Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος παρουσιάζει ένα αναδρομικό αφιέρωμα στον Παντελή Βούλγαρη στις 12 έως τις 18 Δεκεμβρίου.

Το αφιέρωμα γίνεται σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, την ODEON, την Village, και την κα Σίβυλλα Κατσουρίδη και περιλαμβάνει τέσσερις μικρού μήκους ταινίες και έντεκα μεγάλου μήκους, οι οποίες θα προβληθούν στην αίθουσα Β, ενώ παράλληλα, στην αίθουσα Α, θα προβάλλεται η νέα ταινία του Παντελή Βούλγαρη Μικρά Αγγλία (διανομή: Feelgood). Αρκετές από τις ταινίες του αφιερώματος θα προλογίσουν ηθοποιοί και ακαδημαϊκοί που έχουν μελετήσει το έργο του Παντελή Βούλγαρη.

Από το σκηνοθετικό ντεμπούτο Ο Κλέφτης του 1965, στο οποίο πρωταγωνιστεί ο ίδιος ο σκηνοθέτης, μέχρι το Ψυχή βαθιά  του 2009, το ανθρωποκεντρικό σινεμά τoυ Παντελή Βούλγαρη χαρακτηρίζεται από έναν ουμανισμό, με επίκεντρο το προσωπικό βίωμα μέσα στο κοινωνικό και πολιτικό αδιέξοδο. Από τις πρώτες κιόλας ταινίες μικρού μήκους, παρατηρείται μια καταγραφή ενός αστικού χωροχρόνου με στόχο πάντα να πιάσει την ελληνική ατμόσφαιρα, «των στάσεων και των κινήσεων των ανθρώπων μέσα στο φως και το τοπίο», όπως έχει πει ο ίδιος ο Βούλγαρης. Με την κάμερα, σχεδόν πάντα, στο ύψος των βλεμμάτων, και σε κοντινά πλάνα των προσώπων, ο Παντελής Βούλγαρης είτε παρατηρεί το αδιέξοδο μιας εσωτερικής υπηρέτριας σε μεσοαστική οικογένεια (Το προξενιό της Άννας) είτε τους κρατούμενους σ’ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης σε ξερονήσι (Χάππυ Νταίη), ενδιαφέρεται πάντα για το πώς φέρονται τα υποκείμενα εντός και εκτός μιας «κανονικότητας» που άλλοτε επιβάλλουν οι κώδικες ηθικής της ελληνικής κοινωνίας, και άλλοτε οι  διασπαστικές πρακτικές ακραίων πολιτικών συστημάτων.

Οι ταινίες του αφιερώματος

Ο κλέφτης

Μυθοπλασία, Ελλάδα, 1965, 18΄, 35mm, Α/Μ.
Σενάριο: Παντελής Βούλγαρης | Φωτογραφία: Γιώργος Πανουσόπουλος | Μοντάζ: Νίκος Καβουκίδης| Μουσική επιμέλεια:  Κώστας Γκιζελής | Ηθοποιοί: Αλέξης Δαμιανός, Παντελής Βούλγαρης, Λάζος Τερζάς, Βαγγέλης Καζάν | Παραγωγή: Νίκος Βαρβέρης

Η συνάντηση ενός αστυνομικού μ’ έναν νεαρό πορτοφολά, τον οποίο πιάνει ύστερα από παράνομη δράση σ’ ένα λεωφορείο, αλλά δείχνει καλοπροαίρετη διάθεση να ακούσει τι τον οδήγησε στην παρανομία. Η πρώτη ταινία του Βούλγαρη, στην οποία ο Θόδωρος Αγγελόπουλος είχε αναγνωρίσει την «οξύτατη αίσθηση του ντεκουπάζ» που επέδειξε ο ομότεχνός του.

