Μαριάννα Στραπατσάκη: Οι νέες τεχνολογίες στην Τέχνη

Η ταχύτατη εξέλιξη της εποχής μας σε όλους τους τομείς και ειδικά στα ηλεκτρονικά μέσα, δεν θα μπορούσε ν’ αφήσει αδιάφορους τους καλλιτέχνες, πόσο μάλλον τώρα που το διαδίκτυο έχει πάρει τη θέση του στην καθημερινή μας ζωή, και τα όρια μεταξύ του πραγματικού και του εικονικού χώρου έχουν αμβλυνθεί.

Η έννοια της τέχνης επανακαθορίζεται από τη νέα ψηφιακή πραγματικότητα, καθώς η διασταύρωση των τεχνών με τα νέα τεχνολογικά μέσα και εργαλεία αποτελεί πεδίο πλούσιου και γόνιμου προβληματισμού, από το οποίο αναδύονται νέες μορφές τέχνης, πολυτροπικές, διαδραστικές, συνεργατικές, συλλογικές και εντέλει ανατρεπτικές. Έτσι οι νέες τεχνολογίες μετατρέπονται σε καθοριστικό παράγοντα αλλαγής της παραδοσιακής αντίληψης για την τέχνη, των τεχνικών και των πρακτικών της αλλά και του ίδιου του πολιτισμικού και φιλοσοφικού παραδείγματος της εποχής μας.

Η ανάγκη του ανθρώπου να αναπαριστά την καθημερινή του ζωή, τον ώθησε να δημιουργήσει τις πρώτες βραχογραφίες, πάνω στους βράχους του Λασκό με όποιο εργαλείο διέθετε εκείνη την εποχή. Σε αυτές τις «ζωγραφιές» αν θέλουμε να τις ονομάσουμε έτσι, μπορούμε να παρατηρήσουμε την ύπαρξη της τέταρτης διάστασης, αυτής του χρόνου, με την μορφή των διαδοχικών σκηνών του κυνηγίου που αναπαριστούσαν. Μεταφέροντας το γεγονός αυτό στη σημερινή εποχή, θα λέγαμε ότι έχουμε τα πρώτα κινούμενα σχέδια, τα πρώτα animation, την πρώτη κινούμενη εικόνα σχεδιασμένη, το πρώτο story board = το πρώτο βίντεο. Δηλαδή διαδοχικές σκηνές μιας κίνησης, η οποία έχει αποτυπωθεί με την βοήθεια των ηλεκτρονικών μέσων. Αυτή θα μπορούσαμε να πούμε είναι η ερμηνεία του φιλμ, του βίντεο, και ίσως ακόμα πιο πέρα αν προχωρήσουμε των 3d έργων. Αυτό λοιπόν που χαρακτηρίζει την κινούμενη εικόνα είναι η ύπαρξη της τέταρτης διάστασης, αυτής του χρόνου.

Η βίντεο τέχνη αποτέλεσε μία από τις εκδηλώσεις έκφρασης του κινήματος Fluxus, γιατί όπως λέει και ο πρωτεργάτης της Nam June Paik, «το Fluxus δεν είναι κίνημα είναι ένας τρόπος σκέψης με τον οποίο ζει και πεθαίνει κανείς».

Η βίντεο τέχνη ξεκίνησε σχεδόν τυχαία το 1963 στην Αμερική από τον Κορεάτη Nam June Paik, και στη Γερμανία από τον Wolf Vostell. Τα πρώτα βίντεο του Nam June Paik ήταν κυρίως παρεμβάσεις του πάνω στα ηλεκτρονικά κυκλώματα, έτσι ώστε να βγαίνει παραμορφωμένη η εικόνα της τηλεόρασης.

Οι έρευνες του αυτές έγιναν η αιτία να γεννηθεί η Βίντεο τέχνη. Όλες αυτές οι έρευνες έγιναν σε ασπρόμαυρη εικόνα, δεν υπήρχε ακόμα η έγχρωμη τηλεόραση. Στη συνέχεια πήγε στην Ιαπωνία να συνεχίσει τις έρευνες του, όπου μαζί με τον Ιάπωνα μηχανικό Shuya Abe δημιούργησαν το πρώτο συνθεσάιζερ εικόνων και ήχου, το οποίο πήρε και το όνομα τους.

