Ο Αντώνης Σουσάμογλου και ο Τίτος Γουβέλης στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

«Pas de deux… ». «Βήμα για δύο…». Και μάλιστα όχι για δύο χορευτές αλλά για δύο μουσικούς. Μια χορογραφία με πρωταγωνιστές το βιολί του …

Αντώνη Σουσάμογλου και το πιάνο του Τίτου Γουβέλη. Αυτό τον τίτλο επέλεξαν οι δύο γνωστοί ερμηνευτές για την κοινή τους εμφάνιση την Τετάρτη 9 Νοεμβρίου (ώρα: 20.30) στο Μέγαρο, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Σειράς «Μουσικές βραδιές στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος».

Οι Σουσάμογλου και Γουβέλης θα ερμηνεύσουν έργα Σάι, Ραβέλ και Στραβίνσκι και θα παρουσιάσουν σε πρώτη εκτέλεση το έργο «Pas de deux… » του βιολονίστα και συνθέτη Σίμου Παπάνα (παραγγελία Ο.Μ.Μ.Α.).

Το πρόγραμμα

Κλασική παιδεία αλλά αντισυμβατική σκηνική παρουσία. Ακαδημαϊκή τεχνική αλλά ιδιοσυγκρασιακή εκφραστικότητα. Άλλοι τον αποκαλούν εικονοκλάστη, αντισυμβατικό και ριζοσπάστη, ενώ άλλοι εκκεντρικό, εξεζητημένο και επιδεικτικό. Όπως και να τον χαρακτηρίσει η διεθνής μουσικοκριτική, είτε συντηρητική είτε προοδευτική, ο Τούρκος Φαζίλ Σάι (1970-) παραμένει πάντοτε όχι μόνο ένας ευφυής πιανίστας αλλά και «αναμφισβήτητα ένας από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες του 21ου αιώνα», όπως έγραψε η γαλλική εφημερίδα «Φιγκαρό».

Ως πιανίστας έχει συνεργαστεί με κορυφαία μουσικά σύνολα (Φιλαρμονικές Νέας Υόρκης, Πετρούπολης, Βαλτιμόρης, κ.ά), ενώ ως συνθέτης ευτύχησε –αν και μόλις 41 ετών και πρώην «παιδί-θαύμα»– να δει τα έργα του να ερμηνεύονται από διεθνούς φήμης ορχήστρες υπό τη διεύθυνση διακεκριμένων μαέστρων σε μεγάλα φεστιβάλ και αίθουσες συμφωνικής μουσικής.

Στις συνθετικές του δημιουργίες, συμπορεύονται η Δύση με την Ανατολή, η τουρκική παράδοση με την τζαζ και το new age, το σήμερα με το χθες. Από την παραγωγικότατη εργογραφία του Φαζίλ Σάι, ο Αντώνης Σουσάμογλου και ο Τίτος Γουβέλης επέλεξαν να παρουσιάσουν τη Σονάτα για βιολί και πιάνο, έργο 7 (1997), με την οποία και θα αρχίσει η μουσική τους βραδιά στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος. Η σονάτα έχει διάρκεια 14 λεπτά και είναι πενταμερής (1. “Μελαγχολία…” Andante Misterioso, 2. “Γκροτέσκο…” Moderato Scherzando, 3. “Perpetuum Mobile…” Presto, 4. “Ανώνυμο…” Andante και 5. “Μελαγχολία… [da capo]” Andante Misterioso).

Το πρόγραμμα του πρώτου μέρους συμπληρώνει το τελευταίο έργο μουσικής δωματίου του Μωρίς Ραβέλ (1875-1937). Πρόκειται για την Σονάτα για βιολί και πιάνο, την οποία ο διάσημος ιμπρεσιονιστής συνθέτης, μαέστρος και πιανίστας επεξεργαζόταν περισσότερο από τέσσερα χρόνια (1923-1927), προτού την ερμηνεύσει ο ίδιος στην ιστορική συναυλία της αίθουσας Εράρ των Παρισίων στις 30 Μαΐου 1927 με τον Ζωρζ Ενέσκου στο βιολί. Η παρτιτούρα αποτελείται από τρία μέρη (1. Allegretto, 2. Blues: Moderato και 3. Perpetuum mobile: Allegro), εκ των οποίων ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το δεύτερο, αφού ο ακροατής μπορεί εύκολα να ανιχνεύσει στις φράσεις του εκτενείς επιρροές από την αφροαμερικανική μουσική, με την οποία ο Ραβέλ είχε την ευκαιρία να έρθει σε επαφή, όταν επισκέφθηκε τα τζαζ κλαμπ της Νέας Υόρκης με ξεναγό τον τότε αδιαφιλονίκητο βασιλιά του Μπρόντγουεϊ Τζωρτζ Γκέρσουιν.

