Σπύρος Αραβανής: Ο κόσμος δεν χρειάζεται καθοδηγητές αλλά συνοδοιπόρους

Μετά την «Ανοσία της άγνοιας» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Οδός Πανός» το 2008 ο Σπύρος Αραβανής επανέρχεται

στο ποιητικό τοπίο με την έκδοση του δεύτερου ποιητικού του βιβλίου που τιτλοφορείται ««Η ιστορία ενός Ανθρώπου» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μετρονόμος». Ποιήματα-μέρη της ζωής ενός Ανθρώπου ή και όλων των ανθρώπων που έρχονται αντιμέτωποι με τον Θεό, τη Ζωή, τον Έρωτα, τον Θάνατο, τη Μνήμη. Ο Σπύρος Αραβανής απαντά στο Culturenow.gr, λίγο πριν την παρουσίαση της συλλογής του, για το ύφος και το περιεχόμενο των ποιημάτων του, τα αδιέξοδα των καιρών αλλά και τις διεξόδους των στίχων.

Συνέντευξη στη Μαριάννα Παπάκη

Culturenow.gr: Καλησπέρα Σπύρο, αφορμή για την κουβέντα μας είναι η έκδοση της δεύτερης ποιητικής σου συλλογής με τίτλο, «Η ιστορία ενός Ανθρώπου», εκδ. Μετρονόμος.  Μίλησέ μας λίγο γι’ αυτή την ιστορία…

Σπύρος Αραβανής: Πρόκειται για μια ποιητική σύνθεση η οποία δομείται πάνω στις “στροφές” του ομώνυμου ποιήματος το οποίο και βρίσκεται καταμερισμένο σε ενότητες μέσα στο βιβλίο.  Αφορά σκέψεις, προβληματισμούς, στοχασμούς, κρίσεις, μέσω ποιητικών διατυπώσεων, απέναντι σε θεμελιώδη ζητήματα όπως είναι ο Θεός, η Ζωή, ο Έρωτας, ο Θάνατος και η Μνήμη, τα βασικά, δηλαδή, υλικά των τραγουδιών, των ποιημάτων, των μυθιστορημάτων, των έργων ζωγραφικής, των φιλοσοφικών κειμένων κ.τ.λ.  Όπως διαπιστώνεις, δεν διεκδικώ καμία πρωτοτυπία έμπνευσης νέου θέματος, δεν ήταν και δεν είναι αυτός ο στόχος μου. Βασική μου επιδίωξη είναι να ανακατέψω και εγώ λίγο τις λέξεις και τις σκέψεις της αέναης τράπουλας, της προσπάθειας, δηλαδή, να εκφράσουμε τα ανείπωτα της ανθρώπινης ιστορίας.

Cul.N.: Ήθελα να σε ρωτήσω για τον τίτλο του ποιητικού βιβλίου ο οποίος εμπεριέχει το αόριστο «ενός» και το «οριστικό», θα μπορούσαμε να πούμε, «Ανθρώπου» με κεφαλαίο «Α». Τι υποδηλώνει η χρήση του κεφαλαίου «Α»;

Σ.Α.: Ότι όλοι στα βασικά είμαστε ο ίδιος άνθρωπος. Αλλάζει μόνο η οπτική γωνία του φακού. Το ένδυμα με το οποίο ντύνουμε τις αγωνίες μας, τα πάθη μας, τους φόβους  μας, τους έρωτές μας. Κάτω όμως από αυτό υπάρχουν τα ίδια γυμνά σώματα.

Cul.N.: Η «Ιστορία ενός Ανθρώπου» αποτελείται κυρίως από ποιήματα που σχολιάζουν, «καυτηριάζουν» και αγγίζουν τη σημερινή πραγματικότητα. Πόσο έντονη είναι αυτή η ανάγκη έκφρασης στις μέρες μας για έναν νέο ποιητή;

Σ.Α.: Όσο έντονη είναι και για έναν νέο αγρότη, έναν νέο ιδιωτικό υπάλληλο, έναν “νέο-άνεργο” (η εποχή προσφέρεται για νεολογισμούς…).  Στην τέχνη βέβαια δεν πρέπει να καταγράφουμε την πραγματικότητα. Αυτό ας το κάνει το ρεπορτάζ. Ούτε οι δημιουργοί είναι υποχρεωμένοι να τρέχουν πίσω από το “τώρα”. Αλλά όταν αυτό δεν είναι απλά “παρών” στη ζωή σου αλλά η ζωή σου, δεν μπορείς να μην το εκφράσεις.

