Πνευματικός και ηθικός θάνατος. Δυο θέματα αδιαπραγμάτευτα για τον Αντώνη Σαμαράκη, τον συγγραφέα του Λάθους, που τάχθηκε ενάντια σε κάθε μορφή εξόντωσης του ανθρώπου από τα ολοκληρωτικά συστήματα.

Από την Τέσυ Μπάιλα

Στη συλλογή διηγημάτων του με τίτλο ΤΟ ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ που επανεκδόθηκε και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, ο Σαμαράκης μάχεται για μια ακόμη φορά ενάντια στην ανθρώπινη καταπίεση και θηριωδία, ενάντια σε ό,τι προσπαθεί να αλλοτριώσει την πνευματική του αυτενέργεια και να μετατρέψει τον άνθρωπο σε άβουλο πιόνι στην παγκόσμια σκακιέρα του ολοκληρωτισμού.

Το Διαβατήριο είναι μια ακόμη σελίδα του έργου του μέσω της οποίας ο Αντώνης Σαμαράκης μας καλεί σε μια υπαρξιακή αναζήτηση, σε μια διαρκή εγρήγορση, σε μια συνειδησιακή επανάσταση.  Η Ελευθερία ως μέγιστο αγαθό και η έλλειψή της, η ανθρωπιά και η ματαίωση της, ο ψυχολογικός εκμηδενισμός και προπαντός η ανάγκη επικράτησης μιας καταδίκης του Συστήματος που μπορεί να εξαπλωθεί παγκόσμια και να οδηγήσει στον αφανισμό της ανθρωπιάς και στην επικράτηση του  ολοκληρωτισμού γίνονται τα βέλη στη λογοτεχνική φαρέτρα του Αντώνη Σαμαράκη που εκείνος εκτοξεύει κατευθείαν στη συνείδηση του αναγνώστη του.

ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!

Ο Σαμαράκης πιστεύει ότι η ψυχή έχει να μεταδώσει ένα μήνυμα, να διαλαλήσει πως: «οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να νιώθουν μελαγχολία όταν βρέχει ή όταν δεν βρέχει ή να νιώθουν ότι άλλο νιώθουν και λογαριασμό να μη δίνουν σε κανένα» και πως η ψυχή έχει μυστικές προεκτάσεις, τις οποίες είναι αδύνατον να τις αγγίξει κανένα Σύστημα, καμιά ολοκληρωτική συμπεριφορά, κανένα καθεστώς. Και πιστεύει επίσης πολύ στο ότι υπάρχει αυτή η ψυχή μέσα μας και μόνο ως ελεύθερη μπορεί να εννοηθεί, έστω κι αν για να γίνει αυτό θα πρέπει να πληρώσουμε το ανάλογο τίμημα.

Τα διηγήματα αυτά όπως και ολόκληρο το έργο του Αντώνη Σαμαράκη με κορυφαίο ΤΟ ΛΑΘΟΣ είναι η πληρέστερη έκφραση αγωνίας στη μεταπολεμική πεζογραφία του τόπου μας. Μια έκφραση αγωνίας, ένας καταγγελτικός μονόλογος ενός τεράστιου δημιουργού που παράλληλα βρίσκει την ευκαιρία να εξυμνήσει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την αθωότητα ως μοναδικές αξίες στη σημερινή εποχή.

Ο ήρωας του ομώνυμου διηγήματος αντιλαμβάνεται ότι μοναδική διέξοδος του μπροστά στο τραγικό αδιέξοδο της ζωής που το Σύστημα επιβάλλει είναι να μείνει πιστός σε ό,τι η συνείδησή του αντιστρατεύεται και δεν μπορεί να αποδεχτεί. Κι ενώ σε ολόκληρο το διήγημα διαπιστώνει ο αναγνώστης τον έλεο και τον φόβο που υπάρχουν διάχυτα μέσα στην ψυχή του κεντρικού ήρωα η λύτρωση δεν θα αργήσει απενοχοποιώντας  τη δραματική πάλη που τον συγκλονίζει. Και είναι ακριβώς αυτή η δύναμη ψυχής για την οποία σπαράζει ο Σαμαράκης κυριολεκτικά μέσα στο έργο του, αναζητώντας να καταδείξει πόσο τεράστιας σημασίας είναι για το μέλλον του κόσμου. Γιατί αυτό που ο Σαμαράκης φοβάται είναι αυτό το μέλλον, ή το μη μέλλον του κόσμου.

Σήμερα ίσως περισσότερο από ποτέ ο Σαμαράκης να είναι διαχρονικός αφού εσαεί θα προφητεύει το δυσοίωνο μέλλον της ανθρωπότητας όταν ο άνθρωπος χάσει την ανθρωπιά του. Κι αν η Λογοτεχνία και το πεζογράφημα έχουν στόχο να οραματιστούν και να δείξουν αυτό που θα έρθει στις επόμενες γενιές ο Σαμαράκης το βλέπει να φαντάζει μπροστά του οργουελικό και ταυτόχρονα καφκικό, ζοφερό και παράλληλα αναπότρεπτο γι’ αυτό και «φωνάζει».