« Pas de deux » τιτλοφορείται η σύνθεση του διεθνώς καταξιωμένου βιολονίστα Σίμου Παπάνα (1970-), με την οποία θα ανοίξει το δεύτερο μέρος της βραδιάς. Παρουσιάζεται σε πρώτη εκτέλεση και είναι παραγγελία του Οργανισμού Μεγάρου Μουσικής στον γνωστό συνθέτη και σολίστ. Το έργο φέρει τον υπότιτλο Sonata quasi una fantasia. «Ακολουθεί μια χαλαρή δομή σονάτας», όπως σημειώνει ο ίδιος ο Παπάνας, «και αποτελείται από 4 μέρη που μπορούν να εκτελούνται και αυτοτελώς» (\”Ode to the Snake-Butterfly\”- Fantasia, 2. Passacaglia doppia, 3. Intermezzo και 4. Fuga quasi rondo). Το πρώτο και το τρίτο μέρος βασίζονται στα ιαπωνικά χοροθεατρικά έργα “Ode to the Snake-Butterfly” [«Ωδή στο Φίδι-Πεταλούδα»] και “Minotaur” [«Μινώταυρος»] της σκηνοθέτιδας Ιζούμι Ασιζάουα και στον ρυθμό των ιαπωνικών ποιημάτων χαϊκού.

Πρώιμο ταλέντο στη μουσική αλλά και στα μαθηματικά, ο Σίμος Παπάνας διακρίθηκε ήδη από την εφηβεία του σε σημαντικούς διαγωνισμούς εντός και εκτός ελληνικών συνόρων. Έχει στο βιογραφικό του λαμπρές σπουδές στο βιολί, στη σύνθεση και στα μαθηματικά σε μεγάλα αμερικανικά πανεπιστήμια (Yale, Oberlin). Παίζει κλασικό και μπαρόκ βιολί και από το 2002 είναι μόνιμος εξάρχων της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης συνδυάζοντας τη σταδιοδρομία του στην Ελλάδα με εμφανίσεις στο εξωτερικό είτε ως σολίστ είτε ως μέλος συγκροτημάτων μουσικής δωματίου, ενώ συχνά εμφανίζεται πλαισιωμένος από αξιόλογες ορχήστρες. Έχει πλούσια δισκογραφική και συνθετική δραστηριότητα (σόλο βιολί, μουσική δωματίου, σκηνική μουσική, κ.ά.) και διεθνή παιδαγωγική δραστηριότητα (Γερμανία, Η.Π.Α., Ελλάδα).

Συνδετικός κρίκος με το επόμενο μουσικό έργο είναι και πάλι ο χορευτικός όρος « Pas de deux », τον οποίο χρησιμοποίησε ο Ιγκόρ Στραβίνσκι (1882-1971) ως τίτλο για το τέταρτο μέρος του Divertimento του (1928-1934) που θα παρουσιάσουν οι Σουσάμογλου και Γουβέλης ως επίλογο του ρεσιτάλ τους στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος, την Τετάρτη 9 Νοεμβρίου. Το συγκεκριμένο Divertimento, στην αρχική του εκδοχή, ήταν επί της ουσίας μια ορχηστρική σουίτα που προήλθε από το μπαλέτο «Το φιλί της νεράιδας» (1928). Το μπαλέτο αυτό βασίζεται σε τραγούδια του Τσαϊκόφσκι, τραγούδια που ο Στραβίνσκι εμπλούτισε με την «ιδιάζουσα ασυμμετρία του και με μη προβλέψιμα στοιχεία», όπως σημειώνει ο μουσικολόγος Λώρενς Μόρτον.

Η μεταγραφή του έργου για βιολί και πιάνο αποτελεί τον καρπό της γόνιμης συνεργασίας του εξέχοντος μοντέρνου Ρώσου συνθέτη με τον βιολονίστα Σαμουήλ Ντούσκιν, ο οποίος είχε ερμηνεύσει πολλές συνθέσεις του Στραβίνσκι. Τα μέρη έχουν ως εξής: 1. Sinfonia: Andante-Allegro sostenuto-Andante-Vivace, 2. Danses suisses [Ελβετικοί χοροί]]: Tempo giusto, 3. Scherzo: Allegretto grazioso και 4. Pas de deux: i) Adagio-Poco più mosso-Tempo I, ii) Allegretto grazioso, iii) Coda: Presto.

Ο Αντώνης Σουσάμογλου θεωρείται ένας από τους πλέον προβεβλημένους βιολονίστες της γενιάς του και είναι αποδέκτης βραβείων ελληνικών και διεθνών διαγωνισμών βιολιού και μουσικής δωματίου. Έχοντας εξασφαλίσει υποτροφίες από ελληνικά κοινωφελή ιδρύματα, απέκτησε ισχυρό ακαδημαϊκό υπόβαθρο φοιτώντας σε διεθνούς κύρους πανεπιστημιακές σχολές μουσικής και παραστατικών τεχνών (αριστούχος απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Τεχνών του Βερολίνου και μεταπτυχιακοί τίτλοι σπουδών από την Ακαδημία Χανς Άισλερ του Βερολίνου, την Ακαδημία του Ρόστοκ και της Guildhall School του Λονδίνου). Από το 2008 είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου Σίτι του Λονδίνου. Το μουσικό του υπόβαθρο ενισχύθηκε σε μεγάλο βαθμό από την καθοριστικής σημασίας διδασκαλία των Πόπεν, Γκρόνιχ, Αρναούντοφ, Καφαντάρη και άλλων.

