Μετά την επιτυχία του πρώτου Εργαστηρίου τον Οκτώβριο του 2014 στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, και με την εμπειρία της πρόσφατης περιοδείας του σκηνοθέτη Βασίλη Λουλέ, με προβολές ταινιών του και συζητήσεις σε Πανεπιστήμια των ΗΠΑ και Καναδά, πραγματοποιείται το δεύτερο κινηματογραφικό εργαστήριο, με τίτλο Το ντοκιμαντέρ ως εργαλείο στην Εκπαίδευση – και όχι μόνο!

Το Εργαστήριο απευθύνεται σε ανήσυχους εκπαιδευτικούς κάθε βαθμίδας που θέλουν να εφοδιαστούν με γνώσεις και μεθόδους χρήσιμες για τη δουλειά τους, σε ιστορικούς ερευνητές, σε μελετητές της προφορικής αφήγησης, σε παραμυθάδες, σε ανθρώπους με γενικότερα ενδιαφέροντα που θέλουν να γνωρίσουν το σύγχρονο ντοκιμαντέρ και τις αναζητήσεις του, καθώς και σε ανθρώπους του κινηματογράφου (τεχνικούς και ηθοποιούς) που θέλουν να διευρύνουν τις γνώσεις και την εμπειρία τους.

Δεν απαιτείται προηγούμενη επαγγελματική εμπειρία στο χώρο του κινηματογράφου και των οπτικοακουστικών.

Απαιτείται όμως όρεξη, αγάπη για το σινεμά, υπομονή και περιέργεια: τα βασικά υλικά για να κάνει κανείς κινηματογράφο ή να βλέπει τις ταινίες με δημιουργικό τρόπο.

Με τι ασχολείται αυτό το Εργαστήριο

Το ντοκιμαντέρ είναι ίσως το πιο ανερχόμενο είδος κινηματογράφου παγκοσμίως και γνωρίζει τα τελευταία χρόνια μεγάλη άνθιση και στην Ελλάδα. Με πολύ μεγαλύτερο εύρος θεμάτων και ποικιλία μορφής σε σχέση με παλιότερα, με περισσότερο συναίσθημα και χιούμορ, το σύγχρονο ντοκιμαντέρ ανιχνεύει αχαρτογράφητες περιοχές της ανθρώπινης συνείδησης, της κοινωνίας και της Ιστορίας.

Με όλα αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά, το ντοκιμαντέρ έχει μπει και στο χώρο της Εκπαίδευσης καθώς όλο και περισσότερα σχολεία και Ιδρύματα το εντάσσουν στη δουλειά τους ως ένα πολυσύνθετο εκπαιδευτικό εργαλείο. Αρέσει στα παιδιά, προσφέρεται για αναλύσεις και ασκήσεις, και μπορεί να αποτελέσει αφορμή ακόμα και για νέες κινηματογραφικές απόπειρες, των ίδιων των μαθητών αυτή τη φορά.

Τα ερωτηματικά που θα απασχολήσουν το Εργαστήριο μπορούν να αποτελέσουν 3 ομάδες.

Τα ερωτηματικά της πρώτης ομάδας αφορούν σε θέματα Εκπαίδευσης:

-Πώς μπορούμε να κάνουμε το ντοκιμαντέρ, και ιδιαίτερα το ανθρωποκεντρικό,   πολύτιμο εργαλείο στη σχολική τάξη;
-Πέρα από το ίδιο το βασικό θέμα ενός ντοκιμαντέρ, πώς εντοπίζουμε και πώς αξιοποιούμε τα πολλαπλά επίπεδα γνώσης που μας προσφέρει, τις παράπλευρες πληροφορίες που μας δίνει η εικόνα και ο λόγος του;
-Πώς τα παιδιά εξασκούνται μέσω των ταινιών στο να συνδυάζουν πληροφορίες, να ερευνούν μόνα τους, να προχωράνε ακόμα παραπέρα στη μάθηση και τη δημιουργία;
-Η αξία της προφορικής αφήγησης στην εποχή της εικόνας και της πληροφορίας. Γιατί έχει σημασία να μάθουν τα παιδιά να ακούνε και να παρακολουθούν βιωματικές ιστορίες;
-Πόση αξία έχει να μάθουμε να βλέπουμε μια ταινία όχι μόνο με βάση αυτό που αφηγούνται οι άνθρωποι που εμφανίζονται αλλά και με βάση αυτά που ΔΕΝ λένε με τα λόγια; Με τη σιωπή, με τη γλώσσα του σώματος, με την γλώσσα και το συντακτικό της κινηματογραφικής αφήγησης;

Δεν είναι όμως μόνον αυστηρά “σχολικό” το περιεχόμενο των παραπάνω ερωτηματικών: πίσω από αυτά υπάρχουν κάποια άλλα πιο βαθειά, πιο βασικά και θεμελιώδη τα οποία αφορούν πολύ περισσότερους – όχι μόνο τους εκπαιδευτικούς.

