Ελληνικά κουιντέτα ξύλινων πνευστών: Νέο συλλογικό άλμπουμ

Το cd, που μόλις κυκλοφόρησε, περιλαμβάνει έργα των: Γεωργίου Πονηρίδη (1892-1982), Γιάννη Κωνσταντινίδη (1903-1984), Ανδρέα Μακρή (1930-2005), Θόδωρου Αντωνίου (γ.1935), Τάκη Καλογερόπουλου (1946-2009), Άλκη Μπαλτά (γ. 1948) και του νεότερου Γιώργου Κουμεντάκη (γ.1959).

Τα έργα ερμηνεύει το Κουιντέτο Πνευστών Αίολος που απαρτίζεται από τους: Βαγγέλη Σταθουλόπουλο (φλάουτο), Γιάννη Τσελίκα (όμποε), Άγγελο Πολίτη (κλαρινέτο), Σπύρο Κάκο (κόρνο) και Γιώργο Φαρούγγια (φαγκότο).

Όλα τα έργα, με την εξαίρεση των «Δέκα Ελληνικών Λαϊκών Σκοπών» του Κωνσταντινίδη, ηχογραφούνται για πρώτη φορά προσφέροντας στο διεθνές μουσικόφιλο κοινό μια μοναδική ευκαιρία να ενημερωθεί για το πανόραμα της ελληνικής δημιουργίας για κουιντέτο πνευστών, καθώς καλύπτει όλη τη χρονική περίοδο της ακμής της μουσικής δωματίου για πνευστά.

Ο δίσκος εκδίδεται στη σειρά NAXOS GREEK CLASSICS που ξεκίνησε το 2004 με την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης και την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και συνεχίστηκε με άλλες παραγωγές έργων σημαντικών ελλήνων συνθετών (Χατζιδάκις, Καλομοίρης, Μητρόπουλος κ.α.), ερμηνευμένων από κορυφαίες ορχήστρες και σολίστ. Η σειρά προβάλλει την ελληνική δημιουργία κλασικής μουσικής που είναι εν πολλοίς άγνωστη στο εξωτερικό και βοηθά στην διάδοση του έργου αυτού μέσα από το σύστημα παγκόσμιας διανομής.

Στο cd Ελληνικά κουιντέτα ξύλινων πνευστών οι φίλοι της μουσικής θα βρουν έργα που καλύπτουν περίπου μισό αιώνα ελληνικής μουσικής δημιουργίας:

Από το «Κουιντέτο» (1966) του Γ. Πονηρίδη, μέχρι το πρόσφατο «Κουιντέτο Πνευστών Αρ.2» (2014) του Θ. Αντωνίου, αλλά και το έργο του Γ. Κουμεντάκη «Ένας Κοτσυφός στο φαράγγι του Γρύλου» (2013), έναν μουσικό σχολιασμό των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των ψαριών, πουλιών, ζώων, εντόμων και φυτών. Kαι τα δύο αυτά έργα είναι αφιερωμένα στο κουιντέτο «Αίολος».

Με έντονο ελληνικό χρώμα είναι το «Ηπειρώτικο Χρονικό» (2005) του Τ. Καλογερόπουλου (καθώς βασίζεται σε παραδοσιακό υλικό της Ηπείρου), το «Κουιντέτο Πνευστών» (1993) του Α. Μακρή (με μελωδίες από Μακεδονία και Θράκη), η «Μικρή Σουίτα» (1970) του Α. Μπαλτά (ο οποίος εμπνέεται και από τον κυπριακό συρτό) και βέβαια οι «Δέκα Ελληνικοί Λαϊκοί Σκοποί» (1972) του Γ. Κωνσταντινίδη που αποτελούν διασκευές πασίγνωστων σκοπών: από το «Ένα νερό Κυρα-Βαγγελιώ…» μέχρι τον «Μενούση».

Σε πολλά από τα έργα ωστόσο, οι παραδοσιακοί ρυθμοί και μελωδίες «μπολιάζονται» με περισσότερο μοντέρνες στιλιστικές επιρροές.

Tην ελληνική δημιουργία της διασποράς αντιπροσωπεύει ο Ανδρέας Μακρής –συνθέτης, βιολονίστας, μέλος της Συμφωνικής Ορχήστρας της Ουάσινγκτον και προσωπικός φίλος του Ροστροπόβιτς.

