Κατανομή Κανόνος: Α΄ κύκλος σεμιναρίων με τον Χρήστο Τερζή στο Μουσείο Ηρακλειδών

Από την αρχαιότητα μάς είναι γνωστό πως η μουσική σχετίζεται με τα μαθηματικά. Όμως, πώς μετριέται η μουσική;  ή τι μετρά; Στον Α΄ κύκλο σεμιναρίων του με γενικό τίτλο «Κατατομή Κανόνος – Από την αναλογία των αριθμών στην αναλογία των ήχων: Η ευκλείδεια διαίρεση του μονόχορδου», από 23 Ιανουαρίου 2015 στο Μουσείο Ηρακλειδών, ο  μουσικολόγος και ιστορικός των Επιστημών Χρήστος Τερζής παρουσιάζει τη σχετικά άγνωστη πραγματεία Κατατομή κανόνος (300 π.Χ.) που αποδόθηκε στον Ευκλείδη κι όπου για πρώτη φορά συστηματοποιείται η πυθαγόρεια θεωρία για τη μουσική.

Οι συμμετέχοντες θα μυηθούν στην πυθαγορική διδασκαλία της μουσικής επιστήμης και θα εμπλακούν σε ζητήματα που απασχόλησαν μαθηματικούς και μουσικούς της ελληνικής αρχαιότητας.

Επιπλέον, θα έχουν την ευκαιρία να βιώσουν την ανασύνθεση του αρχαιοελληνικού ήχου ακούγοντας αλλά και δοκιμάζοντας ανακατασκευασμένα μουσικά όργανα, καθώς και με τραγούδι και ομιλία, ενώ δεν προαπαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις στα μαθηματικά ή τη μουσική.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ

1ο σεμινάριο, 23/1/2015: Η «κανονική» πραγματεία στο πλαίσιο της πυθαγορικής θεωρίας της μουσικής: Από τον Πυθαγόρα (6ος αι. π.Χ.) έως το Διονύσιο (10ος αι. μ.Χ.)

Η μαθηματική θεωρία της μουσικής, προϊόν μιας εκ των δύο κυρίαρχων μουσικοθεωρητικών Σχολών της ελληνικής αρχαιότητας, ξεκίνησε ως κλάδος της πυθαγόρειας φιλοσοφίας και εξελίχθηκε ως ένα από τα τέσσερα πεδία της μαθηματικής επιστήμης μέχρι το Βυζάντιο. Με αφορμή την ιστορική διαδρομή της μαθηματικής αρμονικής και την παρουσίαση του περιεχομένου της, οι συμμετέχοντες θα εξοικειωθούν στην αρχαιοελληνική ορολογία για τα μουσικά διαστήματα αφενός, κι αφετέρου θα εμβαθύνουν στα είδη των αριθμητικών λόγων και τις ιδιότητές τους.

2ο σεμινάριο, 30/1/2015: Ευκλείδεια Κατατομή κανόνος: Εισαγωγή, θεωρήματα 1-9

Το ενδιαφέρον εστιάζεται στην ευκλείδεια Κατατομή. Μετά την παρουσίαση της παράδοσης της πραγματείας αλλά και την τεκμηρίωση της χρονολόγησης και της πατρότητάς της, αναλύουμε την εισαγωγή του έργου, που, στην ουσία, συνοψίζει την ακουστική θεωρία όπως αυτή διαμορφώθηκε στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. Πάνω σε αυτό το θεωρητικό υπόβαθρο ο συγγραφέας διατυπώνει και αποδεικνύει τα θεωρήματα για τις μαθηματικές ιδιότητες που φέρουν τα μεγέθη των μουσικών διαστημάτων.

3ο σεμινάριο, 6/2/2015: Ευκλείδεια Κατατομή κανόνος: θεωρήματα 10-18

Σειρά έχει η παρουσίαση και η απόδειξη των ακουστικών θεωρημάτων που βασίζεται στις ιδιότητες των αριθμητικών λόγων με τους οποίους τα μουσικά διαστήματα εκφράζονται, στο πλαίσιο του αρχαιοελληνικού μουσικοθεωρητικού συστήματος. Οι μαθηματικές αποδείξεις αλλά και η γεωμετρική εφαρμογή τους στο μονόχορδο παρουσιάζονται με την ενεργή συμμετοχή του κοινού.

4ο σεμινάριο-εργαστήριο, 13/2/2015:* Ευκλείδεια Κατατομή κανόνος: η διαίρεση του κανόνα

Έχοντας αποδείξει τις ιδιότητες που φέρουν τα μεγέθη των μουσικών διαστημάτων είμαστε πλέον έτοιμοι να χαράξουμε τα σημεία που αποδίδουν έναν προς έναν τους φθόγγους της κλίμακας σε έκταση δύο οκτάβων. Κρατάμε μόνο μολύβι, κανόνα και διαβήτη. Ακολουθούμε τις οδηγίες του τελευταίου κεφαλαίου της Κατατομῆς. Θα τα καταφέρουμε;

*Για τη συμμετοχή στο 4ο σεμινάριο-εργαστήριο, είναι απαραίτητη η παρακολούθηση των προηγούμενων τριών σεμιναρίων.

Ο Χρήστος Τερζής, μουσικολόγος και ιστορικός των Eπιστημών, είναι μέλος του Δικτύου Υποδομής για τις ανθρωπιστικές επιστήμες της Ακαδημίας Αθηνών ως ειδικός επιστήμονας στο αντικείμενο της Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Επιστημών. Σπούδασε μουσικολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κι έλαβε διδακτορικό δίπλωμα στο αντικείμενο της μαθηματικής αρμονικής επιστήμης της ελληνικής αρχαιότητας. Δίδαξε επί διετία στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Είναι μέλος της Διεθνούς Εταιρείας Μελέτης της Αρχαίας Ελληνικής και Ρωμαϊκής Μουσικής (MOISA – The International Society for the Study of Greek and Roman Music and its Cultural Heritage) με έδρα τη Ραβέννα.