Πλατεία Αμερικής, του Γιάννη Σακαρίδη

Η δεύτερη ταινία του Γιάννη Σακαρίδη (Wild Duck) διαδραματίζεται στην ομώνυμη πλατεία Αμερικής, και απλώνει έναν ανθρώπινο ιστό από διαδρομές που τέμνονται. Το σενάριο έχει πολιτικές αιχμές στο ύφος που υπηρετεί ο δημιουργός από την πρώτη του ταινία, ενώ αξιοποιεί το ανθρωποκεντρικό, το δραματικό και κωμικό στοιχείο με την ίδια ένταση.

Εξαιρετικές οι ερμηνείες των βασικών πρωταγωνιστών με τον Μάκη Παπαδημητρίου (Suntan, Chevalier) να κινείται μεταξύ αστείου και απειλητικού, τον Γιάννη Στάνκογλου (Το Τανγκό των Χριστουγέννων) να ενσαρκώνει έναν γνήσιο ήρωα της διπλανής πόρτας, τον Βασίλη Κουκαλάνι να υποδύεται με ευαισθησία έναν Σύριο μετανάστη σε απόγνωση και την Ξένια Ντάνια στο ρόλο μιας τραγουδίστριας που θέλει να φύγει για καλύτερα μέρη. Καταλυτικές οι εμφανίσεις της Θέμιδος Μπαζάκα, του Ερρίκου Λίτση και του Αλέξανδρου Λογοθέτη, που ανήκουν οργανικά στο μωσαϊκό της ταινίας.

Ο σκηνοθέτης πλέκει το ρεαλιστικό με το ποιητικό, κεντάει τη σκληρή πραγματικότητα με πνεύμα αλληλεγγύης και μεταμορφώνει τις τυχαίες συναντήσεις σε λυτρωτικές ή ακόμα και μοιραίες εμπειρίες. Αν ο ένας πρωταγωνιστής στρέφεται στη βία, ο άλλος ως αντίβαρο στρέφεται στην ανιδιοτέλεια. Έτσι, η πλατεία Αμερικής, Amerika Square για όλους τους «ξένους» της, συνεχίζει να σφύζει από ενέργεια, ζωή και όνειρα. Ακόμα και αν είναι όνειρα διαφυγής.

Η ταινία απέσπασε το Βραβείο FIPRESCI καθώς και Ειδική Μνεία  Ερμηνείας για τον Βασίλη Κουκαλάνι στο 57ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο Αλεξάντερ Χούζερ, ο Νορβηγός Πρόεδρος της Κριτική Επιτροπή Διεθνούς Ομοσπονδίας Κριτικών Κινηματογράφου (FIPRESCI): «Το Amerika Square είναι μία καλοφτιαγμένη ιστορία που απεικονίζει έναν αστικό μικρόκοσμο κι αναμιγνύει την κωμωδία με το δράμα θίγοντας σοβαρά ζητήματα».

Σύνοψη

Με φόντο την πολύβουη Πλατεία Αμερικής, τέσσερις διαφορετικοί άνθρωποι συναντιούνται και η πορεία του ενός καθορίζεται από τον άλλο. Ο Μπίλι (Γιάννης Στάνκογλου) και ο Νάκος (Μάκης Παπαδημητρίου) είναι φίλοι από παιδιά, όμως έχουν εξελιχθεί σε δύο διαμετρικά αντίθετους χαρακτήρες. Ο Νάκος, ζει ακόμα με τους γονείς του, μισεί τους ξένους που έχουν κατακλύσει το μόνο πράγμα που του δίνει ταυτότητα, τη γειτονιά του. Εκεί, ο Μπίλι, ένας rock n’ roll σαραντάρης με το δικό του μπαρ και το παράνομο tattoo studio στο πατάρι, παρατηρεί τις αλλαγές στο τοπίο μέχρι που μια αναπάντεχη ερωτική ιστορία βομβαρδίζει τον μικρόκοσμο του. Η Τερέζα (Ξένια Ντάνια), μια μπλεγμένη στα δίχτυα της μαφίας Αφρικανή τραγουδίστρια, θέλει να καλύψει ένα παλιό tattoo και η χημεία μεταξύ τους είναι ακαριαία. Παράλληλα, ο Τάρεκ (Βασίλης Κουκαλάνι), ένας απελπισμένος πρόσφυγας από τη Συρία με τη 10χρονη κόρη του, απευθύνεται όπου μπορεί για να φύγει από τη χώρα. Όσο ο Νάκος καταστρώνει σχέδιο εξολόθρευσης μεταναστών, η τύχη υφαίνει τη δική της πλοκή και φέρνει τις μοίρες των ανθρώπων κοντά, όσο μακριά κι αν γεννήθηκαν.

