Ο καλλιτεχνικός απολογισμός του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2017

Ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος μίλησε για τη φετινή διοργάνωση επισημαίνοντας τα κύρια στοιχεία του, όπως το Λύκειο Επιδαύρου που λειτούργησε για πρώτη φορά φέτος, την Επίδαυρο συνολικά για τις παραστάσεις που φιλοξένησαν το Αρχαίο και το Μικρό Θέατρο, αλλά για τις δράσεις που έλαβαν χώρα στη περιοχή της Αργολίδας.

Αναφορά έγινε επίσης στο Άνοιγμα στην πόλη που εγκαινιάστηκε φέτος σε Αθήνα και Πειραιά με πλήθος εκδηλώσεων, δίνοντας μας ραντεβού για του χρόνου. Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος αναφέρθηκε επίσης στις 15 ελληνικές παραγωγές, αλλά και τις διεθνείς που έφεραν φέτος παραστάσεις μεγαλύτερης κλίμακας και εμβέλειας, στον χορό που συγκέντρωσε 13 ελληνικές και διεθνείς ομάδες, και τέλος στις ιδιαίτερες συναυλίες και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που τράβηξε το ενδιαφέρον περίπου 550 καλλιτεχνών και σπουδαστών.

Ακολουθεί η ομιλία του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου για τον καλλιτεχνικό απολογισμό του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2017:

Ανέλαβα την καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου πριν από ενάμιση σχεδόν χρόνο και, αν δε μιλήσουμε για το περσινό καλοκαίρι, η διοργάνωση του 2017 είναι ουσιαστικά η πρώτη που φέρει στο μέτρο του δυνατού το δικό μου, το δικό μας στίγμα. Και λέω στο μέτρο του δυνατού, γιατί κι εγώ σε μεγάλο βαθμό αυτή τη δουλειά τη μαθαίνω στην πράξη. Μάθαμε λοιπόν πολλά, οι συνεργάτες μου κι εγώ, και είμαστε έτοιμοι να αξιοποιήσουμε την πολύτιμη αυτή πείρα στην ερχόμενη διοργάνωση.

Έτσι λοιπόν σας καλέσαμε σήμερα εδώ για τον καλλιτεχνικό απολογισμό του 2017, που θεωρώ πως είναι αναγκαίο να γίνεται από έναν δημόσιο οργανισμό.

Εδώ θέλω πρώτα απ’ όλα να ευχαριστήσω το ΔΣ του Φεστιβάλ, τον στενό πυρήνα των συνεργατών μου και τους υπόλοιπους εργαζόμενους, που δούλεψαν σκληρά για την πραγματοποίησή του, τους καλλιτέχνες, Έλληνες και ξένους, το ΥΠΠΟ, τους δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς, τους χορηγούς που μας στήριξαν, το κοινό που αγκάλιασε τις εκδηλώσεις και ό,τι καινούριο προτείναμε, αλλά κι εσάς που συμβάλατε ακόμα και με την αυστηρή σας κριτική, και φυσικά στο τέλος θα κάνουμε μια ανοιχτή συζήτηση προς όφελος του φεστιβάλ με δημιουργικές σκέψεις.

ΛΥΚΕΙΟ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ

Θα ξεκινήσω από αυτό που είναι όχι μόνο καινούριο, αλλά και ανάγκη καλλιτεχνική, θεωρώ, γι’ αυτόν το τόπο και βασικό λόγο της παρουσίας μου στο Φεστιβάλ. Τη δημιουργία του Λυκείου Επιδαύρου και τη σύνδεσή του με τη «μεγάλη» και τη Μικρή Επίδαυρο, τον εκπαιδευτικό και διεθνή χαρακτήρα του, τη σχέση του με την τοπική κοινωνία. Μια ιδέα κι ένα όραμα που είχε απασχολήσει πολλούς άξιους ανθρώπους πριν από εμένα, από τότε που ξεκίνησαν τα Επιδαύρια, και που τώρα απέκτησε σάρκα και οστά. Είμαι περήφανος για το Λύκειο, πρώτον γιατί ξεκίνησε. Πολλοί δυσκολεύονταν να πιστέψουν ότι μέσα σ’ ένα χρόνο από τότε που το ανήγγειλα δημόσια θα μπορούσε να ξεκινήσει.

