Βιβλίο: Κισμέτ, 13 ιστορίες αγάπης – Rainer Maria Rilke

Ο συγγραφέας του βιβλίου «Γράμματα σε έναν νεαρό ποιητή» ξεκίνησε από νωρίς την περιπλάνηση του στα μονοπάτια του μονολόγου με τον εαυτό του. Αυτός που έγραψε για τον Σεζάν, τον ποιητή του χρώματος και ύμνησε την αγιοσύνη της ζωγραφικής του, αυτός που αφιέρωσε κομμάτι της ζωής του για να καταγράψει τις σκέψεις του για την φιλοσοφία της ζωής και την ουσία της, έρχεται λίγο πριν την αυγή του εικοστού αιώνα να περιγράψει, να λατρέψει και να ψυχολογήσει την έννοια του έρωτα και του θανάτου, την αμφιβολία και το πάθος για ζωή μέσα από δεκατρείς ανεξάρτητες ιστορίες που είναι γεμάτες πόθο, πόνο και συναίσθημα έτσι όπως μόνο ένας ανήσυχος περιπατητής της ίδιας του της εσωτερικής πάλης θα μπορούσε να καταθέσει.

Δεν νοείται έρωτας χωρίς επιμονή, απογοήτευση, εξαθλίωση, ανάσταση. Ο έρωτας δεν είναι λευκή επιταγή που ζητά υπογραφή και δεν κλειδώνεται με τίποτα σε κανένα ντουλάπι ασφαλείας για να ξαναβρεθεί μετά από χρόνια εντός. Είναι κάτι το άυλο, το διαφανές, το χειροπιαστό αλλά και το αόριστο επίσης. Καμία ερωτική περιπλάνηση δεν μπορεί να μείνει επιφανειακή, στάσιμη και σταθερή, η απώλεια και το κέρδος είναι έννοιες γήινες που κινούνται η μία μέσα στην άλλη, αλληλοσπαράσσονται, αντιμάχονται και ξιφομαχούν για να ορίσουν ή να αφορίσουν κάθε πιθανή κατεύθυνση. Ο Rilke με μία πρώιμη ποιητικότητα που άρχισε να διαφαίνεται νωρίς στον ορίζοντα κατορθώνει να παραδώσει δεκατρείς αυτοτελείς ιστορίες ουσιαστικά προφητικές για τα όσα εμπνευσμένα θα χαρίσει τις δεκαετίες που θα ακολουθήσουν. Ποτίζει τις ιστορίες του και τους πρωταγωνιστές του με το μικρόβιο της αειθαλούς ανανέωσης, της απογύμνωσης, της ασυμβατότητας και της ανθρώπινης απορίας για το τι ξημερώνει. Ποια αγάπη αναδύθηκε μέσα από μία θάλασσα μονίμως εξημερωμένη και απαλλαγμένη από τους κινδύνους της ανάβασης ή της κατάβασης σε κόσμους μυστικούς και άγνωστους? Όλα στον έρωτα και στην αγάπη τίθενται εν αμφιβόλω, υπό ένα συνεχές ερωτηματικό, καθιστώντας κάθε προσπάθεια για νηνεμία ρούχο άσαρκο.