Τζίμης ο Τίγρης  

Μυθοπλασία, Ελλάδα, 1966, 14΄, 35mm, Α/Μ.
Σενάριο: Παντελής Βούλγαρης | Φωτογραφία-Μοντάζ: Ντίνος Κατσουρίδης | Μουσική: Πρόδρομος Τσαουσάκης | Ηθοποιοί: Σπύρος Καλογήρου, Marilyse Preysler, Κώστας Βρεττάκος, Νάσος Κατακουζηνός | Παραγωγή: Παντελής Βούλγαρης

Προσπαθώντας να επιβιώσει επιδεικνύοντας την δύναμή του σε αυτοσχέδιες παραστάσεις στο δρόμο, ο γνωστός ως Τζίμης ο Τίγρης, βρίσκεται διπλά απολογούμενος σε οικογένεια και αστυνομία ύστερα από μια μοιραία συνάντηση με μια Γερμανίδα τουρίστρια.  Η δεύτερη μικρού μήκους ταινία του Βούλγαρη είναι «η πρώτη επιτυχημένη προσπάθεια δημιουργίας ενός ελληνικού νεορεαλισμού», κατά τον Βασίλη Ραφαηλίδη, ενώ αποτελεί «μια τρυφερά παρωδιακή, κωμικοτραγική μαρτυρία για μια δύσκολη ιστορική περίοδο», κατά τον Ανδρέα Παγουλάτο.

Ce n’ est qu’un début…  

Ντοκιμαντέρ, Ελλάδα, 1971, 11΄, 16mm, Α/Μ.

Ένα ντοκουμέντο για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα επί χούντας. Περιλαμβάνει σκηνές από την κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου, που εξελίχθηκε στην πρώτη μεγάλη λαϊκή αντιδικτατορική εκδήλωση, από τους χουντικούς εορτασμούς για την Πολεμική Αρετή των Ελλήνων κ.ά. Τα γυρίσματα έγιναν παράνομα, το υλικό βγήκε λαθραία από την Ελλάδα και η ταινία ολοκληρώθηκε στο Παρίσι με τη βοήθεια Ελλήνων του εξωτερικού, οι οποίοι φρόντιζαν να προβάλλεται στις πολιτικές συγκεντρώσεις που διοργάνωναν εναντίον της χούντας συμβάλλοντας έτσι αποφασιστικά στην αφύπνιση πολλών ανθρώπων.  

Ο χορός των τράγων

Ντοκιμαντέρ, Ελλάδα, 1971, 28΄, 16mm, Έγχρ.

Την δεύτερη και την τρίτη Κυριακή της Αποκριάς, στην πλατεία και στους δρόμους της Σκύρου, εμφανίζεται ένα παράξενο θέαμα: μια ένα τελετουργικό για την αναζωογόνηση της φύσης που επιβιώνει από τις προϊστορικές τελετές. Γνωστός ως ο χορός των τράγων στην Σκύρο, ίσως διασώθηκε από τις Διονυσιακές γιορτές.  

Το προξενιό της Άννας

Μυθοπλασία, Ελλάδα, 1972, 82΄, 35mm, Έγχρ.
Σενάριο: Μένης Κουμανταρέας, Παντελής Βούλγαρης | Φωτογραφία-Μοντάζ: Ντίνος Κατσουρίδης | Μουσική: Πρόδρομος Τσαουσάκης | Ηθοποιοί: Άννα Βαγενά, Σμαράγδα Βεάκη, Κώστας Ρηγόπουλος, Σταύρος Καλάρογλου| Παραγωγή: Ντίνος Κατσουρίδης

Η Άννα, ένα φτωχό κορίτσι από χωριό, η οποία εργάζεται ως εσωτερική σε μια μεσοαστική οικογένεια τα τελευταία δέκα χρόνια, καλοδέχεται το προξενιό που της ετοίμασαν τα αφεντικά της. Το ενδεχόμενο του γάμου της, όμως, μοιάζει με απειλή για την εύρυθμη λειτουργία της οικογένειας. Οικονομία στην αφήγηση, υπόκωφη ένταση πίσω από την αθέατη βία, μηχανισμοί υποδούλωσης και ταξική καταπίεση, σε μια εθνογραφική μελέτη του αθηναϊκού αστικού τρόπου ζωής για την οποία ο Vincent Canby έγραψε στους New York Times το 1975, «Κανένας στην ταινία δεν υποψιάζεται τίποτα για επανάσταση, αλλά για επανάσταση είναι που φωνάζει η ταινία, με μια φωνή τόσο ευγενική, ώστε τον πραγματικό θυμό των λέξεων να τον ακούει κανείς μόνο μετά».  Ταινία σταθμός στο πέρασμα από τον παλιό στο Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο. Βραβείο FIPRESCI,  ΟTTO-DIBELIUS  και OCIC στο Φεστιβάλ Βερολίνου.

