Ο Μυστικός Δείπνος, του Τόμας Γκουτιέρες Αλέα

Η New Star παρουσιάζει στους κινηματογράφους σε επανέκδοση τη σπουδαία ταινία «Ο Μυστικός Δείπνος», ενός μεγάλου Κουβανού δημιουργού, του Τόμας Γκουτιέρες Αλέα, από 3 Απριλίου 2014.

Σύνοψη

Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, στα τέλη του 18ου αιώνα, ένας Κουβανός γαιοκτήμονας επισκέπτεται τη φυτεία ζαχαροκάλαμου που του ανήκει, στην Αβάνα. Εκείνη τη μέρα έχει μόλις αποδράσει ένας σκλάβος. Ο γαιοκτήμονας διατάζει τον επιστάτη της φυτείας να διαλέξει 12 σκλάβους στο τραπέζι του. Παρά τις αντιρρήσεις του επιστάτη, το δείπνο ετοιμάζεται και σαν 12ος συνδαιτυμόνας κάθεται μαζί ο σκλάβος που είχε αποδράσει το πρωί και αιχμαλωτίστηκε και πάλι αργότερα.

Στο δείπνο, ο γαιοκτήμονας, χρησιμοποιώντας θρησκευτικές διδαχές, προσπαθεί να μυήσει τους δούλους του στο νόημα της χριστιανικής θρησκείας και στη δυνατότητα κατάκτησης της απόλυτης ευτυχίας υπό συνθήκες σκλαβιάς. Οι σκλάβοι με τη σειρά τους του λένε τις ιστορίες τους και του ζητούν να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής τους. Ο γαιοκτήμονας υπόσχεται να μην εργαστούν τη Μεγάλη Παρασκευή. Όμως φεύγει νωρίς το επόμενο πρωί και ο επιστάτης ξυπνά άγρια τους σκλάβους για μια δύσκολη μέρα κοπής ζαχαροκάλαμων. Εκείνοι ξεσηκώνονται. Ποιανού το μέρος θα πάρει ο γαιοκτήμονας;..

 «Γιατί οι μαύροι πρέπει να ανέχονται τόσους ξυλοδαρμούς και γιατί δεν χτυπάνε και τους επόπτες;» ρωτά ένας από τους δούλους στο τραπέζι, και ο πλοίαρχος απαντάει φωνάζοντας. «Επειδή αυτό είναι το θέλημα του Θεού! Η τιμωρία του Θεού: ο Θεός είναι φιλεύσπλαχνος , αλλά όχι με τους ανυπάκουους…».

Στον αριστουργηματικό «Μυστικό Δείπνο», ο Γκουτιέρες στήνει μια ανατριχιαστική ματιά στη δυτική όψη του όρου «δουλεία» (στην κυριολεκτική και μεταφορική του έννοια) μέσα από τους αιώνες, δείχνοντας έναν κόσμο στον οποίο λευκοί και μαύροι δεν καταλαβαίνουν τις συνέπειες των πράξεών τους.

Ο σκηνοθέτης ισορροπεί αριστουργηματικά τις αντιθέσεις και τις συγκρούσεις σε αυτή την ταινία και, ακολουθώντας παράλληλα την ιστορία του Μυστικού Δείπνου, μας δίνει ένα αλληγορικό συμπλήρωμά της, όπου οι ρόλοι είναι αντιστραμμένοι.

Μία απολύτως κατανοητή αλληγορία για το θάνατο και ανάσταση, όχι μόνο για το θάνατο και την ανάσταση της ελευθερίας, αλλά και της καταστολής…

Μια λεπτή, δροσερή, σχεδόν ανεξάρτητη πολιτική παραβολή, η οποία (και αυτό είναι από τα πλέον αξιοσημείωτα στοιχεία της ταινίας) είναι ειπωμένη με θρησκευτικούς όρους.

Στοιχεία ταινίας:

«Ο Μυστικός Δείπνος» / La Ultima Cena (1976)

113΄ – Έγχρωμο

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Σκηνοθεσία: Τόμας Γκουτιέρες Αλέα

Σενάριο: Τ. Γκ. Αλέα, Τόμας Γκονζάλες, Μαρία Εουτζένια Χάγια

Φωτογραφία: Μάριο Γκαρσία Τζόγια

Μουσική: Λέο Μπρούβερ

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

Νέλσον Βιλάγκρα

Σιλβάνο Ρέυ

Λούις Αλμπέρτο Γκαρσία

Χοσέ Αντόνιο Ροντρίγκες

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

Ο «Μυστικός Δείπνος» έχει τιμηθεί με τρία σημαντικά κινηματογραφική βραβεία:

1) Φεστιβάλ Huelva Latin American Film  (1976)

GoldenColon(για τη σκηνοθεσία του Tomás Gutiérrez Alea)

2) Φεστιβάλ São Paulo International Film  (1978)

Audience Award –Βραβείο Κοινού (Best Feature – Tomás Gutiérrez Alea)

3) Festival Internacional de Cine de Biarritz

Βραβείο καλύτερης ερμηνείας στον Νέλσον Βιλάγκρα

Ο ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ

Τόμας Γκουτιέρες Αλέα (1928-1996)

Ο σημαντικότερος σκηνοθέτης του σύγχρονου κουβανέζικου κινηματογράφου, ο Tomás Gutiérrez Alea είναι επίσης και ο πιο γνωστός στο δυτικό κοινό.