Από το Διαβατήριο στην Τελευταία ζαβολιά της Ελενίτσας που αρνείται να ευθυγραμμιστεί και να ισορροπήσει με το Σύστημα και να παραδώσει την ομιλούσα κούκλα της για να της αλλάξουν την κασέτα, αποκαθιστώντας έτσι την «κουκλική ισορροπία» στο τραγικό Μάθημα ανατομίας και από κει στο Οδός Σταδίου, παραμονή Πρωτοχρονιάς με ένα άλογο σύμβολο μιας ελεύθερης ψυχής και μιας ατίθασης πορείας μέσα σε έναν «τρελό, τρελό, τρελό τρελό κόσμο» ο Σαμαράκης περνά στην Κατάκτηση κι από κει στο ανατριχιαστικό διήγημα Μάνα, τη μάνα της καρδιάς που δίνεται σε όλους τους νεκρούς αναζητώντας το χαμένο δικό της παιδί για να φτάσει  στο Παράθυρο και στην Αποκάλυψις του Ιωάννου.

Ο Σαμαράκης με το έργο του αυτό διατυμπανίζει σε όλους και κάτι ακόμα. Τα προσωπικά του βιώματα την περίοδο της Χούντας είναι η πρωτογενής ύλη την οποία χρησιμοποιεί ως μια κραυγή διαμαρτυρίας. Η προσωπική του εμπειρία στέρησης διαβατηρίου τον είχε συγκλονίσει.

Ο Σαμαράκης με απλές φράσεις εξεικονίζει ανθρώπους, καταστάσεις και πράγματα με μια απίστευτη ζωντάνια και καταγράφει τον προσωπικό τους παλμό και την οδύνη τους. Στα διηγήματά του, με μια εκπληκτική οικονομία λέξεων, επισημαίνει τις αλήθειες που βλέπει να ανοίγονται μπροστά στο μέλλον της ανθρωπότητας και παρουσιάζει  την συγγραφική του πεζογραφική ωριμότητα. Γραμμένα με τον γνωστό λιτό τρόπο της προφορικής εκφοράς τα διηγήματα αυτά είναι ένα μάθημα αφαίρεσης και ευθυβολίας σε όποιον αρέσκεται στη συγγραφή αλλά και κάτι ακόμα: Ένα μάθημα βαθιάς κοινωνικής προσφοράς που πρέπει να έχει η Λογοτεχνία.

Από το οπισθόφυλλο:

Το Σύστημα είναι ο πιο τρομερός εχθρός, ο μηχανισμός της εξόντωσης, ο σταυρωτής του ανθρώπου. Το Σύστημα είναι ο ύπουλος τρόπος που βρήκε το Κακό να κυριαρχήσει στον κόσμο, μια κρεατομηχανή που αφανίζει τον άνθρωπο, που τον κάνει όμοιο με νευρόσπαστο, καταπιεσμένο, χωρίς ελευθερία, περηφάνια, χωρίς πρόσωπο. Αυτό τον εχθρό δεν έπαψε ποτέ να πολεμά ο Σαμαράκης, σε αυτόν δε σταμάτησε ούτε στιγμή να αντιστέκεται, με τον δικό του τρόπο, δηλαδή με το λόγο του. Είτε είναι ψίθυρος, είτε ουρλιαχτό, είτε ένα δάχτυλο που γράφει στον αέρα, η καταγγελία είναι σαφής, ξεκάθαρη, ωμή. Η καταγγελία είναι τρυφερή και αμείλικτη, όπως ο συγγραφέας που την αρθρώνει. Ενάντια στο Σύστημα. Ενάντια στον Ολοκληρωτισμό. Ενάντια στον πνευματικό και ηθικό θάνατο του ανθρώπου. Με τα διηγήματα στο Διαβατήριο, ο Σαμαράκης μετουσιώνει τη σκληρή πρώτη ύλη της Χούντας καθώς και των δικών του βιωμάτων από τη δικτατορική περίοδο, και συνθέτει ένα μύθο κοινό, αληθινό και χειροπιαστό. Το διαβατήριο διαβάζεται ως κάλεσμα άκρως επείγον, και πάντοτε καίριο. Μας καλεί σε υπαρξιακή εγρήγορση, και σε δράση που αποκαθιστά τη συνέπεια ανάμεσα σε λόγια και έργα. Έτσι μόνο γίνονται οι γνήσιες επαναστάσεις, και έτσι διεκδικεί ο άνθρωπος το κορυφαίο που του δόθηκε και που κανένας δεν μπορεί να του στερήσει: την ίδια την ελευθερία του.

 Το βιβλίο του Αντώνη Σαμαράκη, «Το Διαβατήριο» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός