Μαρία-Χριστίνα Δεστούνη-Γιαννουλάτου: Πολιτισμός στην Ελλάδα του 2011: Ουτοπία ή ανάγκη;

Σε μια εποχή που στην επικαιρότητα δεσπόζουν εναγώνια τα οικονομικά μεγέθη, ο πολιτισμός μοιάζει ίσως πολυτέλεια για μερικούς, τους πιο απαισιόδοξους ή κυνικούς…

Οι περισσότεροι ωστόσο συμφωνούν πως η σημερινή παγκόσμια κρίση, ιδιαίτερα στην ελληνική της εκδοχή, είναι πρωτίστως μια κρίση αξιών.

Μήπως τότε, στην παρούσα συγκυρία η συμφιλιωτική, ουσιαστικά δημοκρατική φωνή του πολιτισμού θα έπρεπε αντίθετα να ακούγεται πιο δυνατά από ποτέ; Πολιτισμός στην Ελλάδα του 2011, το υποτιθέμενο ύψιστο εθνικό προϊόν και μέλημα: Ουτοπία ή ανάγκη πρωταρχική; Κιβωτός θησαυρών από ένα παρελθόν πολύ μακρινό για να διαδραματίζει σοβαρό ρόλο ή πεδίο ανεξάντλητο όπου οι σύγχρονοι πολίτες μπορούν να μάθουν, να συνειδητοποιηθούν, να εκφραστούν και να προχωρήσουν;

Το Μουσείο Μπενάκη, πυρήνας πολιτισμού από το 1931, ιδρύθηκε χάρη στο όραμα ενός ιδιώτη, σε μια διαφορετική για την Ελλάδα εποχή, όταν οι εύποροι ιδιώτες συνεισέφεραν από το περίσσευμά τους στην ενίσχυση των ελλείψεων της πολιτείας. Συνεπής στην κοινωνική του αποστολή ο φορέας που δημιουργήθηκε για να περιβάλει αρχικά τη συλλογή του Αντώνη Μπενάκη μεγάλωσε σταθερά τόσο σε περιεχόμενο όσο και σε υπηρεσίες εδραιώνοντας μία ουσιαστική συνομιλία με το αθηναϊκό κοινό και όχι μόνο. Ήδη από το 1978 οργάνωσε ένα ξεχωριστό τμήμα που είχε ως στόχο να γεφυρώσει την άχαρη απόσταση ανάμεσα στην αυστηρότητα που αναδύεται από την επιστημονική ενασχόληση με τα κατάλοιπα του παρελθόντος, και σε έναν «άγουρο» ακόμη αποδέκτη που από τη φύση του αποστρέφεται την αυστηρότητα, τα παιδιά.

Σταθερά και μέσα από ειδικά σχεδιασμένα εκπαιδευτικά προγράμματα, το Μουσείο Μπενάκη προσπαθεί να προσελκύσει τους νεαρούς επισκέπτες, βοηθώντας τους να αγαπήσουν την τέχνη και τον πολιτισμό, με τη φιλοδοξία να τους καταστήσει στο μέλλον ενήλικες δημιουργικούς, με καλλιεργημένο βλέμμα και νου που με την ίδια αγάπη θα προσεγγίσουν και διαφορετικούς πολιτισμούς. Παιδιά που θα μεγαλώσουν εξοικειωμένα με την παράδοση του τόπου στον οποίο κατοικούν, θα την κάνουν βασικό παράγοντα στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους και διαβατήριο προς έναν συνεχώς διευρυνόμενο και απαιτητικό κόσμο. Το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων τα αντιμετωπίζει με τους περισσότερους δυνατούς τρόπους, στην προσπάθειά του να τα συναντήσει. Ως μέλη της σχολικής ομάδας, σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, από το νηπιαγωγείο έως το Λύκειο. Ως μέλη της οικογένειας, μεμονωμένα ή με τους γονείς και τους οικείους τους. Ως νεαρούς ενήλικες που συνεχίζουν να επιμορφώνονται. Προσπαθεί ακόμη να προσαρμοστεί στα χρονικά τους πλαίσια ώστε να χωρέσει στην εργάσιμη εβδομάδα, το Σαββατοκύριακο ή τις διακοπές τους. Ταξιδεύει με το εκπαιδευτικό του υλικό σε απομακρυσμένες περιοχές δίνοντας τη δυνατότητα μιας πρώτης γνωριμίας με το μουσείο σε παιδιά που δεν μπορούν εύκολα να το επισκεφτούν. Ξεχωριστή φροντίδα επιφυλάσσει στους εμποδιζόμενους νέους, διευκολύνοντας την πρόσβασή τους στο μουσειακό περιβάλλον.

