Λουκία Αλαβάνου: Η γυναικεία μορφή «ραμμένη» ξανά από εικόνες και ήχους του παρελθόντος

Μέσα από τα animation και τις βίντεο-εγκαταστάσεις μου εξερευνώ τη γλώσσα του σινεμά σε σχέση με την έννοια της επιθυμίας. M’ ενδιαφέρουν οι λεκτικοί συνειρμοί που μπορεί κανείς να σχηματίσει ανάμεσα στη διαδικασία του masking (τεχνική εφαρμογή στο animation, η οποία αποτελείται απ’ τη χρήση της λεγόμενης μάσκας Α) και την ψυχαναλυτική έννοια του feminine masquerade. Η έννοια του masquerade έχει ταυτιστεί με την άρνηση της παραγωγής της θηλυκότητας ως κοντινότητα. Με άλλα λόγια η θηλυκότητα καθαυτή δομείται σαν «μάσκα» που κρύβει μια «μη-ταυτότητα».

Αυτή ακριβώς τη θέση διερευνώ μέσα από το «masking» και την ανακατάταξη κατακερματισμένων εικόνων και ήχων που δανείζομαι από ταινίες και επεξεργάζομαι ψηφιακά. Συχνά αυτές οι εικόνες σχετίζονται με / ή συνθέτουν το γυναικείο σώμα. Τα αποσπάσματα μπορεί να προέρχονται από κλασικές ταινίες του Hollywood, από καρτούν των δεκαετιών του ‘20 και του ‘30, από τον Hitchcock και άλλους ιδιοσυγκρασιακούς σκηνοθέτες της δεκαετίας του ‘50. Άλλες φορές χρησιμοποιώ στατικές ή κινούμενες εικόνες που συλλέγω από προσωπικές πηγές.

Σε δεύτερο στάδιο, ο τρόπος που στήνω τα video-animations στο χώρο εμπεριέχει την έννοια του κατακερματισμού και του θραύσματος. Οι εγκαταστάσεις είναι συνήθως πολυκάναλες και η αφήγηση διασπάται σε τμήματα στο χώρο. Η απόσταση ανάμεσα στις οθόνες και τον θεατή είναι συχνά μικρή και δημιουργεί ασφυκτική κοντινότητα, ανατρέποντας τον τετριμμένο τρόπο που έχουμε μάθει να καταναλώνουμε κινηματογραφικές εικόνες, σε μία μεγάλη οθόνη και από απόσταση ασφαλείας.

Η γυναικεία φωνή στο σινεμά ή ακόμα και η απουσία της είναι συχνά αφετηρία για τα έργα μου. Στη βίντεο-εγκατάσταση Episodio 9791 για παράδειγμα, συνέραψα αποσπάσματα ενός γυναικείου μονολόγου, από μια αμερικάνικη σαπουνόπερα ντουμπλαρισμένη στα ιταλικά, μαζί με σκηνές από τη «Μήδεια» του Pasolini (στην οποία ο σκηνοθέτης έχει ντουμπλάρει την πιο διάσημη οπερατική φωνή, αυτή της Μαρίας Κάλλας). Κανείς μπορεί να πει ότι ντουμπλάροντας τη φωνή της ντίβας, ο Pasolini με τον τρόπο του μιλάει γι’ αυτό που ο Lacan ονομάζει «jouissance», μια έννοια που για τον Γάλλο ψυχαναλυτή είναι μη προσβάσιμη στη γλώσσα. Με το έργο Episodio 9791 επιχειρώ να επαναπροσδιορίσω αυτή την «απούσα γυναικεία φωνή» στο φιλμ του Pasolini. Η έμφαση στην εγκατάσταση δίνεται στην ίδια την τονικότητα της ντουμπλαρισμένης φωνής και όχι στην παραγωγή νοήματος μέσα από τις λέξεις. Την ίδια στιγμή, τα κοντινά πλάνα της ηθοποιού της σαπουνόπερας «σκιάζονται» από δισδιάστατα αντικείμενα, όπως φυτά και ανεμιστήρες. Έτσι, η εικόνα διαμελίζεται καθώς δημιουργείται πάνω της μια περιττή κηλίδα.