Στις αφηγήσεις του ο Rilke είναι ανένδοτα απρόβλεπτος, σαν τον αιθέρα που ακολουθεί πορεία απροσδιόριστη, είναι καταιγιστικός, ασυμβίβαστος και χειμαρρώδης και πάνω από όλα δεν φοβάται να υποβάλει τους ανθρώπους σε ένα αβέβαιο παρόν και σε ένα ακόμα πιο ασαφές μέλλον, γιατί οι σχέσεις των ανθρώπων ποτέ δεν έπαψαν να είναι περίπλοκες, μοιάζουν με τον αγώνα της θάλασσας που θέλει να επιβληθεί του βράχου. Αλλά έχει μέσα του και την επιθυμία να αναδείξει την δύναμη του έρωτα και της αγάπης που κατανικά και θυσιάζει κάθε προσπάθεια υπονόμευσης του από οποιαδήποτε απειλή που θέλει να την κατατροπώσει και να την εξοντώσει. Και αν ο θάνατος, ο οποίος κυριαρχεί και πολιορκεί το παραγάδι της ζωής, γίνει λόγος να κοπεί ο ομφάλιος λώρος τότε αυτό γίνεται γιατί η μοίρα έπαιξε το παιχνίδι της αράχνης, έριξε σκοτάδι που έγινε φως γιατί μετά την καταιγίδα ο ήλιος λάμπει και πάλι. Αυτή είναι η πεμπτουσία της φιλοσοφίας του Rilke, καμία αγάπη δεν πάει χαμένη και αδικημένη αν έχει δύναμη, ισχύ και είναι σθεναρή σε ανέμους αλλά την ίδια στιγμή η ζωή είναι ένα καράβι με πανιά που μπορεί να το παρασύρει στο διάβα του το μεγάλο κύμα και να μείνει ανεκπλήρωτη. Αυτή την έννοια του ανεκπλήρωτου θα αναπτύξει αργότερα σε άλλο πεζογράφημα, γιατί η ανάμνηση και μόνο ενός έρωτα και μιας αγάπης που σβήστηκε από τον χάρτη προκαλεί συγκίνηση, καθηλώνει και ταρακουνάει κάθε ψυχή που βρίσκεται ή όχι σε τρικυμία, να η τροφή που χορταίνει το στομάχι της ανθρώπινης επαφής και την απογειώνει ή την ακυρώνει.

Ο Rilke σε αυτά τα πεζά του που έγραψε σε μικρή ηλικία αποδεικνύει την μεγαλοσύνη του, την εσωτερική αναταραχή του, την παλινωδία που πάνω από όλα ο ίδιος βιώνει και μεταφέρει στις ερωτικές περιπέτειες που κλονίζουν, αναμορφώνουν, διαλύουν ή αναγεννούν τις ζωές των ηρώων του. Γράφει ο ίδιος σε κάποια ιστορία: “Πιστέψτε με, όλα εξαρτώνται από το αν θα ζήσει κανείς για μια φορά στη ζωή του μιαν άνοιξη αγία, που θα του χύσει τόσο φως και λάμψη στην ψυχή, αρκετά για να κάνουν χρυσές όλες τις μέρες του απώτερου μέλλοντός του…”. Οι ήρωές του είναι φιγούρες που βυθίζονται στην ευτυχία με το ίδιο μέτρο και το ίδιο σθένος που κλυδωνίζονται από την δυστυχία. Οι τίτλοι των ιστοριών του αποκαλύπτουν το κισμέτ, την τύχη και την μοίρα που μοιάζει να είναι γραμμένη όπως το όνομα που χαράζουμε στην πέτρα ή την άμμο την ξανθή που θα έλεγε και ο Σεφέρης. Ένας ποιητής του καιρού του, με την πένα του μαρτυρά τον δυναμισμό της ψυχής του και εξωτερικεύει στον αναγνώστη τα διάφορα πάθη, λάθη, μίση και αισθήματα που χαρακτηρίζουν τις διακυμάνσεις της αγάπης που έχει χορδές λεπτές και ιστούς εύθραυστους. Και αν ο θάνατος καιροφυλακτεί και στήνει καρτέρι τότε όλοι οι διάδρομοι πρέπει να είναι έτοιμοι να τους διαβούμε. Η παρακάτω φράση του τα συμπυκνώνει όλα: “Οι διψασμένες τους ματιές συναντήθηκαν σαν δύο πεταλούδες που ζουζουνίζουν  – και φιλήθηκαν”.

“Ήξερε πως το χαμόγελό του ήταν οίκτος, το σπάνιο χάδι του λύπηση, τα πεταχτά, άτονα φιλιά του συνήθεια”

Το βιβλίο του Rainer Maria Rilke, με τίτλο “Κισμέτ, 13 ιστορίες αγάπης”, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Νεφέλη.