Ο μεγάλος ερωτικός

Μυθοπλασία, Ελλάδα, 1973, 78΄, 16mm, Έγχρ.
Σενάριο: Παντελής Βούλγαρης | Φωτογραφία: Γιώργος Αρβανίτης, Γιώργος Πανουσόπουλος | Μοντάζ: Γιώργος Πανουσόπουλος | Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις | Ηθοποιοί: Ελένη Κυρίτση, Ανδρέας Σινάνος, Ελένη Βούτση, Δημήτρης Κυρίτσης| Παραγωγή: Μάνος Χατζιδάκις, Παντελής Βούλγαρης, Νάσος Κατακουζηνός

Δέκα ερωτικά τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι σε στίχους Σαπφούς, Ελύτη, Μυρτιώτισσας, Καβάφη, και άλλων, σ’ ένα ελεύθερο παιχνίδι της εικόνας και του ήχου που ταξιδεύει στα διαφορετικά πρόσωπα της Αθήνας. Ύστερα από πρόσκληση του Χατζιδάκι, ο Παντελής Βούλγαρης πραγματοποιεί ένα όνειρό του με στόχο όχι να μεταφράσει σε εικόνες τα τραγούδια κατά γράμμα, αλλά να αναζητήσει «την ατμόσφαιρα στης δικής του αντίδρασης σε αυτά».  

Χάππυ Νταίη

Μυθοπλασία, Ελλάδα, 1976, 105΄, 35mm, Έγχρ.
Σενάριο: Παντελής Βούλγαρης (βασισμένο στο μυθιστόρημα Ο λοιμός του Αντρέα Φραγκιά)| Φωτογραφία: Γιώργος Πανουσόπουλος | Μοντάζ: Αριστείδης Καρύδης-Fuchs | Μουσική: Διονύσης Σαββόπουλος | Ηθοποιοί: Ζώρζ Σαρρή, Γιώργος Μοσχίδης, Σταύρος Καλάρογλου, Νίκος Μπουσδούκος, Κώστας Φυσσούν, Κωνσταντίνος Τζούμας | Παραγωγή: ΕΚΚ

Εξουσιαστές και κρατούμενοι στο χαώδες σύμπαν ενός στρατοπέδου συγκέντρωσης σ’ ένα ξερονήσι, με φόντο την επικείμενη επίσκεψη της βασίλισσας. Η πρώτη ταινία μυθοπλασίας που αναφέρεται στη Μακρόνησο, μέρος ενός ευρύτερου πολιτιστικού φαινομένου της Μεταπολίτευσης με την κυκλοφορία προσωπικών και πολιτικών ιστοριών που έως τότε ήταν αποκλεισμένες από το κοινωνικό φαντασιακό. Μια μεγάλη ταινία για την Ελλάδα του διχασμού και μια εμπνευσμένη σπουδή για τον μη-τόπο εκτός της κανονιστικής κοινωνίας.
 

Ελευθέριος Βενιζέλος

Μυθοπλασία, Ελλάδα, 1980, 157΄, 35mm, Έγχρ.
Σενάριο: Παντελής Βούλγαρης | Φωτογραφία: Γιώργος Αρβανίτης | Μοντάζ: Τάκης Γιαννόπουλος | Μουσική: Λουκιανός Κηλαηδόνης | Ηθοποιοί: Μηνάς Χρηστίδης, Γιάννης Βόγλης, Βασίλης Διαμαντόπουλος, Όλγα Καρλάτου, Μάνος Κατράκης | Παραγωγή: ΕΚΚ, Γιάννης Χορν

Το κάλεσμα του Ελευθέριου Βενιζέλου από την Κρήτη στην Αθήνα για να σχηματίσει κυβέρνηση, η πολιτική διεύρυνσης της μικρής Ελλάδας και ο μετέπειτα διχασμός κατά τον α΄ παγκόσμιο πόλεμο με τους Βενιζελικούς να υποστηρίζουν την Αντάντ και τους βασιλικούς να προωθούν την, ευνοϊκή για τα γερμανικά συμφέροντα, «ουδετερότητα» της Ελλάδας. Το πολιτικό πορτρέτο του πρώτου Έλληνα εκφραστή μιας αλλαγής, ο οποίος αποτέλεσε το απόλυτο «έμβλημα» της αστικής δημοκρατίας, αλλά και «ταμπού» της νεοελληνικής πολιτικής ζωής.