Φτιάξαμε μια δυνατή ομάδα με επικεφαλής την Τζωρτζίνα Κακουδάκη και φέραμε σημαντικούς δασκάλους, Έλληνες και ξένους, από τον Φίλιπ Ζαρρίλλι έως τους βασικούς συνεργάτες της Αριάν Μνουσκίν, τον Σιμόν Αμπκαριάν και την Κατρίν Σωμπ, τον Ενρίκο Μποναβέρα, τον τελευταίο Υπηρέτη δυο αφεντάδων του Στρέλλερ και σπουδαίο δάσκαλο, την Ροζάλντα Τόρες Γκερέρο, από τα βασικά μέλη της ομάδας Ρόζας της Ανν Τερέζα ντε Κέερσμάκερ, τον χορογράφο Κοέν Ωγκουστίνεν, στενό συνεργάτη των μπαλέτων C de la B και άλλους διεθνείς καλλιτέχνες, και από Έλληνες τους RootlessRoot, που έκαναν νωρίς κάθε πρωί μάθημα στο αρχαίο στάδιο του Ασκληπιείου, την Μάρθα Φριντζήλα, τον Σίμο Κακάλα, τη Ρηνιώ Κυριαζή, τον Κων/νο Ντέλλα, τη Μιράντα Τερζοπούλου κ.ά.

Το Λύκειο λοιπόν αποτελεί πια γεγονός: έναν τόπο συνάντησης νέων τάσεων στην εφαρμοσμένη σκηνική έρευνα, μέσα από την ανταλλαγή ανάμεσα σε δασκάλους της υποκριτικής, ηθοποιούς, δραματουργούς, σκηνοθέτες, μουσικούς, χορογράφους, αλλά και θεωρητικούς του θεάτρου, ανθρωπολόγους, μουσικολόγους κλπ. Καθώς επίσης και ένα χώρο συνύπαρξης της παράδοσης με την καινοτομία, του αρχαίου με τον σύγχρονο πολιτισμό.

Το πρόγραμμα σπουδών, κάτω από τη θεματική «Η Έλευση του Ξένου», περιλάμβανε μαθήματα που πραγματοποιήθηκαν σε εξωτερικούς χώρους, όπως το Αρχαίο Στάδιο Επιδαύρου ή οι προαύλιοι χώροι βυζαντινών εκκλησιών, καθώς και σε εκπαιδευτικούς και πολιτιστικούς χώρους του Λυγουριού.

Παράλληλα, το πρόγραμμα σπουδών περιλάμβανε την παρακολούθηση σειράς θεωρητικών εργαστηρίων και διαλέξεων, με τις περισσότερες από αυτές τις εκδηλώσεις να είναι ανοιχτές για το κοινό, προσβλέποντας έτσι στην ενίσχυση των δεσμών του Λυκείου με την τοπική κοινωνία.

Οι σπουδαστές και οι καθηγητές του Λυκείου Επιδαύρου συμμετείχαν επίσης σε πολιτιστικές εκδρομές στο Ναύπλιο, το Άργος και τις Μυκήνες και παρακολούθησαν παραστάσεις και πρόβες στα δύο θέατρα της Επιδαύρου.

Το Λύκειο Επιδαύρου λειτούργησε μία περίοδο, από 4-19 Ιουλίου, και το παρακολούθησαν 120 σπουδαστές δραματικών σχολών, φοιτητές τμημάτων θεατρικών σπουδών καθώς και νέοι ηθοποιοί από όλο τον κόσμο (Ιράν, Γαλλία, ΗΠΑ, Αυστραλία, Γερμανία, Λιθουανία, Λίβανος, Αγγλία, Μεξικό, Βραζιλία).

Το Λύκειο Επιδαύρου πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του του ΥΠΠΟ και του Δήμου Επιδαύρου και είναι μέλος του Διεθνούς Δικτύου Αρχαίου Δράματος.

Το θέμα του Λυκείου για το 2018 είναι «Πολιτεία και Πολίτης» και η διοργάνωση θα λάβει χώρα σε δύο περιόδους, 2-16 Ιουλίου και 18 Ιουλίου έως την 1η Αυγούστου.