Σκηνοθετικό σημείωμα

Ύστερα από μια σημαντική πορεία ως επαγγελματίας κινηματογραφιστής στο Λονδίνο επί δεκαοκτώ χρόνια, γύρισα στην Ελλάδα να κάνω την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία μου το WILD DUCK (2013).  Άλλα μεγέθη, άλλες ταχύτητες, άλλο σύστημα. Η επιμονή μου όμως, να κάνω δεύτερη ταινία στα Ελληνικά παρέμεινε εξίσου αναλλοίωτη όσο και η εμμονή μου σε θέματα κοινωνικής ευαισθησίας, που επηρεάζουν τις ζωές απλών πολιτών, και στην πάλη του ‘καλού’ και του ‘κακού’ έτσι όπως την βιώνουμε έξω από την πόρτα μας στην καθημερινότητά μας.

Σ’ αυτή την δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία, εμπνέομαι από προσωπικά βιώματα, από καυτά ζητήματα της επικαιρότητας και βασίζομαι στο βιβλίο του Γιάννη Τσίρμπα “Η Βικτώρια δεν υπάρχει”.

Ένας μπανάλ ρατσιστής. Ένας tattoo artist. Ένας φυγάς από τo Αλέπο. Τρεις άξονες στην ίδια ταινία, με τελείως διαφορετικά χαρακτηριστικά ο καθένας. Άλλοι κόσμοι, άλλες ανάγκες, άλλοι άνθρωποι. Καθαρές γραμμές από το πιστόλι του tattoo, χιούμορ, σαρκασμός, έρωτας, το μεταναστευτικό ζήτημα, το trafficking, η οικονομική κρίση, η ξενοφοβία. Θάλασσα, έρημοι όρμοι, tattoo studio, τζαζ μπαρ, μια πολυκατοικία με όλες τις φυλές του κόσμου.

Η Πλατεία Αμερικής, η “Via Veneto” στα 50s και στα 60s, το αγαπημένο μέρος των καλλιτεχνών, κινηματογραφιστών, “εκεί που ζούσε η Μαρία Κάλλας”, με δεκάδες σινεμά και θέατρα , τώρα είναι μια από τις πιο πολυπολιτισμικές γειτονιές της Αθήνας και ένα πολύ γνώριμο περιβάλλον για μένα ερχόμενος από το Λονδίνο. Έχουν περάσει πολλά πράγματα από κει τα τελευταία 10 χρόνια που είμαι στην Ελλάδα και αναπτύσσω αυτή την ιδέα. Αφρικανοί, οι επιδρομές κατά των προσφύγων και τώρα η Πλατεία είναι η σύγχρονη “Καζαμπλάνκα”, ο πρώτος σταθμός χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών την τελευταία δεκαετία, όπου χιλιάδες πρόσφυγες περιμένουν το εισιτήριο ή τον σμάγκλερ ή ένα τρόπο να φύγουν στη Δ. Ευρώπη.

Κατάγομαι και εγώ από προσφυγική οικογένεια, οι παππούδες μου ήρθαν από την Ανατολική Θράκη, επίσης στα 18 χρόνια που έζησα στο Λονδίνο με κάνανε να έρθω πολύ κοντά σε ανθρώπους που είναι μετανάστες ή πρόσφυγες .

Ψάχνω μια φόρμα η οποία αγγίζει τον νέο Νεορεαλισμό, με χιούμορ,  λυρισμό, γρήγορο αφηγηματικό ρυθμό και πυκνότητα στη θεματολογία. Αποφεύγω το μελόδραμα σε θέματα μελοδραματικά από τη φύση τους και θέλω να αντιμετωπίζω τους “κακούς” με τρυφερότητα, αγάπη, να ανακαλύψω όλες τις πτυχές τους, το χιούμορ τους, το σαρκασμό τους, και την “καλή” πλευρά τους.

