Προμηθέας Δεσμώτης – Κώστας Φιλίππογλου: Κριτική θεάτρου

«Βία και τρόμος και αδικία η εξουσία», λέει ο ποιητής και τοποθετεί τον εναρκτήριο λόγο στο στόμα του Κράτους.  

Η υπόθεση του μύθου είναι γνωστή: ο Προμηθέας, παρακινούμενος από την υπερβολική αγάπη του για τους ανθρώπους, τους χαρίζει όχι μόνο τη φωτιά αλλά και πολλά άλλα μυστικά και γνώσεις απαλλάσσοντάς τους από την πρωτόγονη κατάσταση. Η παρακοή και η παρεμπόδιση των σχεδίων του Δία να αφανίσει ολόκληρο το ανθρώπινο γένος θα προκαλέσει την οργή του με επακόλουθο ένα φρικτό τίμημα: ο Τιτάνας καρφώνεται από τον Ήφαιστο στο όρος Καύκασος ενώ ένας αετός κατατρώγει κάθε μέρα με πύρινη μανία τα σωθικά του. Ωστόσο, δεν θα υποχωρήσει ούτε στο ελάχιστο και θα παραμείνει ακλόνητος στην απόφασή του, όμοιος με τον βράχο πάνω στον οποίο είναι καθηλωμένος προοικονομώντας παράλληλα την πτώση του Δία-δυνάστη καθώς και τη δική του απελευθέρωση.

Η πλοκή περιστρέφεται γύρω από τον βασικό άξονα της αντίστασης του ανθρώπου απέναντι στην κάθε μορφής βίαιη επιβολή ενώ ταυτοχρόνως παρουσιάζει φιλοσοφικές και πολιτικές προεκτάσεις. Ο Προμηθέας στην ουσία τιμωρείται γιατί τολμά να δείξει ελεύθερη βούληση μπροστά στον «Νόμο» που βολικά θέλει όλα τα κεφάλια σκυμμένα, αφού έτσι χειραγωγούνται ευκολότερα. Αναπόφευκτα συνεπώς ξεπηδούν συνειρμοί σχετικά με την παρούσα κατάσταση της χώρας μας και την εναντίον της οικονομικοπολιτική ασφυξία εκ μέρους της υπόλοιπης Ευρώπης.

Οι μεγάλοι πρωταγωνιστές αυτής της παράστασης είναι δύο: το κείμενο αυτό καθαυτό και η καλοδουλεμένη μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα με λόγο συναισθηματικό και κοφτερό όπου είναι αναγκαίο, καθώς και η ερμηνεία του Τάσου Νούσια.

Ο σκηνοθέτης Κώστας Φιλίππογλου ορθώς περιορίζει τις κινήσεις του ήρωα καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου ως ενδεικτικό της αναγκαστικής ακινησίας στην οποία έχει καταδικαστεί, ποτέ όμως δεν τον παρουσιάζει κυρτό και καταβεβλημένο από την άδικη τιμωρία. Εφευρετική και όμορφη εικαστικά η σκηνή με τον Τιτάνα να κατεβαίνει από τον σταυρό του και να προχωρά αργά μπροστά ενώ η σκιά του πίσω στον λευκό βράχο μεγαλώνει σταδιακά μέχρι να γίνει ίση με το καθηλωμένο ομοίωμά του. Τρυφερή η εικόνα του χορού από Ωκεανίδες που πλησιάζει τον αιχμάλωτο για να σηκώσει λίγο από το βάρος της μοναξιάς του.

Η μαυροφορεμένη μορφή του Τάσου Νούσια είναι ιδανική για τον κεντρικό ρόλο. Είναι σκοτεινός σαν την πέτρινη μοίρα του και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τον λευκό τοίχο του μαρτυρίου που αντικατοπτρίζει το λευκό φως της αγνής του πρόθεσης. Η ταλαιπωρία είναι έκδηλη στο πρόσωπό του και τονίζεται ακόμα περισσότερο από τις συσπάσεις πόνου αλλά και ένα φευγαλέο πένθιμο χαμόγελο. Εξιστορεί τα πάθη του με στιβαρή, γεμάτη φωνή που ξεχειλίζει από πίκρα δίνοντας μια μετρημένη ερμηνεία χωρίς να παρασύρεται σε έπαρση ή εύκολες κορώνες.

