Το Parting Shots from Animals (1980) των Mike Dibb, Chris Rawlence και John Berger είναι ένα πρωτοποριακό ντοκιμαντέρ, ιστορικής πια σημασίας, εμπνευσμένο από το δοκίμιο του Berger Why Look at Animals? Με αφηγητή τον Berger, υιοθετεί την οπτική γωνία των ζώων, ασκώντας κριτική στους τρόπους που τα εκμεταλλευόμαστε, ενώ παράλληλα υπενθυμίζει την εγγύτητα που είχαμε στο παρελθόν με τα ζώα. Το αποκαλυπτικό High-Rise Pigs (2025) της Ang Siew Ching στρέφει το βλέμμα του προς τις μεγάλες κτηνοτροφικές μονάδες της Κίνας, που στεγάζονται σε πολυώροφες πολυκατοικίες, εστιάζοντας στο Zhongxin Kaiwei Pig Building. Μέσω ψηφιακών εικόνων, μακετών και συγκεκριμένες καταγραφές, αναλύει τη μηχανοποίηση και το αόρατο της βιομηχανικής σφαγής των ζώων, εκθέτοντας τη συστημική υποτίμηση της μη-ανθρώπινης ζωής από το καπιταλιστικό σύστημα. Αντίθετα, το έργο The Age of Remedy (2024) της Tiziana Pers προσφέρει μια ελπιδοφόρα, συμμετοχική χειρονομία. Αυτή η ταινία μικρού μήκους καταγράφει το επιτελεστικό συμβόλαιο της καλλιτέχνιδας με τον γιο της, προκειμένου να σταματήσει να τρώει κρέας. Από κοινού, οι ταινίες μάς προκαλούν να επανεξετάσουμε τη συνενοχή μας στην κακομεταχείριση των ζώων και να φανταστούμε νέα παραδείγματα σχέσεων μαζί τους.
Συνολικός χρόνος: 84’
Αναλυτικά:
Mike Dibb, Chris Rawlence, John Berger
Parting Shots from Animals, 1980
60’
Το Parting Shots from Animals (Η τελευταία λέξη των ζώων), σε σκηνοθεσία του Mike Dibb, είναι εμπνευσμένο από το δοκίμιο του John Berger, Γιατί να κοιτάμε τα ζώα;, το οποίο δάνεισε τον τίτλο του σε όλη την έκθεση και στάθηκε κεντρικό σημείο αναφοράς της. Το ντοκιμαντέρ αποτελείται από μια σπονδυλωτή σειρά συναρπαστικών «ταινιών μέσα στην ταινία». Η κάθε επιμέρους ταινία απευθύνεται στον θεατή σαν να ήταν γυρισμένη από την οπτική γωνία ενός διαφορετικού ζώου το οποίο φαινομενικά τιμούμε αλλά στην πραγματικότητα συνεχίζουμε να εκμεταλλευόμαστε και να αφανίζουμε. Η ταινία καταγγέλλει την εμπορευματοποίηση και την εκμετάλλευση των ζώων σε σχέση με παλαιότερες μορφές συνύπαρξης οι οποίες βασίζονταν περισσότερο στο αμοιβαίο όφελος, ενώ συγχρόνως φωτίζει την επιμονή της ανθρωπότητας να ορίζει τον κόσμο κατ’ εικόνα της, χωρίς να νοιάζεται για την υπόλοιπη μη ανθρώπινη ζωή, με την οποία μοιραζόμαστε τον πλανήτη. Μολονότι ο ίδιος o John Berger δεν εμφανίζεται στην ταινία και δεν είχε εμπλακεί άμεσα στη δημιουργία της, αφηγείται με μεγάλη επιτυχία το κείμενο που συνυπέγραψε. Η προκλητική εναρκτήρια σεκάνς του δίνει τον τόνο: «Εμείς τα ζώα εξαφανιζόμαστε. Γυρίσαμε αυτήν την ταινία όχι τόσο πολύ για μας, τα ζώα, αλλά για σας, τους ανθρώπους…». Η ταινία γυρίστηκε για την ιστορική σειρά ντοκιμαντέρ Omnibus του BBC, που μεταδόθηκε κυρίως από το BBC1, από το 1967 έως το 2003 και κέρδισε 12 βραβεία της Βρετανικής Ακαδημίας Κινηματογραφικών και Τηλεοπτικών Τεχνών (BAFTA) κατά τη διάρκεια της 35χρονης ιστορίας της.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ
Ο John Berger γεννήθηκε το 1926 στο Λονδίνο και πέθανε στο Αντονί της Γαλλίας το 2017. Ο Berger υπήρξε ένας εξαιρετικά επιδραστικός συγγραφέας και στοχαστής, του οποίου το βιβλίο Ways of Seeing (1972· Η εικόνα και το βλέμμα, 2011) έφερε επανάσταση στην ιστορία της τέχνης. Με το έργο του εξέτασε τον τρόπο μετάδοσης της ιδεολογίας μέσω των οπτικών μέσων και ενέπνευσε γενιές μελετητών. Έγραψε επίσης εκτενώς για τη σχέση ανθρώπων και ζώων, με πιο γνωστό το δοκίμιό του, “Why Look at Animals?” (1980· Γιατί να κοιτάμε τα ζώα;, 2019). Μυθιστοριογράφος, κριτικός και ακτιβιστής, τιμήθηκε με το βραβείο Booker το 1972 και αξιοποίησε την επιρροή του για να υπερασπιστεί εργαζόμενους, μετανάστες και καταπιεσμένους.