ΕΠΙΔΑΥΡΟΣ

Όσον αφορά τις παραστάσεις στο θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου, το πρόσημο είναι θετικό. Επιτύχαμε σημαντικές συμπαραγωγές με τα ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων και Λάρισας και είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι για την επιτυχία των Περσών, παραγωγή του ΘΟΚ που ανατέθηκε σ’ ένα νέο Έλληνα σκηνοθέτη, τον Άρη Μπινιάρη, μετά από δική μας πρόταση. Μέσω αναθέσεων σαν αυτή, και μάλιστα σε νεότερους αλλά πολλά υποσχόμενους δημιουργούς, ο ρόλος του Φεστιβάλ ως παραγωγός πολιτισμού βρίσκει το πλήρες νόημα του. Να αναφέρω ακόμα την ανάθεση από το Εθνικό Θέατρο στην επίσης νέα Κατερίνα Ευαγγελάτου να σκηνοθετήσει την Άλκηστη, μια παράσταση που ξεχώρισε και είχε την καλύτερη υποδοχή από το κοινό και την κριτική. Δικαιώθηκε επίσης η επανάληψη των 7 επί Θήβας του ΚΘΒΕ.

Ως προς τη Μικρή Επίδαυρο, είμαστε ικανοποιημένοι από τον χαρακτήρα που της προσδώσαμε. Η υποστήριξη μιας εναλλακτικής ματιάς πάνω στο αρχαίο δράμα με την ανάθεση έργων σε νεότερες ομάδες και σκηνοθέτες απέδωσε ιδιαίτερα και μάλιστα συμπληρωματικά με το πρόγραμμα της Μεγάλης Επιδαύρου, γιατί το κοινό αλλά και οι καλλιτέχνες διψούν ακόμα για την επαφή με τα αρχετυπικά αυτά κείμενα. Και καθώς το σκεπτικό ήταν αρκετά συμπαγές και οι παραστάσεις υψηλού επιπέδου, το εγχείρημα λειτούργησε, κάτι που φάνηκε και στην προσέλευση του κοινού και στην ενθουσιώδη στις περισσότερες περιπτώσεις υποδοχή της κριτικής.

Κοντά στις 3 νεανικές παραστάσεις, να αναφέρουμε εδώ και την παραγωγή του Φεστιβάλ Αβινιόν “Προμηθέας Δεσμώτης – Ικέτιδες”, στη λιτή σκηνοθεσία του Ολιβιέ Πυ.

Να πούμε επίσης εδώ ότι όλες ανεξαιρέτως οι παραστάσεις της Επιδαύρου είχαν φέτος υπέρτιτλους για τους ξένους θεατές, κι αυτό θα συνεχιστεί.

ΑΛΛΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΑΥΡΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΡΓΟΛΙΔΑ

Δημιουργική Απασχόληση για Παιδιά στην Επίδαυρο: Στο Ξενία Επιδαύρου – Μουσείο Κοστουμιών, έξι θεατροπαιδαγωγοί απασχολούν τα παιδιά με ένα πρόγραμμα προσαρμοσμένο στο θέμα του έργου που παρουσιάζεται στην Επίδαυρο και το οποίο παρακολουθούν οι γονείς.

Εκπαιδεύοντας το κοινό στο Αρχαίο Δράμα: Από τον Μάρτιο ως τον Ιούνιο 2017, σε συνεργασία με το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Π/μίου Πελοποννήσου, 16 θεατροπαιδαγωγοί δραστηριοποιήθηκαν σε σχολεία και άλλους χώρους του νομού. Σκοπός του προγράμματος ήταν να εξοικειωθούν οι κάτοικοι όλων των ηλικιών με τα έργα που επρόκειτο να παιχτούν το καλοκαίρι στα θέατρα της Επιδαύρου. Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με επιτυχία στις 10 Ιουνίου στο θεατράκι της Ακροναυπλίας, όπου παρευρέθηκαν πάνω από 300 άτομα.

ΑΝΟΙΓΜΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ

Κάτι άλλο καινούριο που φέραμε στο Φεστιβάλ Αθηνών είναι το Άνοιγμα στην Πόλη. Μέσα από πολυποίκιλες εκδηλώσεις, μικρής ή μεγάλης κλίμακας, φέραμε σε επαφή πολίτες κάθε ηλικίας, τάξης και μορφωτικού επιπέδου, οικογένειες, παιδιά, ανθρώπους μεγαλύτερων ηλικιών, μερίδες δηλαδή του πληθυσμού που ίσως να μην έχουν ποτέ καν προσεγγίσει την Πειραιώς 260 ή το Ηρώδειο, με άρτια καλλιτεχνικά γεγονότα: παραστάσεις που μας ταξίδεψαν σε μοναδικά αλλά λιγότερο ορατά σημεία της Αθήνας, κάποιες από αυτές δημιουργημένες ειδικά για τους χώρους που τις φιλοξένησαν. Αλλά και πειραματικές περφόρμανς και περιπάτους σε ιστορικούς αθηναϊκούς τόπους. Αυτό το πρόγραμμα μας ενδιαφέρει να το κρατήσουμε και να το ενισχύσουμε.

Θα επικεντρωθούμε του χρόνου αποκλειστικά σε site specific παραστάσεις που συνδέονται οργανικά με την πόλη μας και γι’ αυτό αποδείχτηκε ότι έχουν και μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Να πούμε εδώ ότι οι παραστάσεις του Ανοίγματος, σκορπισμένες στην Αθήνα, στον Πειραιά και μία στην Ελευσίνα, ήταν χωρίς εισιτήριο, όταν παρουσιάζονταν σε υπαίθριους δημόσιους χώρους.

Κάποιοι ρωτούν «ποιος ο λόγος να απλωθεί το Φεστιβάλ σ’ όλη την πόλη, να κατέβει μέχρι τον Πειραιά; Σε πολλούς Δήμους της Αθήνας το καλοκαίρι φιλοξενούνται ούτως ή άλλως ένα σωρό εκδηλώσεις». Όχι όμως εκδηλώσεις που έχουν γίνει μετά από ανάθεση και σκέψη ειδικά για την Αθήνα και το λιμάνι της, ούτε που πληρούν τα αυστηρά καλλιτεχνικά κριτήρια που θέτει το Φεστιβάλ: τόλμη, πρωτοτυπία, διάλογο με τις σύγχρονες αισθητικές τάσεις.

Κάποιες μάλιστα από αυτές τις παραστάσεις, λόγω της μεγάλης τους επιτυχίας, θα επαναληφθούν και φέτος: σίγουρα ο Εθνικός Κήπος του Θοδωρή Γκόνη και η Ιφιγένεια του Κων/νου Μίχου στη Ζώνη του Περάματος.

Υποστηρίζοντας συνολικά την ιδέα του Ανοίγματος στην Πόλη δεν θα μπορούσα να μη σταθώ σε έναν σπουδαίο καλλιτέχνη, τον Γουίλλιαμ Κέντριτζ, και τη μεγάλης κλίμακας βίντεο εγκατάστασή του με τίτλο Παίξτε τον χορό ακόμα πιο γλυκά, που έπαιζε κάθε βράδυ επί 40 μέρες στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, όπου στάθηκαν για να τη δουν χιλιάδες Έλληνες και ξένοι. Ένα μεγάλο καλλιτεχνικό γεγονός.

Η μεγαλύτερη ένσταση που ακούστηκε για το φετινό πρόγραμμα ήταν ο πληθωρισμός των θεαμάτων. Η αλήθεια είναι ότι το Άνοιγμα πρόσθεσε 32 μεγαλύτερες ή μικρότερες παραγωγές, κι αυτό, ναι, μεγάλωσε το Φεστιβάλ. Ως τώρα οι εκδηλώσεις στην Επίδαυρο, το Ηρώδειο και την Πειραιώς ήταν κατά μέσο όρο 80. Φέτος, με την προσθήκη του Ανοίγματος, φτάσαμε τις 114. Είναι γεγονός ότι πολλές φορές η ποσότητα επισκιάζει την ποιότητα και θεωρώ πως αυτό ακριβώς έγινε. Όχι όμως επειδή το περιεχόμενο του προγράμματος ήταν κατώτερο των προσδοκιών, αντίθετα, επειδή η προσφορά πολλών καλών παραστάσεων κάνει πιο δύσκολη την επιλογή, ίσως και την ανάδειξή τους. Ο περιορισμός πάντως αυτού του πληθωρικού προγραμματισμού στο νέο πρόγραμμα του 2018 έχει νόημα, για να αναδείξουμε ακόμη περισσότερο τις επιλογές μας αλλά και για να τις υποστηρίξουμε καλύτερα επικοινωνιακά.

Φυσικά δεν απευθύνονται όλα σε όλους, ούτε αφορά τον μέσο θεατή η λογική των επαγγελματιών του χώρου που ενδιαφέρονται να εξαντλήσουν το σύνολο του προγράμματος. Εμείς οφείλουμε να ανταποκριθούμε στο μεγαλύτερο δυνατό εύρος κοινού, προτείνοντας αντίστοιχο εύρος παραστάσεων με κριτήριο την επιδίωξη για το καλύτερο δυνατό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Να πω εδώ επίσης ότι ορισμένες παραγωγές που φαίνονται να έχουν μεγαλύτερη δυναμική θέλουμε να παίζονται περισσότερο από 2 παραστάσεις, που ήταν ως τώρα το σύνηθες.

ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

Όσον αφορά το ελληνικό θέατρο, που οι παραστάσεις επιλέγονται κυρίως βάσει πρότασης και όχι βάσει μιας έτοιμης παράστασης – όπως συμβαίνει κατά κανόνα με τις ξένες παραγωγές – το ρίσκο είναι μεγαλύτερο. Αλλά αυτός ο παράγοντας του ρίσκου – ως αναμέτρηση με τις δυναμικές της σύγχρονης δημιουργίας – δεν μας πτοεί, γιατί πιστεύουμε ότι το Φεστιβάλ πρέπει να είναι όχι μόνο υποδοχέας αλλά, κυρίως, παραγωγός πολιτισμού. Η καλλιέργεια του κοινού δεν έχει να κάνει μόνο με την μετάκληση καλών ξένων παραστάσεων, αλλά περνάει και από την ουσιαστική επαφή με την εγχώρια δημιουργία.

Το πρόγραμμα του Φεστιβάλ (κυρίως στην Πειραιώς) περιλάμβανε 15 ελληνικές παραγωγές, εκ των οποίων οι περισσότερες ανερχόμενων Ελλήνων σκηνοθετών. Το πρόγραμμα ξεκίνησε δυναμικά με την επανάληψη της Σφαγής των Παρισίων της νεανικής αλλά εξαιρετικά συγκροτημένης Ορχήστρας των Μικρών Πραγμάτων, και συνεχίστηκε με έμφαση, φέτος, στη σύγχρονη λογοτεχνία (από το Γεφύρι του Δρίνου του Νικήτα Μιλιβόγεβιτς ή τα Θερμά θαλάσσια λουτρά από τη Νova melancolia και τον Βασίλη Νούλα ως την Ορκισμένη παρθένα του Ένκε Φεζολλάρι ή την προσέγγιση του Γιόζεφ Ροτ από τη Μαρία Πανουργιά).

Δεν έλειψαν ταυτόχρονα τα ανεβάσματα ολοκληρωμένων θεατρικών έργων, όπως το Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι από τη Γεωργία Μαυραγάνη, που κέρδισε κοινό και κριτικούς, αλλά και το βαριετέ από τον Σίμο Κακάλα ή μια λεπταίσθητη παράσταση του Αλαβροστοισειώτη, έμμετρου έργου του Κύπριου λαϊκού ποιητή Παύλου Λιασίδη σε σκηνοθεσία του Νίκου Χατζόπουλου. Το διεθνών αξιώσεων, φιλόδοξο σκηνικό έργο του Δημήτρη Κουρτάκη Αποτυχημένες απόπειρες αιώρησης στο εργαστήριό μου, αποτέλεσε το καλύτερο δυνατό κλείσιμο για το ελληνικό πρόγραμμα. Εμπνευσμένη από το μπεκετικό σύμπαν, αυτή η παράσταση, που συνδέει με μοναδικό τρόπο την ποίηση, το βίντεο και τη θεατρική ερμηνεία, συνάντησε ενθουσιώδη υποδοχή. Γι’ αυτό και θα επαναληφθεί στο πρόγραμμά μας του 2018.

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ

Το 2017 είχαμε ένα πολύ πιο πλούσιο διεθνές πρόγραμμα σε σχέση με την πρώτη χρονιά. Όχι μόνο φιλοξενήσαμε περισσότερες διεθνείς παραγωγές, αλλά οι συγκεκριμένες παραστάσεις ήταν μεγαλύτερης κλίμακας και εμβέλειας.

Η πρώτη μας διεθνής παραγωγή, ο πολιτικά φορτισμένος «Ύμνος στην αγάπη» της νέας Πολωνής σκηνοθέτιδας, Μάρτα Γκουρνίτσκα, σηματοδότησε μια χρονιά με ισχυρές θεατρικές φωνές. Τις πρώτες εννέα μέρες του φεστιβάλ, ο βρετανικός θίασος Forced Entertainment παρουσίασε με τον δικό του μοναδικό τρόπο τα άπαντα του Σαίξπηρ στον καινούργιο χώρο Β της Πειραιώς 260.