Η πρακτική μου στο σύνολό της είναι μια διερεύνηση της επιρροής του σινεμά στη δημιουργία και δόμηση της μνήμης. Επεξεργάζομαι την έννοια της «sequence-image» που ο σύγχρονος φιλόσοφος Victor Burgin χρησιμοποιεί για να ορίσει τις προσωπικές μας μνήμες από κινηματογραφικά θραύσματα, τα οποία συχνά αποτελούνται από μπλεγμένες μεταξύ τους εικόνες από διαφορετικές ταινίες ή συναισθήματα που έχουν στιγματιστεί από εικόνες που θυμόμαστε από ταινίες. Αποδομώντας και επανασυναρμολογώντας οικείες κινηματογραφικές σεκάνς που απεικονίζουν συνήθως γυναίκες, επιχειρώ να ανιχνεύσω τους τρόπους με τους οποίους το σινεμά του Hollywood, ίσως να έχει επηρεάσει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη γυναικεία ταυτότητα και να έχει δομήσει στερεότυπα που διαπότισαν τη μνήμη μας από μικρή ηλικία.

Αυτή την περίοδο, εκτός των άλλων δουλεύω πάνω σ’ ένα σώμα δουλειάς η αφετηρία της οποίας είναι η απεικόνιση γυναικών σε ελληνικές κωμωδίες και μελοδράματα της δεκαετίας του ‘50 και η σχέση της με αυτό που στην ψυχανάλυση ονομάζεται «μαζοχιστική θέση». Δεδομένου ότι η μεταπολεμική Ελλάδα προσπάθησε να καταπνίξει το τραυματικό της παρελθόν και το μοντέρνο εισήχθη απότομα με τη μορφή ενός εξιδανικευμένου αμερικάνικου λάιφ-στάιλ, την ίδια στιγμή που ενδογενή έθιμα ήταν ακόμη ζωντανά, το πώς απεικονίστηκε η γυναίκα μέσα απ’ το πρίσμα ανδρών σκηνοθετών την περίοδο αυτή έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Μέσα απ’ τα βίντεό μου θέλω να μιλήσω για το πώς αυτές οι εικόνες συνέβαλαν στη δημιουργία σύγχρονων μύθων γύρω απ’ την επιθυμία.

Info:

Η Λουκία Αλαβάνου ζει και εργάζεται ανάμεσα στην Αθήνα και στο Λονδίνο. Σπούδασε φωτογραφία το 2005 στο Royal College of Art. Κέρδισε το βραβείο ΔΕΣΤΕ το 2007, ενώ το 2008 προτάθηκε για το Paul Hamlyn Award για visual καλλιτέχνες. Πρόσφατες ατομικές της εκθέσεις: Rabbit Catcher, Ulap/ Upload Art Project – Trento (2012), Episodio 3 – Λ. Κανελλόπουλος Πολιτιστικό Κέντρο, Ελευσίνα (2011), Next Door to Alice, Rodeo – Τουρκία (2010), Makita (σε συνεργασία με την Hannah Heilmann), Modtar Projects – Κοπεγχάγη, Chop Chop, upstairs Βerlin gallery – Βερολίνο (2007), Loukia Alavanou, Haas & Fischer Gallery – Ζυρίχη (2007). Και πρόσφατες ομαδικές: Visual Dialogues at Plato’s Academy Recreation Park, Onassis Cultural Centre – Αθήνα (2013), Identity, Body It, Nca/ Nichido Contemporary art – Τόκιο (2010), Memories and Encounters, Viafarini – Μιλάνο (2010), Terrain Error, Verein zur Forderung von Kunst und Kultur am Rosa-Luxemburg-Platz e.V. – Βερολίνο (2010).