Κάνω κάστινγκ πριν ολοκληρωθεί το σενάριο οπότε με τους ηθοποιούς συζητάμε το θέμα, τον χαρακτήρα και ο ηθοποιός βάζει τη ζωή του μέσα στο σενάριο: αυτά που ζει, που ονειρεύεται, που φαντάζεται αλλά και αυτά που θα ήθελε να κάνει. Μια avant-garde αυτοβιογραφία.

Το σενάριο είναι μια οργανική διαδικασία που αναπτύσσεται μέχρι το γύρισμα. Κάνουμε λίγες πρόβες και όταν φτάσουμε στη διαδικασία του γυρίσματος υπάρχει ελευθερία στον διάλογο, στον αυτοσχεδιασμό και στη κίνηση. Αυτό γίνεται με μια διάθεση απόλυτης εμπιστοσύνης προς τους ηθοποιούς, που την έχω, το νιώθουν αυτό και κάπως βγαίνει η αίσθηση αυτή αφού τους εμπιστεύομαι απόλυτα

Το tattoo είναι το μόνο προσωπικό στοιχείο που μπορεί κρατήσει ασφαλές κάποιος που φεύγει από τη πατρίδα του στην Αφρική ή την Ασία και ταξιδεύει κάτω από αντίξοες συνθήκες προς την Ευρώπη ή την Αυστραλία.

Το “Refuse to sink” είναι το πιο δημοφιλές και χαρακτηριστικό τατουάζ ανάμεσα στους πρόσφυγες. Είναι το tattoo του πρωταγωνιστή Μπίλι (Γιάννη Στάνκογλου) και της φίλης του Τερέζας (Ξένια Ντάνια). Επίσης το tattoo είναι το ίδιο σε όλα τα χρώματα δέρματος σε όλες τις φυλές. Και όπως λέει ο Μπίλι:

«Ακόμα και το μελάνι, το ταπεινό μελάνι, διαρκεί περισσότερο από μας. Από τους έρωτές μας, τον ιδρώτα μας, το σώμα μας το ίδιο. Ενάμισι χρόνο. Παίρνει ενάμισι χρόνο να φύγει ένα τατού. Αφού πεθάνεις…».

Η μουσική του Μίνωα Μάτσα έμπνευση στο μοντάζ και εξαιρετικός μετρονόμος των χαρακτήρων, μια καλλιτεχνική δράση από μόνη της, μια άψογη συνεργασία.

Οι ηθοποιοί που με εμπιστεύθηκαν είναι όλοι τους εξαιρετικοί. Μάκης Παπαδημητρίου, Γιάννης Στάνκογλου, Βασίλης Κουκαλάνι, Θέμις Μπαζάκα, Ερρίκος Λίτσης, Αλέξανδρος Λογοθέτης,  Και πολλοί ερασιτέχνες ηθοποιοί.

Γιάννης Σακαρίδης

Ποιοι κάθονται στα παγκάκια της Amerika Square;

Μόνιμοι ή περαστικοί. Αυτοί που θέλουν να μείνουν, αυτοί που θέλουν να φύγουν και όλο το ενδιάμεσο. Αυτοί που θέλουν να φύγουν οι ξένοι. Οι ξένοι που θέλουν να φύγουν, αλλά εγκλωβίζονται. Στην πλατεία Αμερικής σήμερα κανείς δεν είναι εκεί που θέλει να είναι, όπως θέλει να είναι. Κι όμως είναι πιο γεμάτη από ποτέ.

Μπίλι (Γιάννης Στάνκογλου)

Παλιός Αθηναίος, κάτοικος της πλατείας από πάντα. Εκεί μεγάλωσε, εκεί ωριμάζει. Αρχικά παρατηρεί τις ζωές των άλλων, περισσότερο ως ακροατής στο μπαρ ή το tattoo studio του. Δεν θα αργήσει όμως να αναλάβει δράση.

Νάκος (Μάκης Παπαδημητρίου)

Είναι ζήτημα αν έχει φύγει ποτέ από τα πέριξ της πλατείας, ούτε καν από το πατρικό του σπίτι, όπου συγκατοικεί ακόμα με τους γονείς του. Το προσφυγικό τον αφορά με τόση εμμονή που μετατρέπεται σε βία.