Το δεκαήμερο αφιέρωμα στη διάσημη Φόλκσμπύνε και τον απερχόμενο καλλιτεχνικό διευθυντή της, Φρανκ Κάστορφ, ήταν από τις πιο σημαντικές και ιδιαίτερες στιγμές του Φεστιβάλ. Το βερολινέζικο θέατρο ήρθε στην Αθήνα με τρεις μεγάλες παραστάσεις σε σκηνοθεσία Κάστορφ, Ρενέ Πόλλες και Χέρμπερτ Φριτς, μεταμορφώνοντας το προαύλιο της Πειραιώς σε ένα χώρο γιορτής, με προβολές ταινιών, συναυλίες, μικρότερες περφόρμανς και μια τεράστια εγκατάσταση. Το κοινό είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τη Φόλκσμπύνε και τη σημαντική επιρροή που άσκησε στη θεατρική σκηνή της Ευρώπης τα τελευταία είκοσι χρόνια. Ήταν, άλλωστε, η τελευταία μας ευκαιρία να τους απολαύσουμε, αφού η συγκεκριμένη καλλιτεχνική ομάδα έχει πλέον αποχωρήσει από τη Φόλκσμπύνε.

Στο πρόγραμμά μας συμμετείχαν λαμπερά ονόματα, όπως ο Ρόμπερτ Γουίλσον και ο Ρομέο Καστελλούτσι, όσο και νεότερες φωνές. Δύο από τους καλλιτέχνες που φιλοξενήσαμε πέρσι επέστρεψαν: ο Μίλο Ράου με το τρίτο μέρος της Ευρωπαϊκής Τριλογίας του και ο νέος Γάλλος σκηνοθέτης Ζυλιέν Γκοσλέν, που μας χάρισε μια καθηλωτική διασκευή του μυθιστορήματος του Μισέλ Ουελμπέκ, «Τα στοιχειώδη σωματίδια».

Πολλές από τις παραστάσεις θεάτρου και χορού που φιλοξενήσαμε στο πρόγραμμά μας παρουσιάστηκαν στην Αθήνα λίγο μετά την παγκόσμια πρεμιέρα τους. Αρκετές ήταν συμπαραγωγές ή προσαρμοσμένες ειδικά για το πρόγραμμά μας. Μεταξύ αυτών, οι sold out παραστάσεις του Βρετανοϊσραηλινού χορογράφου Χόφες Σέχτερ και μία από τις πιο ισχυρές παρουσίες της σύγχρονης ευρωπαϊκής χορευτικής σκηνής: η Μαρλένε Μοντέιρο Φρέιτας από την Πορτογαλία με τις «Βάκχες» της.

Για πρώτη φορά φέτος, το φεστιβάλ φιλοξένησε εικαστικά πρότζεκτ από διεθνώς καταξιωμένους καλλιτέχνες. Η βίντεο-εγκατάσταση «Μανιφέστο» του Γιούλιαν Ρόζεφελντ, με πρωταγωνίστρια την Κέιτ Μπλάνσετ, προβλήθηκε σε 13 γιγαντοοθόνες και μεταμόρφωσε την ακουστική του χώρου Α της Πειραιώς, διαμορφώνοντας έναν μοναδικό εικαστικό καλλιτεχνικό χώρο.

ΧΟΡΟΣ

Ο χορός στο φετινό Φεστιβάλ εκπροσωπήθηκε από 13 καλλιτεχνικές ομάδες στο κυρίως πρόγραμμα (7 ελληνικές και 6 διεθνείς) και 4 στην ενότητα Άνοιγμα στην Πόλη, εκ των οποίων 3 στον Πειραιά. Επιπλέον έγιναν 3 σεμινάρια χορού, μία παρουσίαση βιβλίου με δωρεάν διανομή και 3 συζητήσεις με καλλιτέχνες ανοιχτές στο κοινό.