Πέτρινα χρόνια

Μυθοπλασία, Ελλάδα, 1985, 142΄, 35mm, Έγχρ.
Σενάριο: Παντελής Βούλγαρης | Φωτογραφία: Γιώργος Αρβανίτης | Μοντάζ: Ανδρέας Ανδρεαδάκης | Μουσική: Σταμάτης Σπανουδάκης | Ηθοποιοί: Θέμις Μπαζάκα, Δημήτρης Καταλειφός, Μαρία Μαρτίκα, Ειρήνη Ιγγλέση, Θάνος Γραμμένος | Παραγωγή: ΕΡΤ, ΕΚΚ, Παντελής Βούλγαρης

Βασισμένη στην αληθινή ιστορία των αριστερών αγωνιστών Ελένης Βούλγαρη και Μπάμπη Γκολέμα, οι οποίοι ζουν στην παρανομία ως επικηρυγμένοι στα μετεμφυλιακά χρόνια,  κάνουν οικογένεια ενώ είναι φυλακισμένοι και σμίγουν μόνο όταν έρχεται η μεταπολίτευση. Ταινία σταθμός για την στενή σχέση ιδιωτικού-δημόσιου, ατομικού-συλλογικού, προσωπικού-πολιτικού για τους πολιτικούς κρατούμενους, και, εν τέλει, για το πώς οικοδομήθηκε η συλλογική μνήμη της Αριστεράς ύστερα από την επιδραστικότητα του Εμφυλίου. Ειδική μνεία για την Θέμιδα Μπαζάκα και ειδικό βραβείο OCIC στο Φεστιβάλ Βενετίας, Βραβείο γυναικείας ερμηνείας (Θ. Μπαζάκα) και μουσικής στο Φεστιβάλ της Βαλένθια.

Η φανέλα με το 9

Μυθοπλασία, Ελλάδα, 1988, 117΄, 35mm, Έγχρ.
Σενάριο: Βαγγέλης Ραπτόπουλος (βασισμένο στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Μένη Κουμανταρέα) | Φωτογραφία: Αλέξης Γρίβας | Μοντάζ: Τάκης Γιαννόπουλος | Μουσική: Σταμάτης Σπανουδάκης | Ηθοποιοί: Στράτος Τζώρτζογλου, Θέμις Μπαζάκα, Σταμάτης Τζελέπης, Νίκος Τσαχιρίδης | Παραγωγή: ΕΚΚ, Παντελής Βούλγαρης, ΕΤ-1

Η φιλοδοξία ενός νεαρού, φτωχού, αλλά ταλαντούχου, ποδοσφαιριστή σε ομάδα της γ΄ εθνικής στη Θεσσαλονίκη να βρει την αναγνώριση σε ομάδα ανώτερης κατηγορίας, δεν είναι παρά μια μοναχική πορεία σε «στημένα» παιχνίδια, φθηνά ξενοδοχεία και την παρ’ ολίγον δόξα.  Μια ταινία για την κατασκευή της ατομικής ταυτότητας και την στρατηγική κοινωνικής ανόδου με φόντο όλο το παρασκήνιο στον κόσμο του ποδοσφαίρου.

Ήσυχες μέρες του Αυγούστου

Μυθοπλασία, Ελλάδα, 1991, 108΄, 35mm, Έγχρ.
Σενάριο: Παντελής Βούλγαρης | Φωτογραφία: Ντίνος Κατσουρίδης | Μοντάζ: Ντίνος Κατσουρίδης | Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις | Ηθοποιοί: Αλέκα Παϊζη, Θανάσης Βέγγος, Θέμις Μπαζάκα, Χρυσούλα Διαβάτη | Παραγωγή: ΕΚΚ, Παντελής Βούλγαρης, ΚΙΝΕΤΟΝ Α.Ε.  

