Ο Massimiliano Mollona, διευθυντής προγράμματος της Μπιενάλε της Αθήνας, έδωσε μία πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη στο Culture Now.
Συνέντευξη: Στρατής Πανταζής
Culture Now: Πιστεύετε ότι σήμερα και σε παγκόσμιο επίπεδο ο θεσμός της μπιενάλε είναι σε κρίση;
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Massimiliano Mollona: Δεν νομίζω ότι οι μπιενάλε είναι σε κρίση. Θα έλεγα ότι το εμπορικό μοντέλο, βασισμένο σε εκθέσεις υπερπαραγωγές (blockbuster exhibitions) και υψηλού προϋπολογισμού προγραμμάτων έχουν καταστεί άνευ αντικειμένου. Περισσότερο ευρέως κοινωνικά (grassroot) και πειραματικά μοντέλα μπιενάλε δρουν ως υποδομές στήριξης για μικρότερους, ανεξάρτητους οργανισμούς και ως πλατφόρμα για ανοιχτό πολιτισμικό διάλογο. Θα έλεγα ότι, ιδιαίτερα σε περιοχές που πλήττονται από πολιτική και κοινωνική κρίση, αυτό το μοντέλο μπιενάλε «ως υποδομή υποστήριξης» είναι όλο και πιο σημαντικό.
CN: Ποιοι είναι οι λόγοι που σας οδήγησαν να παρατείνετε τη διάρκεια της τρέχουσας μπιενάλε στα δύο χρόνια;
MM: Θέλαμε να διερευνήσουμε μία διαφορετική μορφή διάρκειας βασισμένη πάνω σε μακρόχρονες σχέσεις με καλλιτέχνες, ομάδες και ιδρύματα. Θέλαμε να τους εμπλέξουμε από την αρχή της διαδικασίας και να εργαστούμε από κοινού για την κορύφωση της μπιενάλε τον Μάιο του 2017.
CN: Πώς, μέχρι στιγμής, η Μπιενάλε της Αθήνας λειτουργεί ως πράξη αντίστασης ενάντια στο σημερινό κοινωνικοπολιτικό κλίμα; Αποτελεί ένα νέο μοντέλο που θα μπορούσε να επιβιώσει στο μέλλον;
MM: Είναι δύσκολο να απαντήσω. Πρώτα απ’όλα είναι δύσκολο να καταλάβoυμε σε ποιον ή σε ποιους θεσμούς οφείλουμε να αντισταθούμε, δεδομένης της σημερινής βαθιάς κρίσης στους πολιτικούς και πολιτισμικούς θεσμούς στην Ελλάδα. Στην πραγματικότητα, αντί της αντίστασης, θα ήθελα να τονίσω την ανάγκη για πολιτισμική ανασυγκρότηση και αυτο-μεταμόρφωση που αντικατοπτρίζει «το πνεύμα της εποχής». Η Μπιενάλε της Αθήνας γίνεται όλο και πιο ανοικτή, κοινωνικά ευρεία και διαδεδομένη. Είναι πολύ νωρίς για να πούμε ποια θα είναι η τελική μορφή αυτού του μετασχηματισμού. Δεν είναι μια εύκολη ή ανώδυνη διαδικασία.
CN: Έχω ζήσει στο Ηνωμένο Βασίλειο και κατά την παραμονή μου επισκεπτόμουν την Μπιενάλε του Λίβερπουλ, όπου όλα τα μουσεία της πόλης, οι γκαλερί και οι καλλιτεχνικοί οργανισμοί συμμετέχουν. Βλέπετε στην ελληνική καλλιτεχνική σκηνή «ομόνοια»;
MM: Αντιλαμβάνομαι την Μπιενάλε της Αθήνας ως ένα πολύμορφο πολιτισμικό και πολιτικό χώρο, έναν συνδετικό ιστό μεταξύ των μουσείων, των γκαλερί, των αστικών οργανώσεων, της ανεξάρτητη καλλιτεχνικής σκηνής και ενός διευρυμένου κοινού.