Από αυτά τα περιγραφικά στοιχεία μπορεί κανείς να αναγνωρίσει μια ποσοτική ανάπτυξη στις χορευτικές δράσεις, που όμως έχει και ποιοτικά χαρακτηριστικά:

1. Το Άνοιγμα στην Πόλη επιδίωξε όχι μόνο το άνοιγμα σε ένα νέο κοινό για το χορό αλλά αποτελεί και το πεδίο εκείνο στο οποίο οι καλλιτέχνες συχνά πειραματίζονται με νέες φόρμες, με υβριδικές συνθήκες και με καλλιτεχνικά ερωτήματα που αναπόφευκτα εμπλέκουν το κοινωνικό πλαίσιο, αφού τα έργα προορίζονται για το δημόσιο χώρο. Επιπλέον, ανταποκρίνεται σε μια υπάρχουσα αναζήτηση των καλλιτεχνών που το Φεστιβάλ θα ήταν λάθος να αγνοήσει, αν θέλει να είναι ζωντανός οργανισμός.

2. Οι εκπαιδευτικές δράσεις είχαν εξαιρετική ανταπόκριση όχι μόνο στο επίπεδο συμμετοχής αλλά και ως προς την εμπειρία που αποκόμισαν οι συμμετέχοντες. Αξίζει ειδική αναφορά στην παρουσίαση του βιβλίου Post Dance, καθώς αποτελεί γέφυρα με το χώρο της θεωρίας του χορού. Τέλος, οι συζητήσεις μετά τις παραστάσεις εντάσσονται σε αυτό που ονομάζουμε ανάπτυξη κοινού αλλά και στη λογική “κατανοώ περισσότερο και απολαμβάνω περισσότερο”.

Αρκετές παραστάσεις χορού πήραν με επιτυχία το ρίσκο να παρουσιάσουν στο ελληνικό κοινό ένα δείγμα των πιο αξιόλογων καλλιτεχνών και έργων που κινούνται στα σημαντικότερα φεστιβάλ του κόσμου, φέρνοντας έργα λίγο μετά τη διεθνή τους πρεμιέρα. Ακόμα έγινε μια απόπειρα διαφορετικής επικοινωνίας μεταξύ κοινού και καλλιτεχνικού έργου με τη φόρμα one to one, δηλαδή την παρουσίαση έργου για έναν ή δύο θεατές ως συστατικό στοιχείο της δομής του.

Τέλος, ένα σημαντικό χαρακτηριστικό ήταν οι συμπαραγωγές με διεθνείς φορείς και η προσπάθεια στήριξης Ελλήνων καλλιτεχνών να θέσουν το έργο τους σε ευρωπαϊκό ή διεθνές πλαίσιο. Σ’ αυτή την κατεύθυνση δύο Έλληνες καλλιτέχνες εντάχθηκαν στο ευρωπαϊκό δίκτυο χορού DNA, ενώ τέσσερις ελληνικές παραγωγές και συμπαραγωγές του Φεστιβάλ παρουσιάζονται σε διεθνή φεστιβάλ και θέατρα: οι Τιτάνες του Ευριπίδη Λασκαρίδη, το Πορνό της Ιωάννας Πορτόλου, το When the Dogs Assailed their Masters των RootlessRoot και το Kind of Fierce της Κατερίνας Ανδρέου.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Στην Αθήνα πραγματοποιήθηκαν συνολικά 10 παράλληλες δράσεις όπου συμμετείχαν 550 περίπου καλλιτέχνες και σπουδαστές. Επίσης πραγματοποιήθηκαν 7 συζητήσεις διεθνών καλλιτεχνών με το κοινό μετά την ολοκλήρωση των παραστάσεών τους. Η ανταπόκριση ήταν μεγάλη: οι δηλώσεις συμμετοχής ξεπερνούσαν κατά πολύ τον αριθμό συμμετεχόντων που είχε εξαρχής οριστεί.

ΚΑΙ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Η θητεία μας μέχρι τώρα είναι μικρή, αλλά το Φεστιβάλ μεγάλο, πολύ μεγάλο. Είναι δύσκολο μέσα σε μία χρονιά να δει κανείς όλους τους τομείς με φρέσκια ματιά και νέες ιδέες. Για παράδειγμα τη μουσική και τα διάφορα είδη της δεν προλάβαμε να την οργανώσουμε όπως πρέπει κι όπως θέλουμε, παρότι δεν έλειψαν τα σημαντικά μουσικά γεγονότα. Ευελπιστώ ότι το 2018 θα προχωρήσουμε πιο συγκροτημένα, με επίκεντρο το Ηρώδειο.

