Σε μια περιοχή της Αθήνας όπου όλο και περισσότερο ακούς από τους κατοίκους της, συναντάς σε αφίσες και τοίχους αναφορές στη λέξη “gentrification”, μοιάζει σχεδόν απίθανο να γνωρίζουμε τη γυναίκα πίσω από τον όρο. Κι όμως, υπάρχει: η κοινωνιολόγος Ruth Glass ήταν εκείνη που το 1964 χρησιμοποίησε πρώτη τη λέξη για να περιγράψει την αναδιαμόρφωση του Λονδίνου και την εκτόπιση των λαϊκών τάξεων από το αστικό κέντρο. Παρ’ όλα αυτά, όπως συμβαίνει με πολλές γυναίκες που άφησαν το δικό τους στίγμα στην κοινωνία μας, το όνομά της παραμένει σχεδόν άγνωστο.
Σε αυτήν ακριβώς τη συστηματική αποσιώπηση και απουσία εστιάζει η πολυμεσική έκθεση «Αναστατώνοντας τα αρχεία: Γυναίκες που χάραξαν την Ευρωπαϊκή ιστορία», που θα φιλοξενηθεί στο Πάνω Σπίτι (Λεωφόρος Αλεξάνδρας 37, Αθήνα) από την Τρίτη 3 Ιουνίου 2025.
Η έκθεση καταπιάνεται με το ερώτημα: ποια είναι τα πρόσωπα και οι ιστορίες που παραμένουν εκτός της κυρίαρχης αφήγησης της ευρωπαϊκής ιστορίας; Ποιες είναι οι ποιήτριες, πολιτικοί, εργάτριες, μητέρες, φιλόσοφοι, οικονομολόγοι, ραδιοφωνικές παραγωγοί, σκηνοθέτριες και ακτιβίστριες που, παρότι συνέβαλαν αποφασιστικά στη διαμόρφωση και πορεία της Ευρώπης, βρέθηκαν στο περιθώριο;
Η “αναστάτωση” του αρχείου προτείνει μια ιστοριογραφία με επίκεντρο τις γυναικείες εμπειρίες, σε αντίθεση με την Iστορία όπου κυριαρχεί το ανδρικό υποκείμενο. Η έκθεση «Αναστατώνοντας τα αρχεία: Γυναίκες που χάραξαν την Ευρωπαϊκή ιστορία» συνομιλεί με ένα διευρυνόμενο ρεύμα στην ιστοριογραφία που αμφισβητεί την ουδετερότητα των παραδοσιακών αφηγήσεων και επιδιώκει να αναδείξει τις πολλαπλές, συχνά παραγνωρισμένες φωνές του παρελθόντος. Είναι μέρος μιας σύγχρονης τάσης που στρέφεται σε μια ιστορία «από τα κάτω», σε διαθεματικές αναγνώσεις της μνήμης, και στη διεκδίκηση της ορατότητας για όσες και όσους αποσιωπήθηκαν.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η έκθεση φέρνει στο προσκήνιο λοιπόν τη herstory — όπου σκόπιμα ανατρέπεται η λέξη history και το his (δικό του) αντικαθίσταται από το her (δική της), υπενθυμίζοντας ότι η Ιστοριογραφία δεν είναι ποτέ ουδέτερη. Αντιθέτως, είναι προϊόν επιλογών. Έτσι, μέσα από τεκμήρια, μαρτυρίες και ηχητικά/οπτικά υλικά, η έκθεση φωτίζει ορισμένες ιστορίες που προτείνει να (επαν)εξετάσουμε.
Συγκεκριμένα, δεκαοκτώ ιστορίες από τα τέλη του 19ου αιώνα έως σήμερα.
Δεκαοκτώ ιστορίες για δεκαοκτώ γυναίκες.
Οι γυναίκες που παρουσιάζονται είναι οι: Μελίνα Μερκούρη, Αγνή Ρουσσοπούλου, Μπέττυ Βακαλίδου, Dagmar Burešová, Olga Havlová, Lída Rakušanová, Dulcinea Bellido Carvajal, Carmen Díez de Rivera y de Icaza, Francisca Sauquillo Pérez del Arco, Hannah Arendt, Ursula Hirschmann, Nelly Sachs, Danuta Hübner, Anna Walentynowicz, Agnieszka Holland, Dorka Gryllus, Anna Kéthly και Ottilia Solt.
Κεντρική εικόνα θέματος: De nieuwe “Eed in de Kaatsbaan”, Braakensiek, Johan, draughtsman. Institution International Institute of Social History | Europeana, via UnSplash