Ευτυχώς οι αντικειμενικές αφορμές που προσφέρονται είναι πολλές, και σε ένα τοπίο όπως αυτό του Μουσείου Μπενάκη, θα τολμούσαμε να πούμε ανεξάντλητες. Πρώτη και σταθερή, ο ελληνικός κόσμος, στο κεντρικό κτήριο της οδού Κουμπάρη. Ένα συναρπαστικό ταξίδι, μέσα από έξι διαδρομές, με αφετηρία τη νεολιθική αρχαιότητα και τελικό σταθμό τον 20ο αιώνα. Η ελληνοκεντρική πορεία δεν φιλοδοξεί να αποβεί περιοριστική. Διανθίζεται με τις θεματικές που προκύπτουν από τις προσωρινές εκθέσεις όπως αυτές εναλλάσσονται στο νεοκλασικό βασικό κτήριο και κυρίως στο Νέο Κτήριο της οδού Πειραιώς. Εμπλουτίζεται με παράλληλες εκπαιδευτικές δράσεις στο παράρτημα που είναι αφιερωμένο στην Ισλαμική Τέχνη αλλά και στο Εργαστήρι του γλύπτη Γιάννη Παππά, επίσης παράρτημα του μουσείου. Διευρύνεται αδιάκοπα προς νέα μονοπάτια, όπως το κτήριο της οδού Κριεζώτου, αφιερωμένο στη γενιά του ’30 και ιδιαίτερα στον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα, που σύντομα θα ανοίξει τις πόρτες του στους επισκέπτες. Στις μελλοντικές προκλήσεις ξεχωρίζει το Μουσείο Παιχνιδιών και Παιδικής Ηλικίας που θα δημιουργηθεί σε ανεξάρτητο κτήριο του Φαλήρου.

Στόχος του τμήματος είναι πάντα η ουσιαστική γνωριμία των νεαρών επισκεπτών με τον μουσειακό οργανισμό. Έτσι, και οι πιο αθέατες πλευρές του όπως η βιβλιοθήκη ή τα αρχεία, φωτογραφικά, ιστορικά και αρχιτεκτονικά γίνονται άξονες για κάποια εκπαιδευτική πρόταση.

Σε μια πόλη που αλλάζει κάθε μέρα οι νέοι που μεγαλώνουν μέσα της ή την έχουν ως σημείο αναφοράς έχουν να απαντήσουν σε πολλά και δύσκολα ερωτήματα. Η εξοικείωσή τους με τα μουσειακά ιδρύματα είναι ένα διαφορετικό εφόδιο που εμπλουτίζει όλες τους τις δραστηριότητες, όχι μόνο τις άμεσα αλλά και τις έμμεσα συνδεόμενες με τα πολιτισμικά ιδεώδη. Ο εγγενής εκπαιδευτικός χαρακτήρας των μουσείων είναι δεδομένος. Λιγότερο προφανής είναι η ουσιαστική επένδυση που οι φορείς αυτοί με το έργο τους κάνουν στην κοινωνία των μελλοντικών πολιτών. Τέλος, δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι στις αντίξοες συνθήκες των ημερών η εκπαίδευση μέσα στους μουσειακούς χώρους προσφέρει την επιβεβαίωση του ιστορικού χρόνου, την καθησυχαστική συνείδηση της συνέχειας, και την παρηγορητική επίδραση μιας παγκόσμιας, υπεράνω ορίων και συμφερόντων, ανεμπόδιστης γλώσσας.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εκπαιδευτική δράση του Μουσείου Μπενάκη, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκέπτονται την ιστοσελίδα του http://www.benaki.gr/, στην περιοχή «Εκπαίδευση». Εναλλακτικά, μπορούν να καλούν στα τηλέφωνα του τμήματος: 210.3671.067-70.

Info: Η Μαρία-Χριστίνα Δεστούνη-Γιαννουλάτου είναι μόνιμη συνεργάτις του Μουσείου Μπενάκη τα τελευταία 21 χρόνια. Έχει κάνει φιλολογικές σπουδές στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Paris IV), στο Παρίσι. Από το 2005 είναι υπεύθυνη του Τμήματος Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου.