Σπύρος Αραβανής – Η ιστορία ενός ανθρώπου (Μετρονόμος)

«Η Ιστορία ενός Ανθρώπου» είναι η δεύτερη ποιητική συλλογή του Σπύρου Αραβανή (γεννήθηκε το 1979). Η πρώτη συλλογή, «Η Ανοσία της Άγνοιας», κυκλοφόρησε …

Του Βασίλη Ζηλάκου

«Η Ιστορία ενός Ανθρώπου» είναι η δεύτερη ποιητική συλλογή του Σπύρου Αραβανή (γεννήθηκε το 1979). Η πρώτη συλλογή, «Η Ανοσία της Άγνοιας», κυκλοφόρησε από τις  εκδόσεις Οδός Πανός το 2011. Ξεχώρισε  για τον λυρισμό της και το έντονα τονισμένο στοιχείο ρεαλισμού, σε συνδυασμό με την μόλις υποψιασμένη ανάγκη του νεόκοπου συγγραφέα να διευρύνει το ποιητικό του ρήμα στο πεδίο του μεταφυσικού σχολιασμού. Στο τελευταίο δείγμα γραφής, ο Αραβανής προβληματίζεται με θέματα που αφορούν και ταλανίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο. Τούτο δε έχει ως αποτέλεσμα την ανάδυση ενός συμπαγούς συνόλου ενοράσεων και εκφραστικών ενεργημάτων που διαπλέκουν το προσωπικό με το οικουμενικό. Ο βασικός  άξονας  των ποιημάτων ορίζεται από την απουσία εμπιστοσύνης στη σχέση Θεού-ανθρώπου, τη μοναξιά, την κοινωνική ένδεια, την πολιτική τρομοκρατία, τις φυσικές καταστροφές και τον μύχιο πόθο κάθε ανθρώπου να αισθανθεί εκ νέου ασφαλής  σε έναν κόσμο που να του είναι οικείος.  Ο ποιητής κρατά μία στάση αναμονής αλλά και έκδηλης ανησυχίας, μεταφέροντάς μας ακριβώς το πνεύμα της εποχής του,  που αμφισβητεί τις μέχρι τώρα ισχύουσες πραγματικότητες δίχως συνάμα να μοιάζει ικανή να τις υποκαταστήσει με κάτι πιο πρόσφορο για τη ζωή και το κυνήγι της ευτυχίας.  Σε  επίπεδο επιδράσεων, ο νέος δημιουργός φαίνεται να επικοινωνεί με τον Καρυωτάκη, τον «Ερωτικό Λόγο» και την αργή στοχαστική κίνηση του Γιώργου Σεφέρη, τέλος με τον μετασυμβολισμό της γενιάς του 70’, ενώ τού ασκούν παράλληλη γοητεία ο Ρίτσος και ο Λειβαδίτης, καθώς ο πρώτος εμφανίζεται σαν μακρινός λυχνοστάτης και ο δεύτερος σαν άγιος σε μπωντλερικό λαβύρινθο. Παρά την ελεγειακότητα στη γραφή του , η διάθεση του δεν είναι ούτε μηδενιστική ούτε ειρωνική και  ούτε εριστική, αλλά επιτηδευμένα κουρασμένη, ενδεικτική της γενικότερης διάθεσης στην εποχή μας.