Ο Mike Dibb γεννήθηκε στο Ουέστ Γιόρκσαϊρ της Αγγλίας το 1940. Ο Dibb είναι βραβευμένος κινηματογραφιστής που έχει σκηνοθετήσει ντοκιμαντέρ για τις εικαστικές τέχνες, τη λογοτεχνία, τη μουσική, τις επιστήμες και τον αθλητισμό. Γνωστός κυρίως από τη συνεργασία του με τον John Berger σε ντοκιμαντέρ όπως τα Ways of Seeing και Parting Shots from Animals, έχει αφήσει ανεξίτηλο αποτύπωμα στην οπτική κουλτούρα με τις ταινίες του. Το έργο του, που περιλαμβάνει μια σειρά παραγωγών για το BBC and το Channel 4, έχει τιμηθεί με διάφορες διακρίσεις, ανάμεσά τους βραβεία BAFTA και Emmy, εδραιώνοντας τη φήμη του ως ηγετική φυσιογνωμία στο χώρο του ντοκιμαντέρ.
Ο Chris Rawlence γεννήθηκε το 1945. Ο Rawlence είναι σκηνοθέτης, παραγωγός και συγγραφέας που ειδικεύεται σε ντοκιμαντέρ για τις επιστήμες και την τέχνη. Το έργο του, που έχει προβληθεί στο BBC, το Channel 4 και σε αμερικανικά δίκτυα, περιστρέφεται κυρίως γύρω από τη νευρολογία και την προορισμένη για τηλεοπτική προβολή όπερα. Οι ταινίες του υπερβαίνουν τα αφηγηματικά όρια του ντοκιμαντέρ, συνδυάζοντας την επιστήμη με την καλλιτεχνική έκφραση. Υπήρξε παραγωγός της ταινίας Parting Shots from Animals, εμπνευσμένης από το δοκίμιο του Berger, “Why Look at Animals?”.
Ang Siew Ching
High-Rise Pigs, 2025
18′ 6″
Το έργο High-Rise Pigs (Γουρούνια σε ουρανοξύστη) έχει θέμα την βιομηχανική εκτροφή γουρουνιών και τη μετατροπή αυτών των ζωντανών, ενσύνειδων, ευφυών πλασμάτων σε εμπορευματοποιημένο κρέας. Το βίντεο διεισδύει στα ενδότερα του Κτιρίου Χοίρων Ζονξίν Καιβέι, μιας βιομηχανικής μονάδας εκτροφής κοντά σε ένα μικρό χωριό στην επαρχία Χουμπέι της Κίνας. Με 26 ορόφους, είναι το μεγαλύτερο χοιροστάσιο του κόσμου με δυνατότητα σφαγής 1,2 εκατομμυρίων ζώων τον χρόνο. Η Κίνα προσπαθεί να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη ζήτηση για χοιρινό, την πιο δημοφιλή ζωική πρωτεΐνη της χώρας, με ανάλογους ουρανοξύστες-χοιροστάσια. Στο έργο της Ang Sew Ching το Κτίριο Χοίρων γίνεται η αφορμή για να μπουν στο μικροσκόπιο οι τεχνολογίες αναπαραγωγής, περιορισμού της ελευθερίας και εκτροφής των ζώων.
Το έργο, συνδυάζοντας αρχιτεκτονικά μοντέλα, ψηφιακή εικονογραφία και αρχειακές λήψεις, φέρνει στο φως τα βελτιστοποιημένα συστήματα που προδιαγράφουν και ελέγχουν τον τραγικό κύκλο ζωής των γουρουνιών και αποκαλύπτει τις βαθύτερες δομές που εκμεταλλεύονται τη ζωή των ζώων ως πηγή κέρδους. Μόλις τα ζώα μπαίνουν στο σφαγείο μετατρέπονται ευθύς σε εμπόρευμα, ενώ η βιομηχανοποίηση της σφαγής τους καθιστά σχεδόν ανεπαίσθητο τον θάνατό τους. Είναι ένα σύστημα που συσκοτίζει τον πόνο των ζώων και κρύβει τη βία πίσω από μια αισθητική αποτελεσματικότητας.