Ο Γεράσιμος Γεννατάς (Ήφαιστος και Ωκεανός) έχει καλές στιγμές, περισσότερο στον δεύτερο χαρακτήρα του. Υποταγμένος και ο ίδιος στον Πατέρα των θεών, αραδιάζει όλα του τα επιχειρήματα με σκοπό να πείσει τον Προμηθέα να προσαρμοστεί επιτέλους στους καινούριους θεσμούς, να απαλλαγεί από τα δεσμά του και να σωθεί. Σωστά διαπιστώνει ότι η υψηλή λογική πολλές φορές φέρνει συμφορές, ενώ η προσπάθεια να πείσεις μια εξουσία για οτιδήποτε δεν είναι παρά μάταιη γροθιά στο μαχαίρι.

Πειστικός επίσης ο Δημήτρης Κουρούμπαλης στον διπλό ρόλο Κράτους – Ερμή. Ο τελευταίος αποτελεί την κωμική νότα που διακόπτει τη βαριά ατμόσφαιρα εξαιτίας της θεματολογίας. Ως Κράτος ομολογεί αυτάρεσκα με τον κρυστάλλινο, στεγνό και ειρωνικό τόνο της εξουσίας ότι ακόμα κι ο πιο σοφός είναι αδύναμος μπροστά του και διαστρεβλώνει με τρομακτική ευκολία τη φρίκη με τη δικαιοσύνη. Συγκινητικός ο διάλογος Προμηθέα – Ερμή με τον πρώτο να κρατά αλύγιστη αξιοπρέπεια και να επιμένει ότι δεν θα άλλαζε τα βάσανά του για τίποτα στον κόσμο και τον δεύτερο από την άνεση της θέσης του να τον περιπαίζει τόσο λεκτικά όσο και μιμούμενος τη σκηνή της σταύρωσης.

Η Ιώ – Marlene Kaminsky αποτέλεσε ως ένα βαθμό αταίριαστη επιλογή. Παρ’ όλο που έβγαζε ένταση και η τρέλα του δικού της μαρτυρίου ήταν αποτυπωμένη στο βλέμμα της, η μεστή φωνή της υστερούσε σε προφορά και δεν εντασσόταν ομαλά στη συνολική εκφορά του λόγου.  

Ο Χορός κινείται αενάως με συντονισμό ακολουθώντας τις οδηγίες του σκηνοθέτη που υπηρετεί πιστά το σωματικό θέατρο. Χορικά δεν υπάρχουν και το τραγούδι των γυναικών αντικαθίσταται από μια νευρώδη κινησιολογία στην οποία όμως δεν αποφεύχθηκε μια δόση υπερβολής. Ξεχωριστή παρουσία η Ίριδα Μάρα ως Β’ κορυφαία, συγκρατημένη, με σωστή άρθρωση και καθαρή φωνή.

Οι ευαίσθητοι μουσικοί ήχοι των Lost Bodies συνοδεύουν τη δραματική εξιστόρηση και μοιάζουν να συμπάσχουν για την οδυνηρή μοίρα του ήρωα. Λίγες είναι οι φορές που τα σύγχρονα στοιχεία απομακρύνουν κάπως από το είδος της αρχαίας τραγωδίας.

Τέλος, η έμπνευση των κοστουμιών (Kenny MacLellan) είναι μάλλον άστοχη και αισθητικά δεν είχε το αναμενόμενο αποτέλεσμα.

Στο σύνολό της λοιπόν, πρόκειται για μια δουλειά φροντισμένη που δεν απογειώνεται μεν αλλά ούτε απογοητεύει.

Η επόμενη παράσταση του έργου Προμηθέας Δεσμώτης σε σκηνοθεσία Κώστα Φιλίππογλου θα πραγματοποιηθεί στο Ηρώδειο την Παρασκευή 11 Σεπτεμβρίου 2015.

Περισσότερες πληροφορίες: Ο Προμηθέας Δεσμώτης του Κώστα Φιλίππογλου στο Ηρώδειο