CN: Όλες αυτές οι δράσεις, περφόρμανς, ομιλίες, και εκδηλώσεις είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες εντός της ελληνικής κρίσης. Είναι το πρόγραμμα της Μπιενάλε ελκυστικό στο ευρύ κοινό;
MM: Ναι, νομίζω. Ειδικά τα προγράμματα που έχουμε αναπτύξει μετά την κύρια σύναψη, όπου παρουσιάζουμε καλλιτεχνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις οργανωμένες από ομάδες με έδρα την Αθήνα και με εκτεταμένα τοπικά δίκτυα.
CN: Είναι με κάποιο τρόπο η Μπιενάλε συνδεδεμένη ή ξεκινάει έναν διάλογο με την ερχόμενη Documenta?
MM: Προσπαθήσαμε να συνεργαστούμε. Αλλά μετά από μερικές συναντήσεις, όλοι συμφωνήσαμε ότι ο διάλογος δεν λειτουργούσε.
CN: Πώς θα μπορούσαν οι τέχνες και τα δημιουργικά επαγγέλματα να αντισταθούν στις νεοφιλελεύθερες πρακτικές χωρίς να καταλήξουν να είναι ένα απλήρωτο χόμπι;
MM: Το θέμα της αμειβόμενης εργασίας είναι κεντρικής σημασίας για μας και οδηγεί τη θεσμική μας αλλαγή. Θέλουμε να πληρώσουμε τους καλλιτέχνες και τους εργαζόμενούς μας, να τους κάνουμε να νιώσουν ότι η εργασία τους αποτιμάται πλήρως και εκτιμάται. Αυτό είναι πολύ δύσκολο για ένα μικρό μη-κερδοσκοπικό οργανισμό σαν εμάς. Αλλά δεν υπάρχει εναλλακτική λύση. Η Τέχνη και ο πολιτισμός φέρνουν τεράστια έσοδα για τους δήμους σε όλη την Ευρώπη. Ως εκ τούτου, ο πολιτισμός θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κοινό αγαθό. Οι εργαζόμενοι στον τομέα του πολιτισμού και οι καλλιτέχνες θα πρέπει να είναι οι κύριοι μέτοχοι.
CN: Ποια είναι τα κύρια συμπεράσματα των ομιλιών και συναντήσεων με το κοινό, τους θεωρητικούς και τους καλλιτέχνες; Ποια εναλλακτικά οικονομικά μοντέλα θα μπορούσαν να αποδειχθούν αποδοτικά;
MM: Μία ιδέα που προέκυψε τελευταία είναι να επεκταθεί το μοντέλο συμβίωσης που πειραματιστήκαμε στο Μπάγκειον και στην πόλη. Αντιλαμβάνομαι την Μπιενάλε ως μία αστική πολιτιστική υποδομή συμμετοχής διαφορετικών ιδιωτικών και δημοσίων ιδρυμάτων και μίας ευρείας διατομεακής αστικής περιφέρειας.
CN: Προσωπικά συμφωνώ με την αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων και πιστεύω στη σημαντικότητα των συνεργασιών ειδικά σε αυτή τη δύσκολη κατάσταση που βρίσκεται η ελληνική καλλιτεχνική σκηνή. Η μόνη μου ανησυχία είναι ότι με την ανακάλυψη αυτών των εναλλακτικών, δίνουμε τη δυνατότητα στο κράτος να καταστεί ανενεργό και να σταματήσει την υποστήριξη των τεχνών. Αισθάνεστε ότι υπάρχει ο κίνδυνος να πέσουμε σε αυτή την παγίδα;
MM: Το ιδανικό μας μοντέλο συμβίωσης περιλαμβάνει και την πολιτεία. Δεν θέλουμε το κράτος να εξωτερικεύει την πρόνοια και την εκπαίδευση πάνω στην τέχνη και πολιτισμικούς τομείς. Θέλουμε το κράτος να ενεργεί ως μεσολαβητής και συν-ιδρυτής ευρέων κοινωνικών πειράματων – με την Μπιενάλε να λειτουργεί ως κόμβος μεταξύ του κράτους και της κοινωνίας.
~ Η Μπιενάλε της Αθήνας 2015-2017 “OMONOIA” συνεχίζει την πορεία της, με τον δεύτερο κύκλο της Σύναψης 2 (25-31 Μαΐου). Περισσότερες πληροφορίες
