Βιβλίο: Ο Γερμανός Μουτζαχεντίν – Boualem Sansal

Σε ένα βιβλίο, δύο ημερολόγια, δύο μαρτυρίες, δύο περίοδοι της ιστορίας που χάραξαν την ανθρωπότητα. Αυτά είναι τα συστατικά που ο συγγραφέας αναμειγνύει σε ένα μυθιστόρημα που αποκαλύπτει πρόσωπα και πράγματα με γλαφυρότητα και με λεπτομέρεια για την ζωή των αδελφών Σίλλερ, πρωταγωνιστές μίας τραγωδίας που εκτυλίχθηκε σε επεισόδια.

Εμφύλιος της Αλγερίας, στρατόπεδα συγκέντρωσης, εργατικές κατοικίες και αναταραχές στα προάστια του Παρισιού και το κουβάρι ξετυλίγεται. Στοιχεία πολύ ανατριχιαστικά δοσμένα από τον συγγραφέα που βάζει το δικό του λιθαράκι ώστε να ξεσκεπαστεί ένα παρελθόν που κανείς δεν θέλει να ξαναγίνει παρόν.

Βαρβαρότητα και επικαιρότητα σε πρώτο πλάνο μίας πραγματικής ομολογίας από τους αδελφούς Σίλλερ για τα πεπραγμένα του ίδιου τους του πατέρα, Χανς. Ένα χρονικό για την εγκληματική δράση ενός ανθρώπου που ακούσια ή εκούσια βρέθηκε θύτης και θύμα, αφήνοντας πίσω του ερωτήματα και κενά που αυτά εδώ τα ημερολόγια διαφώτισαν και συμπλήρωσαν.

Οι αδελφοί Σίλλερ, φιγούρες ανήσυχες και δραστήριες ως προς την διαλεύκανση ενός παρελθόντος που στοιχειώνει τη ζωή τους καλούνται από την ίδια τους την συνείδηση να ανατρέξουν στην στυγερή δολοφονία των γονιών τους, όταν κατά τον εμφύλιο της Αλγερίας το 1994 ένα ολόκληρο χωριό μαζί και οι κάτοικοί του σφαγιάζονται από τους ισλαμιστές που μάχονται για την κυριαρχία τους στην περιοχή. Ένας πόλεμος με χιλιάδες θύματα σε μία περιοχή πραγματική νάρκη όπου η ειρήνη είναι γράμμα που δεν έχει φτάσει. Η διχόνοια καλά κρατεί και βασιλεύει, η κατάσταση μυρίζει μπαρούτι αφού κυβέρνηση και ισλαμιστές αναλώνονται σε αντίποινα για να επιβάλλουν την δική τους θέση και επικράτηση.

Δύο χρόνια αργότερα, ο Ρασέλ, κάτοικος Γαλλίας και εργαζόμενος σε πολυεθνική εταιρεία, παροπλισμένος από την  αρχίζει να “σκαλίζει” το χώμα της ιστορίας της οικογένειάς του για να βρει και να αναμοχλεύσει μίαν αλήθεια που ήταν καλά θαμμένη. Τι συνέβη εκείνη την αποφράδα ημέρα στο χωριό Αιν Ντεμπ και πως τελικά η ιστορία επαναλαμβάνει τα λάθη της; Πως η υπόθεση αυτής της μαζικής εξόντωσης θα συνδεθεί με το παρελθόν του πατέρα του και την σύγχρονη πραγματικότητα που κυριαρχεί στα προάστια του Παρισιού με την πάλη ανάμεσα στις σέκτες και τις διαφορετικές ομάδες που λυμαίνονται την ομαλότητα και την αρμονία;

Από τα ημερολόγια του Ρασέλ και του μικρού αδελφού Μάλριχ γίνεται γνωστό πως ο πατέρας τους είχε υπάρξει συνεργάτης ή/και πρωτεργάτης στην εξόντωση και τον θάνατο χιλιάδων κρατουμένων στα κρεματόρια και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης την περίοδο που οι θάλαμοι αερίων λειτουργούσαν ως “μονάδες απολύμανσης” από κάθε τι μη γερμανικό. Το τι συνέβαινε μέσα σε αυτά τα δωμάτια της ντροπής και της μνησικακίας με τα χημικά και τον αφανισμό χιλιάδων ψυχών είναι κάτι που δεν μοιράζεται και δεν καταγράφεται σε λίγες λέξεις ή φράσεις. Η βαναυσότητα και η ωμότητα των πράξεων κατατίθεται εδώ με όλο της το μεγαλείο γιατί σκοπός του συγγραφέα είναι να παραδώσει αυτούσια τα ημερολόγια χωρίς να ωραιοποιήσει ή να καμουφλάρει το ό,τιδήποτε.