Τάρεκ (Βασίλης Κουκαλάνι)

Η Πλατεία Αμερικής είναι η ενδιάμεση στάση για ένα καλύτερο αύριο με τη δεκάχρονη κόρη του. Ο πόλεμος, η μισαλλοδοξία και η στυγνή εκμετάλλευση τον έχουν κάνει πιο σοφό αλλά και αποφασισμένο να επιβιώσει παίζοντας με τους κανόνες των ισχυρών.

Τερέζα (Ξένια Ντάνια)

Μια Αφρικανή τραγουδίστρια που ονειρεύεται το Παρίσι. Τόσο σαγηνευτική που η μαφία της περιοχής θέλει να την κρατήσει φυλακισμένη. Θα βρει αναπάντεχο σύμμαχο στο πρόσωπο του Μπίλι, ακόμα και αν αυτός ο έρωτας δεν μπορεί να κρατήσει.

Παραλειπόμενα

– Η πολυκατοικία που γυρίστηκε η ταινία είναι η ίδια στην οποία έζησε ο συγγραφέας και συν-σεναριογράφος Γιάννης Τσίρμπας –  εκεί που βασίστηκε και το βιβλίο “Η Βικτώρια δεν υπάρχει”.

– Το στούντιο τατουάζ, Scripta Manent, ανήκει στη Ρέα Πεδιαδιτάκη, η οποία παίζει την αδελφή του Μπίλι στην ταινία. Η ίδια έκανε μαθήματα στον Γιάννη Στάνκογλου για να είναι πειστικός ως tattoo artist.

– Ο Στάνκογλου έμαθε σε χρόνο ρεκόρ τις τεχνικές του τατουάζ.

– Ο χαρακτήρας του Νάκου οδηγεί αυτοκίνητο στο βιβλίο. Μετά το casting του Μάκη Παπαδημητρίου ο χαρακτήρας οδηγεί παπάκι, αφού το ταλέντο του Παπαδημητρίου στους δύο τροχούς δεν κρύβεται.

– Την πρωτοεμφανιζόμενη Ξένια Ντάνια την ανακάλυψε ο σκηνοθέτης σε μια συναυλία στο Γκάζι από παιδιά δεύτερης γενιάς, όπου τραγουδούσε ένα κομμάτι της Nina Simone. Το Sinnerman, το βασικό τραγούδι της Τερέζας στην ταινία, τραγουδήθηκε επίσης από τη Simone.

Παραγωγός, Σκηνοθέτης: Γιάννης Σακαρίδης

Σεναριογράφοι: Γιάννης Τσίρμπας, Βαγγέλης Μουρίκης, Γιάννης Σακαρίδης (Βασισμένο στο βιβλίο “Η Βικτώρια δεν υπάρχει” του Γιάννη Τσίρμπα Εκδ. Νεφέλη)

Διανομή ρόλων: Γιάννης Στάνκογλου (Μπίλι), Μάκης Παπαδημητρίου (Νάκος), Βασίλης Κουκαλάνι (Τάρεκ), Θέμις Μπαζάκα (Γεωργία), Ερρίκος Λίτσης (Σταύρος), Αλέξανδρος Λογοθέτης (Μανόλης), Ξένια Ντάνια (Τερέζα), Ρέα Πεδιαδιτάκη (Νάντια), Σουλτάν Αμιρ (Χασάν) , Πέτρος Σαντοβίτο (Αχιλλέας), Αχιλλέας Κυριακίδης (Περικλής)

Διεύθυνση Φωτογραφίας: Jan Vogel

Μουσική: Μίνως Μάτσας

Μοντάζ: Γιάννης Σακαρίδης

Σκηνογράφος, Ενδυματολόγος: Αλεξία Θεοδωράκη

Ηχολήπτης: Σπύρος Αραβοσιτάς

Σχεδιασμός Ήχου/Μιξάζ: Γιώργος Μικρογιαννάκης

Διεύθυνση Παραγωγής: Κοσμάς Σπηλιωτόπουλος

Συμπαραγωγοί: Marblemen (UK), Βένια Βέργου, Βασίλης Κωσταντιλιέρης (Arctos) Scripta Manent Tattoo Studio, Athens Filmmakers‘ Coop

Με την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου

Διάρκεια: 86’