Γεννήθηκε στην Αβάνα το 1928 και σπούδασε Νομική στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας και κινηματογράφο στην Ιταλία, στο Centro Sperimentale di Cinematografia.

Έντονα επηρεασμένος από τον Ιταλικό Νεορεαλισμό, επέστρεψε, την δεκαετία του 50, στην Κούβα και εντάχθηκε στη ομάδα Nuestro Tiempo. Μαζί με τον σκηνοθέτη Julio Garcia Espinosa σκηνοθέτησαν το 1955 ένα ντοκιμαντέρ που απαγορεύτηκε από το καθεστώς. Συμμετείχε ενεργά στον αγώνα ενάντια στην δικτατορία του Μπατίστα. Κεντρικό πρόσωπο στην κινηματογραφία της Κούβας μετά την επανάσταση, ο Tomas Gutierrez Alea είναι ένας από τους ιδρυτές του Instituto Cubano del Arte e Industrias Cinematograficos (ICAIC).

Το έργο του αντανακλά και καταγράφει τους ιδεολογικούς και πολιτικούς προβληματισμούς, τις εσωτερικές ανησυχίες της κουβανέζικης κοινωνίας. Με τις ταινίες του παρακολουθεί την πορεία της χώρας του από τον αγώνα ενάντια στην δικτατορία του Μπατίστα, στα πρώτα χρόνια της Επανάστασης και από τις δύσκολες συνθήκες του Ψυχρού Πολέμου στα χρόνια του οικονομικού αποκλεισμού. Το έργο του εκτός από ντοκιμαντέρ, περιλαμβάνει πολιτικές σάτιρες ενάντια στην γραφειοκρατία, ιστορικά δράματα, πολιτικές αλληγορίες, κωμωδίες.

Στην υπηρεσία της επανάστασης

Ο Αλέα υποστήριξε με θέρμη την επανάσταση αλλά πάντα κρατούσε μια κριτική στάση απέναντι στην οικονομική και κοινωνική πολιτική της χώρας του. Τις δύο τελευταίες του ταινίες τις σκηνοθέτησε μαζί με τον φίλο του Χουάν Κάρλος Tάμπιο.

Ο Τίτον, όπως τον φώναζαν οι φίλοι του, πέθανε από καρκίνο, το 1996 στην Αβάνα

Γενάρχης και πατριάρχης

Ο Τόμας Γκουτιέρες Αλέα, ένας διακεκριμένος Κουβανός σκηνοθέτης -παγκόσμιας κλάσης και αναγνώρισης- αλλά ταυτόχρονα και ο γενάρχης και ο πατριάρχης της χώρας του στο σινεμά.

Προξενεί μάλιστα τεράστια εντύπωση και είναι φαινόμενον άξιον προς παρατήρηση και μελέτη, πώς ο μικρός κινηματογράφος της Κούβας, εκ των πραγμάτων στρατευμένος μετά του Κάστρο, κατάφερε να αναδείξει τέτοια και τόσο αυθεντικά ταλέντα με ταινίες επιπέδου και υψηλής αισθητικής, παρά τη μετατροπή μιας και μόνης… ιδεολογίας.

Ήταν ακόμα και μέγας κινηματογραφόφιλος και γνώστης της ιστορίας της τέχνης. Μια ματιά στις ταινίες του μπορεί να το αποδείξει. Ας πούμε ο πολύκροτος ασπρόμαυρος “Θάνατος ενός γραφειοκράτη” αναπαράγει άψογα τις φόρμες του μπουλβάρ και οι αναφορές στις περίφημες κωμωδίες του βωβού κινηματογράφου και πολλά και αφομοιωμένες είναι.

Στις αριστουργηματικές “Μνήμες υπανάπτυξης”, την πιο δυτική από τις ταινίες του οι επιρροές από την “νουβέλ-βαγκ” και το “σινεμά-βεριτέ” και απαστράπτωσους και λειτουργικές παρουσιάζονται. Σε άλλες δημιουργίες του όπως π.χ. “Ο μυστικός δείπνος”, τα καδραρίσματα είναι άψογα και παραπέμπουν σε γνωστούς ζωγράφους.

Ένας εξαιρετικός και αξιοζήλευτος φορμαλισμός

Ο Αλέα εκπροσώπησε άψογα ένα σινεμά υποδειγματικό. Εξυπηρετούσε συγκεκριμένους και κοινωνικούς χώρους και όρους χωρίς όμως να γίνεται υπηρέτης και αντικείμενο παραγγελιάς, ενώ από την άλλη μεριά λειτούργησε αιρετικά χάρη σε έναν εξαιρετικό και αξιοζήλευτο φορμαλισμό.