Η κινηματογραφική τεχνική της Ang Siew Ching αντανακλά αυτήν την αισθητική της αδιαφάνειας. Το έργο εκθέτει τις φριχτές, εν πολλοίς συγκαλυμμένες, συνθήκες στις οποίες εκτρέφονται εκατομμύρια ζώα σε ολόκληρο τον κόσμο και μιλά για την αποξένωση των ανθρώπων από τα ζώα στον ύστερο καπιταλισμό. Το High-Rise Pigs καλεί τους θεατές να αναλογιστούν τις συστημικές συνθήκες που επιτρέπουν την ετήσια σφαγή 1,5 δισεκατομμυρίου γουρουνιών (η Κίνα σφάζει σχεδόν τα μισά από αυτά) και εκθέτει τις βιομηχανικές υποδομές που καθιστούν αυτήν τη βία αόρατη, αποτελεσματική και κοινότοπη.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Η Ang Siew Ching γεννήθηκε στη Σιγκαπούρη· ζει και εργάζεται στο Ελσίνκι και τη Σιγκαπούρη. Η Ang Siew Ching εργάζεται κυρίως με ταινίες, εξετάζοντας τις εντάσεις μεταξύ πολιτισμού, φύσης και υποδομών και διερευνώντας το πώς η ανθρώπινη επιδίωξη της ανάπτυξης διαμορφώνει, παραμορφώνει ή καταστρέφει τους τόπους. Οι ταινίες της απεικονίζουν τοπία σε διαρκή μεταμόρφωση από την ανθρώπινη παρέμβαση, αντικατοπτρίζοντας την αμείλικτη μεταβολή του φυσικού κόσμου στην εποχή του αποκαλούμενου Ανθρωπόκαινου. Παρουσιάζει ανήσυχα τοπία που δεν αφήνονται ποτέ στην ησυχία τους, αλλά αναπλάθονται ξανά και ξανά εις βάρος των μη ανθρώπινων ζωών.
Tiziana Pers
The Age of Remedy, 2024
4’ 47’’
Η μικρού μήκους ταινία The Age of Remedy παρουσιάζει έναν ποιητικό στοχασμό για την τελετουργία, την ευθύνη και τη συνύπαρξη. Καταγράφει τα αντικείμενα μιας περφόρμανς της καλλιτέχνιδας – σύνολα πιάτων με το σύνθημα «Η εποχή της ίασης είναι τώρα! Η επανάσταση είναι στο πιάτο σας»- οι συμμετέχοντες πρέπει να υπογράψουν ένα αριθμημένο «συμβόλαιο», με το οποίο δεσμεύονται να μην φάνε κρέας, ψάρι ή ζωικά παράγωγα σε αυτά. Το συμβόλαιο αφήνει ανοιχτό στους συμμετέχοντες να αποφασίσουν αν θα υιοθετήσουν την προτεινόμενη ιδέα πέρα από το πεδίο αυτής της συμβολικής συμφωνίας, τονίζοντας τη δύναμη της προσωπικής επιλογής. Ξεκινώντας από την ιδιωτική υπογραφή του γιου της το 2021, που καταγράφεται στην ταινία, το έργο διερευνά πώς μια απλή καθημερινή χειρονομία -το να τοποθετεί ένα πιάτο στο τραπέζι- μπορεί να γίνει μια συμβολική πράξη προς την κατεύθυνση της ενσυναίσθησης και της επιβίωσης του πλανήτη.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Η Tiziana Pers γεννήθηκε στο Τριβινιάνο Ουντινέζε της Ιταλίας, όπου ζει και εργάζεται. Η Pers είναι καλλιτέχνιδα και ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των ζώων. Το 2011, μαζί με την αδελφή της, Isabella Pers, συνίδρυσε το RAVE, ένα «μεταπρότζεκτ» που διερευνά τον ρόλο της σύγχρονης τέχνης στην κατανόηση της ετερότητας που αντιπροσωπεύουν τα ζώα. Τα εγχειρήματα διάσωσης ζώων και οι δράσεις της στον δημόσιο χώρο, όπως και η τεκμηρίωσή τους μέσα από ζωγραφική, βίντεο και εγκαταστάσεις, μας προτρέπουν να επανεξετάσουμε τη θέση μας υπό το πρίσμα μιας συνείδησης των ειδών. Το RAVE, που στεγάζεται σε έναν αρχαίο οικισμό της περιοχής Φρίουλι, προσκαλεί τα συμμετέχοντα άτομα να μοιραστούν τον χώρο με δέντρα που γλίτωσαν από υλοτόμηση και ζώα που διασώθηκαν από σφαγή μέσω του εν εξελίξει πρότζεκτ Art History της Tiziana Pers. Αυτή η εν εξελίξει συμμετοχική εμπειρία καλλιεργεί τον διαθεματικό διάλογο και την καλλιτεχνική έρευνα σε συνεργασία με άλλους δημιουργούς.
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Tiziana Pers, THE AGE OF REMEDY, 2020 – 2024, frame from single channel video, colour, sound, 4_ 47_, courtesy the artist and RAVE East Village Artist Residency