Κουιντέτο πνευστών «Αίολος»

Το κουιντέτο ξύλινων πνευστών «Αίολος» ιδρύθηκε το 2009 στην Αθήνα από καταξιωμένους σολίστ πνευστών οργάνων, μέλη ελληνικών συμφωνικών ορχηστρών. Προσδοκία του συνόλου είναι η προβολή του πλούσιου διεθνούς και ελληνικού ρεπερτορίου το οποίο παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστο, η ανάδειξη έργων Ελλήνων συνθετών και ταυτόχρονα ο εμπλουτισμός του ρεπερτορίου με παραγγελίες νέων έργων. Το κουιντέτο «Αίολος» έχει οργανώσει ποικίλα εκπαιδευτικά προγράμματα και έχει συμπράξει με σύνολα εγχόρδων, με χορωδίες και με σολίστ μονωδούς σε αυθεντικά έργα ή μεταγραφές που επιμελούνται τα ίδια τα μέλη του συγκροτήματος. Έχει εμφανιστεί στις πιο σημαντικές αίθουσες συναυλιών της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένων του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, του Ωδείου Φίλιππος Νάκας, του Ωδείου Αθηνών και του Δημοτικού Θεάτρου Κερκύρας, ενώ έχει ηχογραφήσει για την Ελληνική Ραδιοφωνία. Το ρεπερτόριο, το οποίο ξεπερνά ήδη τα 130 έργα, δεν καλύπτει μόνον όλο το εύρος της φιλολογίας του κουιντέτου πνευστών αλλά και έργα για μεγαλύτερα σύνολα. Μεταξύ των καλλιτεχνών με τους οποίους έχει συνεργαστεί, είτε ως παρακολούθηση σεμιναρίου είτε ως σύμπραξη, βρίσκονται οι Hansjörg Schellenberger, Gunther Schuller, Philippe Berrod και Guy Dangain.

Συμπαραγωγοί: Κέντρο Ελληνικής Μουσικής, Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού, Valerie Ship Management LLC.

Tα έργα

Γιάννης Κωνσταντινίδης (1903-1984): Δέκα Ελληνικοί Λαϊκοί Σκοποί (1972)

Το έργο γράφτηκε για το Ελληνικό Κουιντέτο Πνευστών, το οποίο και το πρωτοπαρουσίασε στις 22 Οκτωβρίου 1974 στο Ηράκλειο Κρήτης, στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, σε συναυλία που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Γκαίτε. Ο συνθέτης άντλησε τους περισσότερους από τους σκοπούς αυτούς από τις καταγραφές παραδοσιακών μελωδιών των Γεωργίου Παχτίκου, Γεωργίου Λαμπελέτ και Samuel Baud-Bovy. Εκτός από τον πρώτο σκοπό, ο οποίος εμφανίζεται για πρώτη φορά στα έργα για ορχήστρα «Πρελούντιο και Οστινάτο πάνω σε δύο Μικρασιάτικα Θέματα» (1947) και «Μικρασιατική Ραψωδία» (1950-65), οι υπόλοιποι εννέα αποτελούν διασκευές από τη συλλογή με τίτλο «44 παιδικά κομμάτια πάνω σε Ελληνικούς Λαϊκούς Σκοπούς» για πιάνο, έργο γραμμένο το 1949-50 — είκοσι δηλαδή χρόνια πριν από τη σύνθεση του κουιντέτου.

Οι δέκα αυτοί σκοποί κατανέμονται στα τέσσερα μέρη ως εξής:
Ι. 1. «Μαύρη πέτρα του γιαλού…», 2. «Ο Μπαρμπ’-Αντώνης έλεγε…»,
3. «Στου βοριά το μπαλκονάκι…»
ΙΙ. 4. «Εγώ θα κάνω την αρχή…», 5. «Μια φορά πήγα στη Λέρο…»
ΙΙΙ. 6. «Ο Μενούσης», 7. «Το λέν’ μάννα μ’ το λέν’…»,
8. «Τούτ’ η γης που την πατούμε…»
IV. 9. «Μάννα μ’ Τούρκοι, μάννα μ’ Φράγκοι»,
10. «Ένα νερό Κυρα-Βαγγελιώ…»

Τάκης Καλογερόπουλος (1946-2009): Ηπειρώτικο Χρονικό (2005)

Το κουιντέτο πνευστών Ηπειρώτικο Χρονικό γράφτηκε από τον Οκτώβριο του 2004 ως τις 2 Μαρτίου του 2005, μετά από παραγγελία της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών. Βασίζεται σε παραδοσιακό υλικό της Ηπείρου (πολυφωνικά τραγούδια, καθαρές συνηχήσεις, χαρακτηριστική ρυθμολογία, ανατολίτικες προσμίξεις, κ.λπ.) που συνδυάζεται με στοιχεία της σύγχρονης δυτικής μουσικής. Εκφράζει έτσι μια ακόμα πτυχή της αείζωης Εθνικής μας Σχολής. Στο γνωστό δημοτικό τραγούδι «Βασιλική προστάζει βεζύρη Αλή Πασά» χρησιμοποιείται ως πυρήνας η εκδοχή που υπάρχει στη συλλογή του συνθέτη και μαέστρου Νικολάου Λάβδα. Το υπόλοιπο «θεμελιακό υλικό» προέρχεται από τα δημοσιευμένα αρχεία της Ακαδημίας Αθηνών και από προσωπικές καταγραφές. Σημειώνεται, επίσης, ότι το σόλο κλαρινέτο που εισάγει το πρώτο μέρος χρησιμοποιείται εναρμονισμένο στο τέταρτο μέρος ως προανάκρουσμα (Χορικό) στον Ζαγορίτικο γάμο. Το έργο είναι αφιερωμένο στον εκλεκτό γόνο της Πρεβεζιάνικης γης Γιώργο Ποταμιάνο, ως ελάχιστο αντίδωρο της πολύτιμης και συγκινητικής του φιλίας.

