Tα παράδοξα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων: διάλεξη του Κώστα Δουζίνα στο Μέγαρο Μουσικής

Με την ομιλία «Τα παράδοξα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων: φιλοσοφία, πολιτική και ψυχανάλυση» του Κώστα Δουζίνα, Διευθυντή του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών Επιστημών του Κολεγίου Μπέρκμπεκ, ολοκληρώνεται τη Δευτέρα 13 Ιουνίου στις 7 το βράδυ η πρώτη ενότητα των διαλέξεων του νέου κύκλου εκδηλώσεων του Megaron Plus «Θεωρία στο Μέγαρο, φιλοσοφία, κριτική, ιστορία». Προλογίζει ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού.

Ο νέος Κύκλος του Megaron Plus, ο οποίος πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Birkbeck Institute for the Humanities και υπό την επιμέλεια του Κ. Δουζίνα, θα συνεχιστεί την προσεχή καλλιτεχνική περίοδο 2016-2017, με μια δεύτερη ενότητα ομιλιών από κορυφαίους διανοητές της εποχής μας, όπως ο Σλαβόι Ζίζεκ, η Τζοάνα Μπερκ και ο Ρίτσαρντ Έβανς από τον χώρο της ιστορικής επιστήμης καθώς και η Τζάκλιν Ρόουζ και η Μαρίνα Γουόρνερ από το πεδίο των πολιτισμικών σπουδών.

«Τα παράδοξα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων: φιλοσοφία, πολιτική και ψυχανάλυση»

Τα ανθρώπινα δικαιώματα θριάμβευσαν μετά το 1989. Από τότε, παρουσιάζονται ως η «τελευταία ουτοπία», ως η ιδεολογία μετά το «τέλος των ιδεολογιών», ως τρόπος διεξαγωγής της πολιτικής σύμφωνα με ηθικούς κανόνες. Εντούτοις, η αντιμετώπιση των προσφύγων και των μεταναστών αλλά και οι συνεχείς και βίαιες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποκαλύπτουν μια διαφορετική εικόνα. Όταν κάποιος χάσει την ιδιότητα του πολίτη και την προστασία του κρατικού δικαίου, όταν απομείνει απλώς άνθρωπος, «γυμνή ζωή», τα «ανθρώπινα» δικαιώματα δεν προσφέρουν καμία προστασία.

Η προσφυγική κρίση δείχνει ότι τα δικαιώματα είναι γεμάτα απορίες και παράδοξα. Το κεντρικό παράδοξο είναι ότι, ενώ η «ανθρώπινη ιδιότητα» εισάγει την οικουμενικότητα στο δίκαιο, η έννοια αυτή έχει χρησιμοποιηθεί επανειλημμένα για να διαχωρίσει τους «πλήρως  ανθρώπους» από τους «λιγότερο ανθρώπους» και τους «μη ανθρώπους». Έτσι, το καθολικό και το μερικό βρίσκονται σε αέναη σύγκρουση.  Όταν τα δικαιώματα μετατρέπονται σε πολιτική ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού ή στη σύγχρονη εκδοχή της αποστολής εκπολιτισμού των «βαρβάρων» (white man’s burden ή mission civilisatrice), χάνουν τον λόγο ύπαρξης τους.

Στη διάλεξή του στο Μέγαρο, ο Κώστας Δουζίνας θα εξετάσει μερικά παράδοξα της λειτουργίας των δικαιωμάτων: i) στη φιλοσοφία, την έννοια του «ανθρώπου», ii) στην πολιτική, τον τρόπο με τον οποίο η κάθε εποχή καθορίζεται από ένα ιστορικά προσδιορισμένο αμάλγαμα εξουσίας και ηθικής, κυριαρχίας και δικαιωμάτων, νόμου και επιθυμίας και iii) τέλος, στην ψυχανάλυση, που διδάσκει ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν «ανήκουν» στους ανθρώπους, αλλά αντίθετα συνιστούν τον άνθρωπο, λειτουργώντας ως «συμβολική» και «φαντασιακή» τάξη υποκειμένου και κοινωνίας. Από την άλλη, υπάρχει και το «πραγματικό» που συντηρεί την ιστορική τους μήτρα και τη σχέση με το υπερβατικό: το δικαίωμα στην αντίσταση.