Η συλλογή χωρίζεται σε τρία μέρη: πρελούδιο, επεισόδια, επίλογος. Το πρελούδιο, μουσικός όρος, μάς συστήνει τον συγκεκριμένο άνθρωπο του οποίου την ιστορία θα ξετυλίξει ο ποιητής. Συγχρόνως, μαζί με τον επίλογο, επισημαίνει το βασικό του γνώρισμα: περπατούσε/ πάντοτε σκυμμένος/μέρες, μήνες, χρόνια, θυμίζοντας το γνωστό στίχο του Σαχτούρη «σκεφτικός και θλιμμένος. Δεν ξέρουμε αν έχει πεθάνει ή αν αναστήθηκε από τους ζωντανούς νεκρούς. Πάντως υποψιαζόμαστε ότι είναι ποιητής ή ότι έχει κάποια σχέση με την ποίηση γιατί ισχυρίζεται ότι «γερνά λέξεις». Ο ποιητής θα εκθέσει τη ζωή του για όσο καιρό περπατούσε σε αυτή την κατάσταση. Λέω «εκθέσει» γιατί μάλλον φαίνεται να μας μιλά ο ίδιος ο άνθρωπος, ενώ ο ρόλος του ποιητή υποβιβάζεται σε αυτόν του διαμεσολαβητή ανάμεσα στη βούληση του ανώνυμου ήρωα να «μοιραστεί» ποιητικά τον εαυτό του και τον αναγνώστη. Τα επεισόδια είναι πέντε.  Είναι σύντομα και καθένα αποτελείται από πέντε ή έξι ποιήματα, που στηρίζουν, επεξηγούν και διευρύνουν ένα συγκεκριμένο συμβάν το οποίο αναφέρεται στην αρχή κάθε επεισοδίου και έχει πρωταγωνιστή του την ανώνυμη περσόνα του βιβλίου.  Με τη σειρά του κάθε συμβάν είναι χτισμένο πάνω σε μια συγκεκριμένη ιδέα – του θεού, του έρωτα, της συγγραφής, της λήθης και της μνήμης-, ενώ κάθε φορά ολοκληρώνεται με το ίδιο επιμύθιο: «και δεν τον ξαναενόχλησε ποτέ κανείς», δηλώνοντας με αυτό τον τρόπο ότι κατόπιν του συμβάντος, η περσόνα περιέπεσε σε ανωνυμία ή ενώθηκε με το πλήθος, έγινε δηλαδή ο καθένας από εμάς, ενηλικιώθηκε και εν τέλει ταυτίστηκε με την ανθρώπινη κατάσταση την οποία ο λόγος του εποπτεύει πότε αφορμώμενος από τον ίδιο τον εαυτό και πότε  από το γενικό.

Το βιβλίο του Αραβανή έχει σαφέστατα διακριτό τον χαρακτήρα της σύνθεσης. Αν και το γνώρισμα τούτο θα όφειλε κατά τη γνώμη μου να διαμορφώνει τη συνείδηση κάθε ποιητή κατά τη διάρκεια της δημιουργίας, λίγο φαίνεται να απασχολεί τους νεότερους, οι οποίοι ανεμπόδιστα και απροβλημάτιστα καταθέτουν τα ποίηματά τους προς έκδοση, με τελική απόρροια της πράξεως τους τη δυσαρέσκεια του αναγνώστη που   επιβαρύνεται έτι περισσότερο,  είτε εξαιτίας των μονότονων επαναλήψεων, είτε  γιατί η διαφορά στο ύφος, στον τόνο και στο θέμα ( ή το περιεχόμενο) είναι τέτοια που καθιστά αδύνατη την εύρεση κάποιας κοινής συνιστώσας ικανής να συγκροτήσει τον «ιδεολογικό» ιστό της ποιητικής εργασίας.

Ο ποιητής ακούγεται ειλικρινής. Ο αναγνώστης δεν υποψιάζεται ότι ξεκινά την εργασία του με πρόθεση να εκφράσει τις πεποιθήσεις του, αλλά για να εκφράσει τον εαυτό του. Ακόμα και όπου υποψιαζόμαστε την επίδραση κάποιου σημαντικού επίκαιρου γεγονότος,  δείχνει αποστασιοποιημένος και δεν επιθυμεί να εγκλωβιστεί στα συμφραζόμενα του ειδικού.

Ένα δεύτερο γνώρισμα της συλλογής του Αραβανή είναι κατά τη γνώμη μου ο συγχρονισμός μεταξύ των επιθέτων που δείχνουν τον χαρακτήρα του ομιλητή και του τόνου των ποιημάτων, ο ποιητής, με άλλα λόγια, μοιάζει να βρίσκεται σε συνάφεια με το θέμα. Την ίδια στιγμή, είναι προσεχτικός στη χρήση και την αφομοίωση των διάφορων λεκτικών σχημάτων που θα μπορούσαν να προσδώσουν μεγαλύτερη εμβρίθεια  στο οικοδόμημά του. Αυτό όμως δεν αποβαίνει εις βάρος του ποιητικού βάθους, δηλαδή της ικανότητας του να παράγει συναισθήματα. Θετική εντύπωση προκαλεί η επιλογή λέξεων με διφορούμενο αποτέλεσμα και τα έξυπνα λεκτικά παιχνίδια  Τέλος, το ύφος των ποιημάτων διαφέρει από ενότητα σε ενότητα, δημιουργώντας έτσι μια παράξενη ελεγειακού τύπου μουσικότητα που συνάδει με τα επιμέρους θέματα των επεισοδίων. Ωστόσο είναι ανάγκη σε αυτό το επίπεδο να συγκεραστούν ακόμη περισσότερο οι επιρροές του πολλά υποσχόμενου ποιητή.