Προσωπικά, πάντως, δεν έχω τίποτα με την “αγάπη που θα σε βρει όπου και να ‘σαι”. Αλλά παρα-αγαπήσαμε, ειδικά στο τραγούδι, τα τελευταία χρόνια. Υπάρχουν τόσα άλλα χώματα να σκαλίσουμε, καιρός δεν είναι;

Cul.N.: «Δεν είναι πια τόπος. Δεν είναι πια τόπος να ζεις. Δεν είναι πια τόπος να ζεις εδώ». Αυτός ο στίχος από το ποίημα «Η αρχιτεκτονική της λήθης» θα μπορούσαμε να πούμε πως εκφράζει απολύτως αυτή τη στιγμή κάθε Έλληνα. Εσύ τι εκφράζεις μέσα από αυτό το στίχο και γιατί επέλεξες να αφιερώσεις το συγκεκριμένο ποίημα στον Γιώργο Σεφέρη;

Σ.Α.: Αυτό που διαπιστώνω καθημερινά είναι την ανάγκη των ανθρώπων να φύγουν από την Ελλάδα, όχι μόνο για να βρουν σε μια ξένη χώρα ένα καλύτερο εισόδημα, αλλά, κυρίως, για να ζήσουν με αξίες που εδώ τις παραμελήσαμε, τις καταπατήσαμε, τις εξορίσαμε. Αυτή η ανάγκη των ανθρώπων είναι αναμφίβολα πέρα ως πέρα πικρή, πιο οδυνηρή και από τα χρέη. “Δεν είναι πια τόπος να ζεις εδώ” όχι γιατί σε λίγο θα μιλάμε και θα σκεφτόμαστε όλοι σαν λογιστές -ανθρώπινο δεν λέω- αλλά γιατί σε καθημερινό επίπεδο επικοινωνίας ο αέρας που εισπνέουμε και εκπνέουμε είναι μολυσμένος. Καμία ευγένεια, κανένας σεβασμός, καμία αξία. Και το χειρότερο όλων είναι ότι αυτά συμβαίνουν στην Ελλάδα και τις εποχές της μεγάλης ευμάρειάς της, των προηγούμενων, δηλαδή, δεκαετιών, και σήμερα την εποχή της μεγάλης σφαλιάρας. Είμαστε, όπως γράφω ειρωνικά κάπου αλλού στο ίδιο ποίημα, “ο περιούσιος λαός ενός δολοφονημένου από την πίστη μας θεού”….Όσο, λοιπόν, έχουμε αυτήν την αντίληψη περί “ελληνικής μοναδικότητας” θα συνεχίζουμε να είμαστε οι λίθοι που οικοδομούν τη λήθη.

Ως προς την αφιέρωσή μου στον Γιώργο Σεφέρη όπως και σε άλλους ποιητές που αφιερώνω ποιήματά μου, είτε αυτοί είναι ζώντες και φίλοι μου, είτε τεθνεώτες και “διάσημοι”, είναι γιατί στην ποίηση κατάφερα αυτό που δεν πέτυχα -και δεν θα μπορούσα να πετύχω- στη σχολική-πανεπιστημιακή μου ζωή. Να επιλέξω εγώ τους “δασκάλους” μου. Εξ’ ου και οι αφιερώσεις.

Cul.N.: Στην ποίησή σου χρησιμοποιείς ελεύθερο αλλά και ομοιοκατάληκτο στίχο. Γιατί επιλέγεις αυτό το συνδυασμό;

Σ.Α.: Διότι δεν διαχωρίζω τα είδη γραφής αλλά εκμεταλλεύομαι τις δυνατότητές της ανάλογα με την κάθε περίσταση, δηλαδή, την κάθε έμπνευση.