Κώστας Δουζίνας

Είναι καθηγητής της Νομικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας και διευθυντής του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών Επιστημών (Institute for the Humanities) στο Κολέγιο Μπέρκμπεκ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, καθώς και επισκέπτης καθηγητής στο PUC Rio de Janeiro και στο Ινστιτούτο Κοινωνικής Δικαιοσύνης στο Σύδνεϋ της Αυστραλίας. Υπήρξε επίσης ιδρυτικό μέλος των Νομικών Σχολών του Μπέρκμπεκ και του Πανεπιστημίου Κύπρου, ενώ το όνομά του έχει ταυτιστεί με την ίδρυση και καθιέρωση της Σχολής των Κριτικών Νομικών Σπουδών (Critical Legal Studies) και του περιοδικού Law and Critique. Η Σχολή αυτή προσεγγίζει με κριτικό μάτι την κανονιστική δράση της νομικής σκέψης και διδασκαλίας, τη συντηρητική λειτουργία του δικαίου και επαναφέρει το ουτοπικό και ριζοσπαστικό στοιχείο στις δέλτους του νόμου. Μέχρι σήμερα ο Κ. Δουζίνας έχει δημοσιεύσει πάνω από 15 βιβλία φιλοσοφίας, συνταγματικού δικαίου, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αισθητικής και κριτικής θεωρίας. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε 12 γλώσσες και έχουν τιμηθεί με πολλές διακρίσεις. Στα ελληνικά, μεταξύ άλλων, έχουν κυκλοφορήσει: Ο λόγος του νόμου (1996) Νόμος και Aισθητική (2005), Το τέλος των δικαιωμάτων του ανθρώπου (2006), Αντίσταση και Φιλοσοφία στην Κρίση (2011), Ριζοσπαστική Πολιτική και Νομική Φιλοσοφία: Δικαιώματα, Αυτοκρατορία, Κοσμοπολιτισμός (2012). Γράφει σε ευρωπαϊκές εφημερίδες και ιστοσελίδες και έχει την στήλη «Πολιτικά και φιλοσοφικά επίκαιρα» στην Εφημερίδα των Συντακτών. Τον Σεπτέμβρη του 2015 εξελέγη βουλευτής Α΄ Πειραιά στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.

Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Επιστημών του Κολεγίου Μπέρκμπεκ (Birkbeck Institute for the Humanities)

Από τη ίδρυσή του το 2004, το Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Επιστημών του Κολεγίου Μπέρκμπεκ (Birkbeck Institute for the Humanities) του Πανεπιστήμιου του Λονδίνου εισέβαλε δυναμικά στην πανεπιστημιακή ζωή και τα πολιτισμικά δρώμενα της Μεγάλης Βρετανίας. Από τότε μέχρι σήμερα, ο δυναμισμός αυτός ξεπέρασε τον πανεπιστημιακό χώρο και τα όρια του Ηνωμένου Βασιλείου. Υπό τη διεύθυνση των Κώστα Δουζίνα (Director) και Σλαβόι Ζίζεκ (International Director), το Ινστιτούτο διαδραμάτισε και διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ανταλλαγή ιδεών, στον κριτικό έλεγχο αλλά και στην ανακαίνιση των ιδεολογιών σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς και στην επανενεργοποίηση του δημόσιου διαλόγου και του ρόλου των διανοουμένων. Με τη θέση του στο κεντρικό Λονδίνο δίπλα στο Βρετανικό Μουσείο, το Ινστιτούτο καλεί διανοούμενους και πολίτες να συζητήσουν μαζί τα μεγάλα θέματα της επικαιρότητας από τη σκοπιά των «επιστημών των Γραμμάτων». Με αυτόν τον τρόπο, σε μια εποχή που οι ανθρωπιστικές σπουδές υφίστανται τεράστια επίθεση, η φιλοσοφία, η ιστορία, η τέχνη και η κριτική μπαίνουν και πάλι στην καρδιά του δημόσιου διάλογου.
Το Ινστιτούτο παρέχει υποτροφίες σε αναγνωρισμένους και νέους επιστήμονες, συγγραφείς, λογοτέχνες, διανοούμενους και καλλιτέχνες, γεγονός που τους επιτρέπει να περάσουν ένα χρονικό διάστημα στο Λονδίνο εξερευνώντας ιδέες, βιβλία και αρχεία. Μέσω της διοργάνωσης δημόσιων συζητήσεων, διαλέξεων, σεμιναρίων και συνεδρίων, στόχος του Ινστιτούτου είναι να προαγάγει την ενασχόληση με δημόσια θέματα της εποχής μας, τη διεπιστημονική έρευνα, την παραγωγή νέων ιδεών στις ανθρωπιστικές επιστήμες, τη διάδοσή τους στη δημόσια σφαίρα και τη συνεργασία μεταξύ ακαδημαϊκών και ερευνητών.

Η εκδήλωση θα μεταδοθεί απευθείας μέσω Διαδικτύου και θα είναι ανοικτή σε όλους. Η παρακολούθηση της μετάδοσης θα είναι εφικτή μέσω της ιστοσελίδας του Μεγάρου (www.megaron.gr).