Να σημειωθεί πως έτσι και αλλιώς ο ίδιος ο συγγραφέας υπήρξε μέλος της κυβέρνησης της Αλγερίας αλλά λόγω των κάθετων πεποιθήσεών του εκδιώχθηκε και τα βιβλία του αποτελούν μαύρο πανί γιατί μιλάει με λόγο καυστικό και ακατέργαστο. Τελικά, προκύπτει πως ο Ρασέλ ακολούθησε όλη την πορεία του πατέρα του για να μας μεταφέρει όλες εκείνες τις απαραίτητες πληροφορίες που θα συνέθεταν το παζλ της ιστορίας του. Εντάσσει όλο το πάθος που τον διακατέχει για να μην μείνει ούτε μία σταγόνα μελανιού έξω από τον καμβά της εξιστόρησής του, έφτασε μέχρι και το Άουσβιτς για να ζήσει ο ίδιος χρόνια αργότερα την αποπνικτική ατμόσφαιρα των οίκων του διαβόλου που ο πατέρας του ήταν μέρος.

Η αλήθεια όμως αυτή που ξεδιπλώνεται μέσα από τα ημερολόγια  είναι εξαιρετικά ευαίσθητη, το βάρος της ασήκωτο και οι ενοχές για τις πράξεις και τις ενέργειες του πατέρα του, Χανς οδηγούν τον Ρασέλ στην αυτοκτονία, μία πράξη απελπισίας και ηρωισμού μαζί. Θυσία στον βωμό των θυμάτων που ο ίδιος θέλησε να εκτελέσει για να εξαγνιστεί και να αποδώσει δικαιοσύνη στο όνομα των αποτρόπαιων πράξεων του πατρός του; Ή μία απέλπιδα προσπάθεια να επωμιστεί όλες τις ευθύνες εκείνος ως μεγαλύτερος και να ανοίξει τον δρόμο στον Μάλριχ, τον μικρότερο αδελφό του για μία ζωή ακηλίδωτη και αστιγμάτιστη;

Σε κάθε περίπτωση ο Μάλριχ, ο οποίος με τη σειρά του σε ταξίδι του προς την Αλγερία για να βρεθεί στον τόπο του εγκλήματος αποτίνει φόρο τιμής στον τάφο των γονιών του και έρχεται σε σύγκρουση με το καταστημένο όταν αντιδικεί με τον ιμάμη, μιλάει και αναφέρεται στον αδερφό του με σεβασμό και με υπερηφάνεια, τον εξυμνεί και τον μνημονεύει αλλά εκφράζει και την φυσιολογική απορία για το αν η αυτοκτονία του ήταν μία κίνηση λελογισμένη και γιατί ο ίδιος αποφάσισε να πληρώσει το τίμημα για λογαριασμό ενός άλλου έστω και αν αυτός ήταν ο πατέρας του. Η συγχώρεση που ζητάει ο Ρασέλ προς τον Μάλριχ για την αυτοκτονία του ισούται με το συναίσθημα ενός άνθρωπο που αναζητά και εκλιπαρεί γαλήνη ψυχής και διέξοδο από τον βούρκο, το βήμα του αυτό δεν λογίζεται ως αδυναμία αλλά ως αντίδοτο σε έναν κόσμο που δεν τον χωράει και το χειρότερο δεν θα τον καταλάβει ποτέ.

Δεν είναι ένα μυθιστόρημα σαν όλα τα άλλα, είναι μία κραυγή αγωνίας και ένα χρονογράφημα που βρίσκει αντίλαλο στο σήμερα, η κατάσταση στα βόρεια προάστια του Παρισιού που στην καλύτερη των περιπτώσεων μυρίζει σάπιες νοοτροπίες του χθες και μισαλλοδοξία αν όχι θάλαμος τρομοκρατίας, η συνεχόμενη αστάθεια και η πυριτιδαποθήκη της Μέσης Ανατολής που ο άνεμος του μίσους δεν λέει να κοπάσει και ο κρυφοναζισμός που ανά την Ευρώπη όλο και επωάζεται αρκούν για να σημάνουν οι σειρήνες της ανησυχίας. Αν αυτά είναι φαινόμενα παροδικά που θα εξαφανιστούν ως ανθρώπινη ίωση ή είναι ο προάγγελος μελλούμενων συμβάντων που κανείς δεν θα μπορεί να προβλέψει την κατάληξή της είναι ένα έργο που ακόμα δεν έχει γυριστεί.

“Για να καταλάβεις τον εχθρό πρέπει να ζήσεις μαζί του”

Το βιβλίο «Ο Γερμανός μουτζαχεντίν ή Το ημερολόγιο των αδελφών Σίλλερ» του Boualem Sansal κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.