Cul.N.: Η «Ιστορία ενός Ανθρώπου», όπως προαναφέρθηκε, αποτελεί το δεύτερο ποιητικό σου βιβλίο μετά την «Ανοσία της άγνοιας», εκδ. Οδός Πανός, 2008.  Τι αναζητά ένας νέος ποιητής σήμερα από την τέχνη του; Τι επιδιώκει; Τι ελπίζει και τι προσπαθεί να αποφύγει;

Σ.Α.: Αναζητά και επιδιώκει ό,τι και ο κάθε ποιητής σε κάθε εποχή ανεξαρτήτως ηλικίας. Να μιλήσει με τη “γλώσσα” του, για θέματα, που όπως είπα και στην αρχή, είναι στην ουσία τους διαχρονικά. Αυτός είναι ο λίθος που προσφέρει πρώτα στο οικοδόμημα της λογοτεχνίας (γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ποίηση πρωτίστως είναι λογοτεχνικό είδος και όχι εγχειρίδιο λύσεων ή πολιτικό μανιφέστο) και έπειτα στο οικοδόμημα της ζωής. Σε προσωπικό επίπεδο μιλώντας, αυτό που επιδιώκω αυτή τη στιγμή μέσω και της τέχνης μου είναι, εκτός των άλλων, η μαθητεία μου κοντά σε πνευματικούς ανθρώπους που έχω επιλέξει να με επιλέξουν για φίλο τους…. Επειδή, λοιπόν, φέρομαι λίγο σαν λωποδυτάκος και εν αγνοία τους τούς κλέβω τη σοφία τους, και την επεξεργάζομαι ήσυχα στη γωνίτσα μου, δεν θα σου αποκαλύψω ποιοι είναι για να μη μου ζητήσουν πίσω τα κλεμμένα….

Ως προς τι αποφεύγει ένας νέος ποιητής σήμερα; Όχι, πάντως, τη δημοσίευση του έργου του. Δόξα τω θεώ είτε τα διαδικτυακά μέσα είτε οι αυτοεκδόσεις δεν σε αφήνουν να αγιάσεις στη σιωπή σου….πράγμα οδυνηρό για πλείστες περιπτώσεις και για ποικίλες αιτίες.

Cul.N.: Η σύγχρονη ποίηση στην Ελλάδα, έχει να επιδείξει τόσο ποσοτικό όσο και ποιοτικό έργο αλλά και σημαντικές πωλήσεις. Πώς εξηγείς το γεγονός της μεγάλης αυτής αδυναμίας των Ελλήνων στην ποίηση (στη δημιουργία αλλά και στην ανάγνωση)

Σ.Α.: “Παντού υπάρχει ένας μύθος” λέει μια διαφήμιση. Δεν μπορεί, λοιπόν, να μην  ισχύει και για την ποίηση και την “αδυναμία” των Ελλήνων σε αυτή….Καμία αδυναμία. Αγέλες αναγνωστών εξαιτίας της δυναμικής που είχε η μελοποιημένη ποίηση τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 από τους μεγάλους συνθέτες μας. Οι αναγνώστες με “α” κεφαλαίο ήταν και είναι λίγοι αναλογικά.  Όπως και οι ποιητές. Κι αυτό όχι γιατί η ποίηση είναι καμιά ιερή αγελάδα -δυστυχώς οι πρώτοι που το πρεσβεύουν αυτό είναι οι ίδιοι οι ποιητές- απλά καταλαμβάνει ένα χώρο που τυχαίνει να είναι μικρότερος καθαρά λόγω της λογοτεχνικής της φυσιογνωμίας.

Διαφορετικά, με τόση ποίηση που υποτίθεται διαβάσαμε και ακούσαμε θα έπρεπε σήμερα να έχουμε γίνει πιο πολιτισμένοι -δεν θα πω μορφωμένοι- άνθρωποι.  Μια βόλτα στην Αθήνα αρκεί για να δούμε τη “φτώχεια” μας. Πόσω μάλλον μια βόλτα στον εαυτό μας…

Cul.N.: Διανύουμε (όχι μόνο τώρα αλλά τα τελευταία χρόνια) σημαντικές κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές , γεγονότα στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον κόσμο που ίσως θα έπρεπε να έχουν σχολιαστεί περισσότερο από καλλιτέχνες. Κι όμως αυτό δεν γίνεται συχνά. Ακόμα και μεγάλοι δηλαδή καλλιτέχνες (ποιητές, συνθέτες, στιχουργοί) επιλέγουν πιο «ανώδυνα»  θέματα από το να αγγίξουν με τους στίχους τους τις πληγές της κοινωνίας. Γιατί πιστεύεις πως συμβαίνει αυτό; Οι άνθρωποι της τέχνης, των γραμμάτων δεν θα έπρεπε να παίζουν τον ρόλο του οδηγητή όπως συνέβαινε και παλαιότερα; Ή θεωρείς πως αυτό συμβαίνει αλλά οι φωνές τους δεν ακούγονται;