Σπονδυλωτή ταινία με τρεις ιστορίες. Ένας συνταξιούχος ναυτικός, προσφέρει βοήθεια σε μια δυστυχισμένη γυναίκα η οποία λιποθύμησε στον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο. Ένας τραπεζικός υπάλληλος εντοπίζει τελικά την άγνωστη από την οποία δέχεται καθημερινά ερωτικά τηλεφωνήματα. Μια γηραιά κυρία συνδέεται φιλικά με μια νεότερή της γειτόνισσα, για να διασκεδάσει τη μοναξιά της, αλλά με απροσδόκητη κατάληξη. Η πρώτη συνάντηση του Βούλγαρη με τους κορυφαίους ηθοποιούς Αλέκα Παΐζη και Θανάση Βέγγο σε μια ταινία για μοναχικούς ανθρώπους που επινοούν τρόπους για να συσχετιστούν με τους άλλους στο αστικό περιβάλλον. Μνεία της Κριτικής Επιτροπής Προτεσταντών στο Φεστιβάλ Βερολίνου, β’ Βραβείο στο Φεστιβάλ Golden Knight.

Ακροπόλ

Μυθοπλασία, Ελλάδα, 1995, 120΄, 35mm, Έγχρ.
Σενάριο: Παντελής Βούλγαρης | Φωτογραφία: Ντίνος Κατσουρίδης | Μοντάζ: Ανδρέας Ανδρεαδάκης | Μουσική: Γιώργος Μουζάκης| Ηθοποιοί: Λευτέρης Βογιατζής, Σταύρος Παράβας, Κωνσταντίνος Τζούμας, Δέσπω Διαμαντίδου, Θέμις Μπαζάκα| Παραγωγή: ΕΚΚ, Alco Film, ΕΤ-1, Τόνικον, FF Film House (Βουλγαρία), Alia Film SRL (Ιταλία), Tchapline Film , Von Vietinghoff Filmproduction Gmbh (Γερμανία), Δήμος Κορυδαλλού

Το θέατρο Ακροπόλ, το πασίγνωστο και ιστορικό μουσικό θέατρο της Αθήνας, ετοιμάζεται για πρεμιέρα. Λίγο πριν από την έναρξη, ο αυτοδημιούργητος θεατρώνης Πρίγκηψ απολύει μια από τις πρωταγωνίστριες γιατί είναι μεθυσμένη. Ψάχνοντας για αντικαταστάτρια, σκέπτεται να ρισκάρει προσλαμβάνοντας ένα πρώην παιδί-θαύμα του κινηματογράφου, τον Λάκη Λοΐζο, διακεκριμένο ηθοποιό που ειδικεύεται σε γυναικείους ρόλους, κυρίως κωμικούς, και που τώρα διευθύνει ένα γραφείο κομπάρσων. Το φλερτ του Βούλγαρη με την επιθεώρηση ως ένα σύμπαν ακρότητας, εκκεντρικότητας και ετερογένειας. Βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Καΐρου και Βραβείο μουσικής στο Φεστιβάλ της Βαλένθια.

Όλα είναι δρόμος

Μυθοπλασία, Ελλάδα, 1998, 118΄, 35mm, Έγχρ.
Σενάριο: Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Παντελής Βούλγαρης | Φωτογραφία: Γιώργος Φρέντζος | Μοντάζ: Ντίνος Κατσουρίδης | Μουσική: Σταμάτης Σπανουδάκης, Μάκης Γιαπράκας | Ηθοποιοί: Θανάσης Βέγγος, Γιώργος Αρμένης, Δημήτρης Καταλειφός, Κώστας Καζανάς, Θανάσης Τεκνεσχίδης | Παραγωγή: Οργανισμός Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης-Θεσσαλονίκη 1997, Alco Film, ΕΚΚ, ΕΤ-1

Τρεις ιστορίες για τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν τρεις άντρες στο πλέον κρίσιμο σημείο της ζωής τους. «Χαρώνειο Νόμισμα»: ένας αρχαιολόγος ξεκινά να συναντήσει τους φίλους του φαντάρου-αυτόχειρα γιου του, όταν ένα χρόνο μετά το τραγικό περιστατικό ανακαλύπτει σε ανασκαφή έναν ελληνιστικό τάφο, στην περιοχή των Φιλίππων. «Η τελευταία νανόχηνα»: ο ηλικιωμένος θυροφύλακας του βιότοπου στο Δέλτα του Έβρου ξεναγεί στην περιοχή δύο ορνιθολόγους από την Νορβηγία, ακολουθώντας τα ίχνη της τελευταίας νανοχήνας. «Βιετνάμ»: ένας εργοστασιάρχης σε μικρή επαρχία, προσπαθεί μάταια να ξεχάσει τον καημό εξαιτίας του χωρισμού με τη γυναίκα του, διασκεδάζοντας σε ένα σκυλάδικο της επαρχίας. Η ταινία είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Τάκη Κανελλόπουλου, ενώ ο τίτλος Όλα είναι δρόμος είναι στίχος του ποιητή Γιάννη Τζανετάκη.

Νύφες

Μυθοπλασία, Ελλάδα, 2004, 128΄, 35mm, Έγχρ.
Σενάριο: Ιωάννα Καρυστιάνη | Φωτογραφία: Γιώργος Αρβανίτης | Μοντάζ: Τάκης Γιαννόπουλος | Μουσική: Σταμάτης Σπανουδάκης | Ηθοποιοί: Βικτώρια Χαραλαμπίδου, Damian Lewis, Andrea Ferreol, Εύη Σαουλίδου, Δημήτρης Καταλειφός | Παραγωγή: Alco Film, K.G. Productions, Cappa Defina Productions     

Το 1922, ένας αμερικανός φωτογράφος επιστρέφει στην πατρίδα του, έχοντας μπαρκάρει από τη Σμύρνη. Στο υπερωκεάνιο ταξιδεύουν μαζί του 700 περίπου Ελληνίδες που έχουν σαν προορισμό την Αμερική για να παντρευτούν. Σ’ αυτό το ταξίδι, ο φωτογράφος θα ερωτευτεί μια νεαρή κοπέλα από τη Σαμοθράκη. Μια μεγάλη παραγωγή του Βούλγαρη για τη θέση της γυναίκας στη μετανάστευση, την έννοια της τιμής για την ελληνική οικογένεια και την πολιτιστική ετερότητα, στην οποία συνυπογράφει ως συμπαραγωγός και ο Μάρτιν Σκορσέζε.

Ψυχή βαθιά

Μυθοπλασία, Ελλάδα, 2009, 130΄, 35mm, έγχρ.
Σκηνοθεσία-Σενάριο: Παντελής Βούλγαρης  |  Φωτογραφία: Σίμος Σαρκετζής | Μουσική: Γιάννης Αγγελάκας | Ηθοποιοί: Βαγγέλης Μουρίκης, Γεώργιος Σιμεωνίδης, Βικτώρια Χαραλαμπίδου, Κώστας Κλεφτογιάννης | Παραγωγή: Παντελής Βούλγαρης, Γιάννης Ιακωβίδης, Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, ΕΡΤ Α.Ε., GRAAL S.A. , NOVA, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου (Σ.Ε.ΚΙΝ.), Alco Film

Έχοντας επιστρατευτεί από τον Εθνικό και το Δημοκρατικό Στρατό ως οδηγοί στα δύσβατα περάσματα του Γράμμου και του Βίτσι, δυο αδέλφια βρίσκονται σε αντίπαλα στρατόπεδα. Σε αυτήν τη σύγκρουση που προκάλεσαν οι «ξένοι», η εγκληματική τακτική του κυβερνητικού στρατού να αποδεχτεί τον βομβαρδισμό των θέσεων των ανταρτών με βόμβες ναπάλμ, αντιπαρατίθεται στην εμμονή του επιτελείου των ανταρτών να μην προχωρήσει σε ανακωχή παρά τη διαφαινόμενη ήττα.