Έχει εργαστεί ως Α΄ κορυφαίος της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, ενώ σήμερα είναι εξάρχων βιολονίστας της Κ.Ο.Θ.  Έχει συμπράξει με την Καμεράτα, την Ορχήστρα των Χρωμάτων, την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της Ε.Ρ.Τ., τη Συμφωνική του Δήμου Θεσσαλονίκης, την Ορχήστρα του Πανεπιστημίου Σίτι του Λονδίνου, τη Συμφωνική της Ακαδημίας της Σόφιας κ.ά. Έχει εμφανιστεί ως σολίστ και ως μέλος μικρών μουσικών συνόλων στο Ηρώδειο, στην Αίθουσα Μουσικής Δωματίου της Φιλαρμονικής του Βερολίνου, στην St. John’s Smith Square του Λονδίνου, στο Μ.Μ.Α., στο Μ.Μ.Θ. και σε άλλους συναυλιακούς χώρους. Ως συνθέτης και ενορχηστρωτής, έχει γράψει μουσική για οπτικοακουστικές παραγωγές και παραστάσεις χοροθεάτρου, καθώς και τραγούδια.

Ο πιανίστας και οργανίστας Τίτος Γουβέλης γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι αριστούχος απόφοιτος του Ωδείου Αθηνών. Παράλληλα με τις πιανιστικές του σπουδές (1995-1998) μελέτησε εκκλησιαστικό όργανο με υποτροφία του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής» υπό την καθοδήγηση του γνωστού Βρετανού οργανίστα Νίκολας Κύναστον. Αποδέκτης υποτροφιών από σημαντικούς ελληνικούς και βρετανικούς φορείς, συνέχισε τις μεταπτυχιακές σπουδές του στη μουσική στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου και στην Σκωτική Βασιλική Ακαδημία αποσπώντας τιμητικές διακρίσεις για τις εξαίρετες επιδόσεις του. Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια τελειοποίησης στην Ελλάδα και το εξωτερικό με μεγάλους δασκάλους και σολίστ (Ρόμπερτς, Αλεξέεφ, Μερλέ, Τίριμος κ.ά.). Έχει βραβευθεί σε πολλούς διαγωνισμούς της αλλοδαπής και της ημεδαπής, καθώς και από την Ακαδημία Αθηνών.

Το ρεπερτόριό του εκτείνεται από το μπαρόκ μέχρι και τον 21ο αιώνα. Σημαντική θέση σε αυτό κατέχει η ελληνική δημιουργία με αρκετές πρώτες εκτελέσεις έργων Τσαλαχούρη, Κανά, Παπάνα, κ.ά. Αξιοσημείωτη στιγμή της σταδιοδρομίας του ήταν η πρώτη πανελλήνια εκτέλεση τού έργου Vexations του Ερίκ Σατί (Απρίλιος 2010) στην Αθήνα, που διήρκεσε 15 περίπου ώρες χωρίς διακοπή και έλαβε διθυραμβικές κριτικές. Ο Τίτος Γουβέλης έχει συμπράξει με τα γνωστότερα ελληνικά μουσικά σύνολα συμφωνικής μουσικής και μουσικής δωματίου υπό τη διεύθυνση εκλεκτών Ελλήνων και ξένων αρχιμουσικών και έχει συνεργασθεί με αξιόλογους Έλληνες και αλλοδαπούς καλλιτέχνες. Έχει δώσει ρεσιτάλ και συναυλίες στην Ελλάδα, την Βρετανία, την Γερμανία, την Αυστρία, την Ολλανδία, την Σερβία, την Τουρκία και την Κύπρο.

Το 2003 ίδρυσε με τους Σουσάμογλου (βιολί) και Κιοσόγλου (κλαρινέτο) το Τρίο Sedna που κέρδισε, το 2004, το πρώτο βραβείο στον διεθνή διαγωνισμό μουσικής δωματίου του Κιέρι (Ιταλία). Ο Τίτος Γουβέλης είναι καθηγητής πιάνου στο Ωδείο Αθηνών και έχει διατελέσει καθηγητής στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης. Αρθρογραφεί συχνά σε μουσικά περιοδικά, ενώ έχει ασχοληθεί και με τη διοργάνωση και καλλιτεχνική επιμέλεια πολιτιστικών εκδηλώσεων («Ένα Μουσείο από Μουσική»-Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Φεστιβάλ «Μουσικοί Συν-ΤΟΝισμοί»).

Αντώνης Σουσάμογλου, βιολί
Τίτος Γουβέλης, πιάνο

Σύνθεση του Σίμου Παπάνα «Pas de deux» (παραγγελία του Μεγάρου)