Σ.Α.: Επειδή τυχαίνει μέσω της δημοσιογραφικής μου ιδιότητας να έχω γνωρίσει αρκετούς “μεγάλους” -και δεν εννοώ μόνο ηλικιακά- καλλιτέχνες (οι ελάχιστοι που υπάρχουν ακόμα από άποψη σοβαρού έργου) αυτό που μπορώ να καταθέσω ως προσωπική επιβεβαίωση μιας ήδη γνωστής αλήθειας, είναι ότι το έργο ενός δημιουργού δεν συνάδει πάντα με την προσωπικότητά του. Συνεπώς, η πρώτη αιτία που δεν “ακούγονται” είναι καθαρά οι ίδιοι και όχι το έργο τους. Κατά δεύτερον, ειδικά τα τελευταία χρόνια, ο κόσμος έχει  αυτονομηθεί, δεν χρειάζεται καθοδηγητές αλλά συνοδοιπόρους. Γιατί διαπιστώνει πως λείπουν οι ηγέτες και όχι οι ηγεμόνες. Και γι’ αυτό ορθά σηκώνει το σταυρό του μαρτυρίου μαζί με τον διπλανό του. Τέλος, η καθημερινότητά μας, με τόσους επικοινωνιακούς φορείς, έχει γίνει πλέον, πολυπρισματική και όχι συνεκτική.

Μέσα στις τόσες “γνώμες” που διαβάζεις στο διαδίκτυο πού να υπάρξει χώρος και για τη “φωνή”;
Θέλω όμως να τονίσω κάτι εδώ: ολοένα και αυξάνονται τα τραγούδια αλλά και τα ποιήματα που ασχολούνται με το “σήμερα”. Ο κίνδυνος είναι στα κίνητρα και τις προθέσεις των δημιουργών. Αν εκφράζονται από ανάγκη ή “χρησιμοποιούν” τις σημερινές ανάγκες για να εκφραστούν. Άρα, αυτό που αισθάνομαι ότι χρειαζόμαστε σήμερα δεν είναι τόσο τα “οργισμένα” τραγούδια ή ποιήματα αλλά τους αξιόπιστους δημιουργούς. Τη συνέπειά τους. Αυτή είναι που θα αλλάξει και το τραγούδι και την ποίηση και κατ’ επέκταση το κοινό. Για το αν θα αλλάξει και ο κόσμος, το συζητάμε…

Cul.N.: Κλείνοντας θα ήθελα να μας πεις δυο λόγια για την παρουσίαση του ποιητικού σου βιβλίου, η οποία θα λάβει χώρα στον Ιανό της Αθήνας το Σάββατο 24 Σεπτεμβρίου 2011.

Σ.Α.: Θα έχω την ευτυχία και την τιμή να μιλήσουν για το βιβλίο μου άνθρωποι που μου τους έφερε πρώτα η ποίηση και μετά η ζωή χωρίς ευτυχώς να διαψεύσει η δεύτερη την πρώτη. Οι ποιητές Μάνος Ελευθερίου, Ισαάκ Σούσης και Λίνος Ιωαννίδης θα είναι οι ομιλητές της βραδιάς ενώ το μουσικό μέρος -τραγούδια και μελοποιημένα ποιήματα- έχουν αναλάβει η Ελισάβετ Καρατζόλη, ο Αλέξανδρος Εμμανουηλίδης και η Μαρία Παπαγεωργίου. Τους ευχαριστώ ολόψυχα για τον χρόνο τους. Είναι το μόνο αφορολόγητο που διαθέτουμε αυτή τη στιγμή.

Το ποιητικό βιβλίο του Σπύρου Αραβανή, «Η ιστορία ενός Ανθρώπου» (εκδόσεις Μετρονόμος)  θα παρουσιαστεί το Σάββατο 24 Σεπτεμβρίου 2011 στις  21:00 το βράδυ στο καφέ του βιβλιοπωλείου «Ιανός», Σταδίου 24.

φωτογραφία: ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΑΔΗΣ