Έφη Μπίρμπα: Γράφοντας για τον «Σωσία» του Ντοστογιέφσκι

Σωσίας, του Φιοντόρ Ντοστογέφσκι: Το εγχείρημα

Ο Σωσίας είναι το δεύτερο έργο που γράφει ο Ντοστογιέφσκι, ιδιαίτερα αγαπητό στον ίδιο γιατί εισάγει στην λογοτεχνία την ιδέα του διχασμού της προσωπικότητας του ήρωα: αφηγείται κάποιες μέρες της ζωής του Γκολιάτκιν, ενός ασήμαντου υπαλλήλου, έγκλειστου σε ψυχωσικές διαταραχές ο οποίος σε στιγμές έντονης εσωτερικής κρίσης και κοινωνικού αποκλεισμού δημιουργεί τον σωσία, πλάθει ένα φανταστικό πρόσωπο κάποιον που του μοιάζει απόλυτα και στον οποίο εναποθέτει τις ελπίδες του για μια λιγότερο επώδυνη ζωή, μια ζωή μαζί μ’ ένα πρόσωπο αγαπητό, έναν αρωγό, που τον παραπέμπει στον ίδιο τον εαυτό. Αυτή η κατασκευή καταλήγει να γίνεται μισητή, αηδιαστική όταν προδίδει τον πατέρα Γκολιάτκιν και αποκαλύπτει την πραγματική της πλευρά.

Ο Ντοστογιέφσκι εμβαθύνει στην κατάσταση της διάλυσης ενός ανθρώπου

Ο Σωσίας είναι η αφετηρία, η πρόθεση δεν ήταν εξής αρχής να κάνουμε την μεταφορά του στο θέατρο. Χρησιμοποιούμε κάποια επισόδεια του έργου για να μεγεθύνουμε το υλικό που έχει αποθηκεύσει ο Ντοστογιέφσκι στο έργο του και να το αποδώσουμε εκ νέου με μια ίσως περισσότερο ποιητική πρόταση. Το εγχείρημα σχετίζεται περισσότερο με το υποκειμενικό πλάνο του Γκολιάτκιν, αυτό που βλέπει, αντιλαμβάνεται ως πραγματικότητα, με την την μεγέθυνση της ανισορροπίας, της ευαισθησίας, της γελοιότητας, της ντροπαλοσύνης, της αναιμικής σχέσης με τους άλλους που βιώνει αυτή η μορφή. Η προσπάθεια εντοπίζεται στο να εμφανιστεί σκηνικά η ωμή αλλά απόλυτα φιλανθρωπική πρόθεση του Ντοστογιέφσκι να εμβαθύνει στην κατάσταση της διάλυσης ενός ανθρώπου.
 

Δεν διαφοροποιείται η κίνηση απ’ τον λόγο
 
Η βασική και εναρκτήρια πρόθεση είναι η διερεύνηση του σημείου σύνδεσης της εικαστικής επιτέλεσης (performance) με την αφήγηση και τον επίπλαστο ρεαλισμό της θεατρικής σύμβασης. Τα επισόδεια εμβολιάζονται με μια επαναλαμβανόμενη ερώτηση, πώς και πού συναντιέται το πραγματικό με μια ποιητική εικόνα. Η επιθυμία είναι να μπορέσει η εικόνα να συγκροτήσει το υλικό ώστε να εισάγει τον θεατή σε ποιητικές συνδέσεις. Στο μυαλό μου δεν διαφοροποιείται η κίνηση απ’ τον λόγο, είναι αναπόσπαστα στοιχεία μιας δράσης – εικόνας – επισοδείου, κίνηση ενυπάρχει στο στατικό, σπερματικός λόγος υπάρχει στην σιωπή. Και οι πέντε ηθοποιοί έχουν μακρά σχέση και στενούς δεσμούς με την έρευνα στην εικονοπλαστική χρήση του σώματος στην σκηνική δράση, έχουν βαθύτατο σεβασμό στην σκηνική χρήση του λόγου και της σιωπής, την οικονομία της κίνησης και την βύθιση στην ακινησία.

Info: Η Έφη Μπίρμπα γεννήθηκε το 1976. Είναι απόφοιτη της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και τελειόφοιτη του μεταπτυχιακού προγράμματος Ψηφιακών Μορφών Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Έχει εργαστεί στο θέατρο και τον κινηματογράφο ως σκηνοθέτης, σκηνογράφος και βοηθός σκηνοθέτη. Έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις με ζωγραφικά και ψηφιακά έργα βιντεοτέχνης.

Η παράσταση “Σωσίας” παίζετε από 21 Νοεμβρίου 2014 στο Θέατρο Ροές.

* Αναδημοσίευση από το περιοδικό Culturenow Mag, τεύχος 30