Τα θέματα των ταινιών που μερικές φορές ιδιαίτερα ριζοσπαστικά (π.χ. “Οι επιζήσαντες”) διακρίνονταν από έναν σοφό διαλεκτικό σχεδιασμό, που εκδηλωνόταν στην φιλμική δομή και δημιουργούσε νοηματικές αλληλοκαλύψεις. Οι τελευταίες δικαίωναν το σινεμά χάρη στη δύναμη του δημιουργού να τις χαρίζει υψηλής ποιότητας “εμψύχωση” μεγάλων οπτικών προδιαγραφών. Έτσι ακριβώς εντυπωσιαζόταν και το διεθνές κοινό και κερδιζόταν και τα βραβεία στα ξένα φεστιβάλ. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως ο Αλέα δεν επέτρεψε στον χρόνο στα γεγονότα και στις πολιτικές εξελίξεις να τον ξεπεράσουν.

Αγαπήθηκε στην Ελλάδα

Ο Αλέα είναι συνδεδεμένος με ένα σινεμά που αγαπήθηκε ιδιαίτερα στην Ελλάδα στην δεκαετία του ’70 όταν με την μεταπολίτευση η υπερπολιτικοποίηση ακόμη και στην τέχνη ήταν το ζητούμενο.

ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ

•           La caperucita roja (1947)

•           El fakir (1947)

•           Una confusión cotidiana (1950)

•           Il sogno de Giovanni Bassain (1953)

•           El Mégano (1955)

•           La toma de La Habana por los ingleses (1958)

•           Esta tierra nuestra (1959)

•           Stories of the Revolution (Historias de la revolución/Ιστορίες της επανάστασης) (1960)

•           The Twelve Chairs (Las doce sillas) (1962)

•           Cumbite (1964) – Fiction, 82 minutes

•           Death of a Bureaucrat (Muerte de un burócrata/Ο θάνατος ενός γραφειοκράτη) (1966)

•           Memories of Underdevelopment (Memorias del Subdesarrollo/Μνήμες υπανάπτυξης ) (1968)

•           Cuban Fight Against Demons (Una pelea cubana contra los demonios) (1971)

•           The Last Supper (La última cena/Ο μυστικός Δείπνος) (1976)

•          One Wayor Another (De cierta manera) (1977)

•           The Survivors (Los sobrevivientes/Οι επιζήσαντες) (1979)

•           Up to a Certain Point (Hasta cierto punto) (1983)

•           Letters from the Park (Cartas del parque) (1988)

•           Fresa y Chocolate (Φράουλα και σοκολάτα) (1993)

•           Guantanamera (1995)

Ο ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗΣ

Νέλσον Βιλάγκρα (1937-)

Ο Νέλσον Βιλάγκρα (γεννημένος στις 9 Αυγούστου του 1937 ) είναι ένας χιλιανός ηθοποιός , συγγραφέας και σκηνοθέτης. Θεωρείται ο πιο επιδέξιος ηθοποιός του χιλιανού κινηματογράφου. Είναι ευρέως γνωστός για την εξαιρετική ενσάρκωση του δολοφόνου στο “El Chacal de Nahueltoro” από τον σκηνοθέτη Miguel Littin . Έχει επίσης συνεργαστεί με τον Χιλιανό σκηνοθέτη, Raúl Ruiz, στο Tres Tristes Tigres (1968) και στο La Colonia Penal (1971 ).

Το 1973 εξορίστηκε από τη Χιλή , μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα της δικτατορία του Πινοσέτ. Μετά από μια περίοδο στην Ευρώπη, πήγε στην Κούβα για να συνεργαστεί με μερικούς από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες της Νότιας Αμερικής της εποχής του, όπως ο Humberto Solás (La Cantata de Chile) και Tomás Gutiérrez Alea, κερδίζοντας το βραβείο καλύτερου ηθοποιού για το ρόλο του ως “El Conde” στην ταινία του Gutiérrez Alea “Ο Μυστικός Δείπνος” το 1978 στο Festival Internacional de Cine de Biarritz . Το 1979 έπαιξε το ρόλο του στρατιωτικού βασανιστή στην ταινία “Prisioneros Desaparecidos” του Sergio Castilla, ένα ρόλο για τον οποίο τιμήθηκε με το βραβείο καλύτερου ηθοποιού στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του San Sebastián.

ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ

Three Sad Tigers (1968)

Jackal of Nahueltoro (1970)

The Penal Colony (1970)

Nadie dijo nada (1971)

The Promised Land (1973)

The Last Supper (1976)

Río Negro (1977)

The Recourse to the Method (1978)

The Widow of Montiel (1979)

Tierra del fuego(2000)