Τα ερωτηματικά της 2ης ομάδας αφορούν στην προφορική μαρτυρία και αφήγηση:

-Πώς καταγράφουμε μια ειλικρινή και βαθειά βιωματική μαρτυρία; Ποιά είναι τα μυστικά αυτής της τέχνης; Η διάκριση ανάμεσα στους “πληροφορητές” και στους “χαρακτήρες”, ανάμεσα στη μετάδοση της πληροφορίας και στο μοίρασμα του βιώματος.
-Πόσο η παρουσία της κάμερας δυσκολεύει τον απλό άνθρωπο που καλείται να μοιραστεί τα βιώματά του μπροστά της; Τι είναι αυτό που μπορεί να τον κάνει να ξαναβρεί την εσωτερική ένταση και την φρεσκάδα της πρώτης φοράς;
-Η ηθική της κινηματογράφησης προφορικής μαρτυρίας, η επιμονή του ερευνητή και η αντίσταση του ανθρώπου που προσφέρει τη μαρτυρία, η χημεία ανάμεσά τους. Τα διλήμματα και η ηθική του μοντάζ.
-Πώς τελικά κινηματογραφούμε μαρτυρίες, αφηγήσεις και παραμύθια με τρόπο ζωντανό, άμεσο, ελκυστικό και σύγχρονο, κι όχι απλώς για να «…διασώσουμε την μνήμη ή την παράδοση»;

Τα ερωτηματικά της 3ης ομάδας αφορούν στη σχέση της μικρής, προσωπικής ιστορίας με την γενική Ιστορία:

-Πώς γεννιέται μέσα μας ένα ντοκιμαντέρ με πρόσωπα και εποχές παλιότερες, μια ταινία που ξανακοιτάει την Ιστορία – αυτό που λέμε “ιστορικό ντοκιμαντέρ”;
-Με ποιό τρόπο μπορεί να μας αφορά προσωπικά σήμερα;
-Πώς μπορεί να γεννηθεί μια ολόκληρη ταινία ντοκιμαντέρ από μια και μόνο φωτογραφία-ντοκουμέντο;
-Η πολλαπλή σημασία των κινηματογραφικών υλικών αρχείου (επίκαιρα κλπ): η μαγεία του παρελθόντος, η απαθανάτιση ενός κόσμου που έφυγε, αλλά και η αμφισβήτηση της αντικειμενικότητας των αρχείων. Η οπτική γωνία των δημιουργών τους. Αντικειμενικότητα, υποκειμενικότητα και παραπλάνηση.
-Πώς μπορούμε να βλέπουμε και να διδάσκουμε την “μεγάλη” Ιστορία μέσα από τις “μικρές”, προσωπικές ιστορίες των απλών ανθρώπων που βρέθηκαν στην δίνη της;
(Τα παραδείγματα δυο ταινιών μου – Φιλιά εις τα παιδιά και Συναντήσεις με τη μητέρα μου Λέλα Καραγιάννη – που χρησιμοποιήθηκαν σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης είναι αποκαλυπτικά ως προς τα τελευταία ερωτήματα)

Όλα αυτά τα θέματα που αφορούν όχι μόνο στην τέχνη της λήψης  μαρτυρίας/αφήγησης αλλά και στο πώς χειρίζεται κανείς στο μοντάζ το υλικό που κινηματογράφησε, αποτελούν την «ύλη» αυτού του Εργαστηρίου. Με προβολές, αναλύσεις και παραδείγματα θα προσπαθήσουμε να ξεδιπλώσουμε τις πολλές πτυχές του θέματος.

Στόχοι του Εργαστηρίου

-Θα γνωρίσουμε ή θα ξαναδούμε κάποια πρόσφατα ελληνικά ντοκιμαντέρ και θα τα αναλύσουμε μέσα από το ιδιαίτερο πρίσμα που περιγράψαμε παραπάνω.
Θα προβληθούν ολόκληρα ή αποσπάσματα από τα ντοκιμαντέρ μου:
Φιλιά εις τα παιδιά / Θηλειά / Συναντήσεις με τη μητέρα μου Λέλα Καραγιάννη / Μικρές ιστορίες στη δίνη της Ιστορίας καθώς και έργα άλλων σημαντικών Ελλήνων σκηνοθετών.

-Θα προσεγγίσουμε το περιεχόμενό τους σε βάθος, με τρόπο μεθοδικό, κάτι που δίνει αφορμές για προσωπική έρευνα, μελέτη και άσκηση. Κάτι πολύ χρήσιμο στους εκπαιδευτικούς, που μπορούν έτσι να προετοιμαστούν για δημιουργική δουλειά στην τάξη.

-Θα έρθουμε σε μεγαλύτερη επαφή με την κινηματογραφική γλώσσα, ειδικά με τα ΜΗ λεκτικά στοιχεία της, δηλαδή με τη γλώσσα του σώματος, τη χρήση της σιωπής, τη χρήση της μουσικής, τη σημασία των διαφορετικών μεγεθών πλάνου κλπ.

-Θα θυμηθούμε ή θα γνωρίσουμε τους κώδικες της αφήγησης μιας ιστορίας μέσω εικόνων, παίρνοντας μέρος σε ομαδικές Βιωματικές Ασκήσεις οπτικοακουστικής εκπαίδευσης: επαναφωτογράφηση μιας παλιάς ιστορικής φωτογραφίας στον ίδιο ακριβώς χώρο, δημιουργία μιας ιστορίας μέσα από 15 φωτογραφίες, ένα αντικείμενο φωτογραφημένο με 5 διαφορετικούς τρόπους, κλπ.
Να μην ξεχνάμε ότι κάνουμε σινεμά: βλέπουμε και φτιάχνουμε ιστορίες με εικόνες!!! Πρόκειται για ασκήσεις που γίνονται με πολύ κέφι και τις οποίες, στη συνέχεια, μπορούν οι εκπαιδευτικοί που παρακολουθούν το Εργαστήριο να τις υλοποιήσουν με τους δικούς τους μαθητές μέσα στη σχολική τάξη. (Κάποιες από τις ασκήσεις επινοήθηκαν από την ομάδα εκπαιδευτικών δράσεων “ΚΑΡΠΟΣ” (www.karposontheweb.org)

-Θα θυμηθούμε ή θα γνωρίσουμε βασικά τεχνικά στοιχεία για τη χρήση της κάμερας, του μικροφώνου, για βασικές οδηγίες γυρίσματος κλπ.

Φιλοδοξία είναι, στο τέλος, έχοντας πάρει τα πρώτα βασικά εφόδια, να μπορεί να καταγράφει ο καθένας από τους συμμετέχοντες κάποιες ιστορίες στο ιδιαίτερο προσωπικό του περιβάλλον ή να χρησιμοποιεί αυτή τη γνώση μέσα στη σχολική τάξη, στο δικό του ερευνητικό έργο, στη δική του ταινία.

Προϋποθέσεις για την ουσιαστική συμμετοχή στο Εργαστήριο

Για να είναι δημιουργική η συνεργασία μας είναι καλό όσοι ενδιαφέρονται να πάρουν μέρος στο Κινηματογραφικό Εργαστήριο να κάνουν τα εξής:

α) Να έχουν μελετήσει την παρούσα αναλυτική περιγραφή του Εργαστηρίου.

β) Να έχουν προετοιμαστεί για τον τρόπο προσέγγισης του θέματος έχοντας δει τα links των ταινιών μου στο ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ (βλ. συνημμένο αρχείο).

γ) να έχουν μελετήσει το κείμενο με τον τίτλο ΣΧΟΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ Συναντήσεις με τη μητέρα μου Λέλα Καραγιάννη (βλ. συνημμένο αρχείο).

δ) Να έχουν μαζί τους laptop, φωτογραφική μηχανή και βιντεοκάμερα (όσοι διαθέτουν). Μαζί και όλα τα περιφερειακά (μπαταρίες, καλώδια, κάρτες, αντάπτορες κλπ) για φόρτωμα, ξεφόρτωμα υλικών από και προς τον υπολογιστή.