοιχείο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς φέρει ένα βαρύ ιστορικό παρελθόν, διαδραματίζει καθοριστικής σημασίας ρόλο στο παρόν και οραματίζεται με αισιοδοξία και αποφασιστικότητα το μέλλον.
Ο «Καπετάν Μηλιώνης» δεν είναι απλώς μία παράσταση· πρόκειται για μια αξιοθαύμαστη αλληλεπίδραση της λαϊκής προφορικής παράδοσης με τον έντεχνο λόγο του γραπτού πολιτισμού. Για πρώτη φορά ένα έργο του Παπαδιαμάντη γίνεται παράσταση θεάτρου σκιών. Πώς ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης «συνάντησε» το Θανάση Σπυρόπουλο;
Δύο διαφορετικοί κόσμοι και αιώνες σε αρμονική συνύπαρξη…..
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γεννήθηκε στα 1851 στη Σκιάθο· ήταν το τρίτο από τα έξι παιδιά (τα τέσσερα κόρες) του ιερέα Αδαμαντίου Εμμανουήλ και της Γκιουλώς Μωραΐτη. Όντας εγκατεστημένος από το 1887 στην Αθήνα, ο Παπαδιαμάντης βιώνει τη μεταβατική εποχή των πολιτικών και κοινωνικών αλλαγών και της ανάπτυξης του Τύπου. Η πρόσβαση ενός διαρκώς διευρυνόμενου αναγνωστικού κοινού στα λογοτεχνικά έργα που εκδίδονταν σε συνέχειες από τις εφημερίδες σε καθημερινή βάση συμπίπτει με την επέκταση του θεσμού της εκπαίδευσης. Ο Παπαδιαμάντης ξεκίνησε τη συγγραφική του πορεία με περιπετειώδη ιστορικά μυθιστορήματα αλλά αργότερα στράφηκε προς το ρεαλιστικό διήγημα. Η στροφή του συγγραφέα ερμηνεύθηκε κυρίως ως νοσταλγία και αναζήτηση της χαμένης αθωότητας σε ένα αστικοποιημένο και απρόσωπο περιβάλλον. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης έφυγε από τη ζωή το 1911.
Ο Θανάσης Σπυρόπουλος γεννήθηκε το 1930 στο Κοπανάκι της Μεσσηνίας. Ο πατέρας του διατηρούσε καφενείο, στο οποίο οι περιοδεύοντες καραγκιοζοπαίχτες, κατά το συνήθειο της εποχής, παρουσίαζαν παραστάσεις Καραγκιόζη. Σε ηλικία οχτώ ετών, ο Θανάσης Σπυρόπουλος αγάπησε την τέχνη του θεάτρου σκιών παρακολουθώντας την παράσταση ενός τοπικού καραγκιοζοπαίχτη της Μεσσηνίας, του Βασίλη Φιλντισάκου. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 και εξής, ο Θανάσης Σπυρόπουλος περιόδευσε σε όλη την Ελλάδα δίδοντας παραστάσεις, ίδρυσε μόνιμα θέατρα στην Τρίπολη, στο Αγρίνιο, στη Λιβαδειά και αργότερα στην Αθήνα (Άγιοι Ανάργυροι και Γαλάτσι), διετέλεσε επί δεκαέξι συναπτά έτη Πρόεδρος του Πανελληνίου Σωματείου Θεάτρου Σκιών και μετέδιδε τηλεοπτικές παραστάσεις για μια δεκαετία από την κρατική τηλεόραση (ΕΡΤ-2) μέσα από την εκπομπή «Χρόνια Συντροφιά με τον Καραγκιόζη». Η αγάπη και το πάθος του για το θέατρο σκιών, ο διαρκής αγώνας του για τη διάδοση και τη διάσωση της σπουδαίας λαϊκής τέχνης και η ανεκτίμητης αξίας κληρονομιά του αποτέλεσαν τους λόγους για τους οποίους ο Θανάσης Σπυρόπουλος μετά το πέρασμά του στην αιωνιότητα το 2023, ανακηρύχτηκε «Εθνικός καραγκιοζοπαίχτης».
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το έργο «Ο Καπετάν Μηλιώνης»
Η σπουδαιότητα του έργου του Θανάση Σπυρόπουλου έγκειται και στα περίπου 300 έργα που κατέγραψε με τη φωνή του σε ηχητικά ντοκουμέντα προκειμένου να διατηρηθούν στο χρόνο. Οι ηχογραφημένες παραστάσεις του Σπυρόπουλου εξακολουθούν να λειτουργούν ως σημείο αναφοράς για την εμπεριστατωμένη μελέτη και τη σωστή μεταλαμπάδευση της παράδοσης του θεάτρου σκιών στις επόμενες γενιές. Ο «Καπετάν Μηλιώνης» είναι η τελευταία παράσταση που ηχογράφησε ο Θανάσης Σπυρόπουλος το 2020 βασισμένος στο ομώνυμο έργο του Παπαδιαμάντη και προβαίνοντας στις σχετικές διασκευές για την προσαρμογή του έργου στο θέατρο σκιών.
Η άσβεστη φλόγα της αγάπης του Θανάση Σπυρόπουλου για τον Έλληνα Καραγκιόζη και η πραγματοποίηση αυτού του πρωτοποριακού εγχειρήματος στις αντίξοες συνθήκες της υγειονομικής κρίσης και της πανδημίας COVID-19 τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο αποδεικνύουν ότι η αγάπη, το μεράκι και το ταλέντο δεν αφορούν την ηλικία και τις σωματικές αντοχές ενός ανθρώπου, αλλά το μεγαλείο της ψυχής του.
Ο Κώστας Σπυρόπουλος, υιός και άξιος συνεχιστής του εθνικού καραγκιοζοπαίχτη Θανάση Σπυρόπουλου, ανεβάζει τον καπετάν Μηλιώνη στο Ιστορικό Μουσείο του Πανεπιστημίου Αθηνών στις 7 Σεπτεμβρίου 2025, με τη συνοδεία ζωντανής ορχήστρας με επικεφαλής το Φώτη Τσορανίδη.
Η συνέχεια επί σκηνής…