Κι εδώ θέλω να σας πω ότι στην ομάδα μας ανήκει πλέον ένας πολύ σημαντικός άνθρωπος με πολύχρονη καριέρα σε διευθυντικές θέσεις στις μεγαλύτερες δισκογραφικές εταιρείες του κόσμου, στην Deutsche Grammophon, την Decca, τη Philips Classics. Είναι ο Κώστας Πηλαβάκης, που βρίσκεται εδώ και θέλω να σας τον γνωρίσω και να πει μετά και δυο λόγια.

Αυτά κι άλλα πολλά πραγματοποιήσαμε το 2017. Δώσαμε μεγάλη έμφαση στις συμπαραγωγές, κάτι που είναι κανόνας στα ξένα φεστιβάλ. Ξεκινήσαμε λοιπόν δυναμικά συμπαραγωγές με ΔΗΠΕΘΕ, με ανεξάρτητα ελληνικά και ξένα συγκροτήματα αλλά και διεθνή φεστιβάλ, κάτι που ευνοεί οικονομικά όλους τους συμβαλλόμενους κι έχει ως αποτέλεσμα να απλώνονται οι παραστάσεις σε όλη την Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Αυτός είναι ο προορισμός ενός καλλιτεχνικού έργου: να το βλέπουν όσο γίνεται περισσότεροι θεατές.

Όσον αφορά την εξαγωγή των ελληνικών παραστάσεων θεάτρου και χορού σε διεθνή φεστιβάλ θέλουμε να σας ενημερώσουμε ότι, με τη συνεργασία και του ΥΠΠΟ, οργανώσαμε ένα τετραήμερο, στη διάρκεια του οποίου 18 διευθυντές και εκπρόσωποι ξένων φεστιβάλ ήρθαν να παρακολουθήσουν στην Αθήνα και στην Επίδαυρο ελληνικές παραγωγές θεάτρου και χορού, κάποιες απ’ τις οποίες ταξιδεύουν αυτή την εποχή σε διεθνή φεστιβάλ.

Κάτι που θεωρούμε σημαντικό: Αρχίσαμε να οργανώνουμε το αρχείο του φεστιβάλ, που ήταν σκορπισμένο σε 100 μεριές και ένα μέρος από το πολύτιμο αυτό υλικό είναι σε κακή κατάσταση. Επίσης αρχίσαμε να ασχολούμαστε με το βεστιάριο του φεστιβάλ, που είναι μεγάλη δουλειά.

Οικονομικά στοιχεία

Παρότι το πρόγραμμα ήταν ποσοτικά αυξημένο, οι αρχικοί προϋπολογισμοί του καλλιτεχνικού προγράμματος μειώθηκαν σημαντικά και οι χορηγίες, οι παραχωρήσεις, οι συμπαραγωγές, οι πωλήσεις αναμνηστικών έφεραν επιπλέον των εισιτηρίων έσοδα πάνω από 2.000.000 ευρώ, με αποτέλεσμα να είμαστε έστω και λίγο πλεονασματικοί.

Επίσης θέλουμε να σας ενημερώσουμε ότι για πρώτη φορά από πέρσι, από το 2016, εφαρμόζεται ο νόμος και δεν γίνεται η εξόφληση στους παραγωγούς χωρίς την κατάθεση των αντίστοιχων παραστατικών. Και είναι για μας σημαντικό ότι εξοφλήθηκαν στην ώρα τους όλοι οι καλλιτέχνες.

Όσον αφορά τον αριθμό των θεατών και τα έσοδα από εισιτήρια, και τα δύο ήταν αυξημένα. Τα επίσημα συγκεντρωτικά στοιχεία από τα ταμεία του φεστιβάλ για το 2017 είναι:

Σύνολο θεατών: 203.211
Πωλήσεις εισιτηρίων: 167.932
Συνολικές εισπράξεις: 3.602.534,30 ευρώ

Στον απολογισμό δεν περιλαμβάνονται α) οι χιλιάδες θεατές που παρακολούθησαν δωρεάν τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις του Ανοίγματος στην Πόλη β) τα αντίστοιχα στοιχεία από παραγωγές και συμπαραγωγές μας που παρουσιάστηκαν ανά την επικράτεια και στο εξωτερικό. Αυτά τα στοιχεία δεν έχουν ακόμα συγκεντρωθεί.

Τελειώνοντας ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος ευχαρίστησε τους οργανισμούς και τους χορηγούς που στήριξαν το Φεστιβάλ Αθηνών για το 2017.

Ραντεβού του χρόνου στην Αθήνα, τον Πειραιά και την Επίδαυρο για ένα πλούσιο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2018!