Άλκης Μπαλτάς (γ. 1948): Μικρή Σουίτα (1970)

Το καλοκαίρι του 1970 συμμετείχα ως βιολίστας-υπότροφος των «Μουσικών Νιάτων Ελλάδος» στην «Παγκόσμια Ορχήστρα Νέων» σε μουσική κατασκήνωση στον Καναδά. Συνάδελφοί μου, νέοι μουσικοί της ορχήστρας, με παρότρυναν να γράψω ένα έργο για κουιντέτο ξύλινων που να έχει ελληνικό χρώμα. Έτσι γεννήθηκε η Μικρή Σουίτα, η οποία παρουσιάστηκε για πρώτη φορά εκείνο το καλοκαίρι σε απογευματινή συναυλία από μουσικούς της ορχήστρας. Τα πέντε σύντομα μέρη του έργου διαφοροποιούνται ως προς τη ρυθμική αγωγή και τον χαρακτήρα τους. Τα μουσικά θέματα που χρησιμοποιούνται είναι δικής μου έμπνευσης, με εξαίρεση το τελευταίο μέρος, το οποίο βασίζεται στη μελωδία ενός παραδοσιακού κυπριακού χορού (συρτός).

Γεώργιος Πονηρίδης (1892-1982): Κουιντέτο (1966)

Το κουιντέτο πνευστών του Γεωργίου Πονηρίδη ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 1966 και ανήκει σε μια ομάδα έργων μουσικής δωματίου γραμμένων, σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του δημιουργού, στο σύστημα της «απόλυτης διαφωνίας», σειραϊκής και δωδεκάφθογγης, και δεν στερείται φολκλορικών στοιχείων. Η πρώτη εκτέλεση δόθηκε στις 27 Ιουλίου 1967, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, στη Στοά Αττάλου, από το Κουιντέτο Πνευστών Αθηνών το οποίο αποτελούσαν οι Σπύρος Ρέγγιος, Κλωντ Σιελέ, Χαράλαμπος Φαραντάτος, Γεράσιμος Κάντζης και Χρήστος Κακαρούγκας. Είναι αφιερωμένο στον Χαράλαμπο Φαραντάτο.

Γιώργος Κουμεντάκης (γ. 1959): Ένας Κοτσυφός στο φαράγγι του Γρύλου (2013)

Το έργο του Γ. Κουμεντάκη «Ένας Κοτσυφός στο φαράγγι του Γρύλου», αφιερωμένο στο κουιντέτο «Αίολος», αποτελεί μια διασκευή για κουιντέτο πνευστών του έργου «Ένας Γρύλος στο φαράγγι του Κοτσυφού» για 3 πιανίστες (2012), το οποίο εντάσσεται στον κύκλο Μεσόγειος Έρημος. Όπως και τα υπόλοιπα 23 κομμάτια του κύκλου, έτσι και αυτό, σύμφωνα με τον ίδιο τον συνθέτη, αντλεί το περιεχόμενό του από την πανίδα και χλωρίδα της Μεσογείου και είναι ένας προγραμματικού τύπου μουσικός σχολιασμός των ιδιαίτερων φυσικών, κατ’ αρχάς, χαρακτηριστικών των ψαριών, πουλιών, ζώων, εντόμων και φυτών. Η μουσική ανασυνθέτει τις μνήμες του καλοκαιριού και μεταμορφώνεται σ’ ανακουφιστικό οδηγό για τον χειμώνα. Κάθε φορά που ανοίγουμε το παράθυρό μας, η θάλασσα της Μεσογείου είναι πάντα εκεί.

Θόδωρος Αντωνίου (γ. 1935): Κουιντέτο Πνευστών Αρ. 2 (2014)

Στο μονομερές δεύτερο κουιντέτο πνευστών του Θόδωρου Αντωνίου, τμήματα με λυρικό, αυτοσχεδιαστικό χαρακτήρα εναλλάσσονται με τμήματα σε ζωηρή, χορευτική διάθεση αποτελούμενα από συνεχείς εναλλαγές σύνθετων μέτρων, όπου όλα τα όργανα κινούνται στην ίδια μελωδική γραμμή. Είναι γραμμένο είκοσι χρόνια περίπου μετά από το πρώτο κουιντέτο, με την επωνυμία Decem Inventiones, και αφιερωμένο στο κουιντέτο «Αίολος».

Ανδρέας Μακρής (1930-2005): Κουιντέτο πνευστών (1993)

Το κουιντέτο πνευστών του Ανδρέα Μακρή γράφτηκε το 1993 για το σύνολο Capitol Woodwind Quintet και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα γραφής του συνθέτη, όπου μελωδίες και ρυθμοί της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής, και ειδικότερα της Μακεδονίας και Θράκης, συνδυάζονται με ένα «νεορομαντικό» ατονικό ιδίωμα.