Το 1965 με την πρώτη κάμερα που έβγαλε η Sony γυρνάει το πρώτο του βίντεο. Ήταν εικόνες και ήχοι που είχε καταγράψει από το παράθυρο ενός ταξί το οποίο κυκλοφορούσε στους δρόμους της Νέας Υόρκης. Αυτό το έργο παρουσιάσθηκε σε μία γκαλερί τον ίδιο χρόνο, και από εκεί και μετά το βίντεο εντάχθηκε στο κύκλωμα προβολής και διάχυσης της τέχνης.

Στην αρχή τα βίντεο ήταν πολύ πειραματικά, μέχρι να συνειδητοποιήσουν οι καλλιτέχνες το ΓΙΑΤΙ, δηλαδή την ανάγκη χρήσης αυτού του μέσου – που στη συγκεκριμένη περίπτωση λέγεται Βίντεο-κάμερα – και να γίνει εμφανές το επί πλέον στοιχείο που προσθέτει στην μέχρι τότε καλλιτεχνική δημιουργία.

Αυτό το επί πλέον στοιχείο που μας δίνει η βίντεο-κάμερα, είναι ο παρόν χρόνος και χώρος. Έτσι οι έννοια και η σχέση χώρος-χρόνος αναθεωρούνται και μπαίνουν σε άλλες βάσεις.

Αυτό που σου προσέφεραν στη συνέχεια τα ηλεκτρονικά μέσα, βλ. μοντάζ, ήταν ότι μπορούσες να πάρεις την κινούμενη εικόνα, να την μελετήσεις, να την επεξεργαστείς και να την εξελίξεις όπως ήθελες παρεμβαίνοντας σε όλα τα σημεία της και δημιουργώντας ένα νέο έργο.

Η κάμερα παίρνει την πληροφορία, το βίντεο την καταγράφει και το μόνιτορ ή η προβολή την μεταβιβάζει.

Στην αρχή τα έργα της Βίντεο Τέχνης ήταν μικρής διάρκειας ταινιάκια, τα οποία παρουσιαζόταν κυρίως σε φεστιβάλ, στη συνέχεια μπήκαν πιο έντονα στο χώρο και παρουσιαζόταν σε μεγάλες προβολές, και σιγά-σιγά έγιναν βίντεο-γλυπτά, βίντεο-εγκαταστάσεις. Τώρα πια τα όρια έχουν εξαλειφθεί και το βίντεο έχει ενσωματωθεί με άλλες μορφές τέχνης, θέατρο, χορό, όπερα, διαδραστικά έργα, μεγάλες καλλιτεχνικές οργανώσεις (ολυμπιακούς αγώνες κ.λ.π.).

Οι πρώτοι καλλιτέχνες που ενδιαφέρθηκαν για αυτό το μέσο, ήταν εικαστικοί αλλά και από το σινεμά, διαφήμιση, φιλολογία, μουσική και βέβαια τηλεόραση.

Είναι πιθανό ότι η περίοδος που έχει περάσει μέχρι τώρα η Βίντεο τέχνη, να είναι το προπαρασκευαστικό στάδιο μιας καινούργιας περιόδου επικοινωνίας της εικόνας. Με την τελειοποίηση των ηλεκτρονικών εικόνων από τεχνικής πλευράς, θα μπορούσαμε να έχουμε πρωτότυπα αποτελέσματα στο πεδίο της αισθητικής, τα οποία να επηρεάσουν τον μελλοντικό εκφραστικό μας κόσμο.

Info:

Η Μαριάννα Στραπατσάκη γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Διακόσμηση Εσωτερικών Χώρων στο Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο.  Με πενταετή υποτροφία της Ακαδημίας Αθηνών συνέχισε τις σπουδές της στο Παρίσι, στην Ecole Nationale Supérieure des Beaux Arts, Ζωγραφική και Σχέδιο, στο Πανεπιστήμιο της  Σορβόνης Paris I, Πλαστικές Τέχνες, και στην Ecole du Louvre, Ιστορία της Τέχνης. Από το 2004 διδάσκει ως Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Τεχνών Ηχου και Εικόνας, του Ιονίου Πανεπιστημίου, στο οποίο υπήρξε ιδρυτικό μέλος. Εχει παρουσιάσει το έργο της σε τριάντα τέσσερις ατομικές εκθέσεις, σε Μουσεία και Γκαλερί στην Eλλάδα, Γαλλία, Aγγλία, Γερμανία, Iταλία, Tουρκία, και Xιλή, και έχει λάβει μέρος σε πενήντα τέσσερις ομαδικές εκθέσεις και φεστιβάλ, στην Eλλάδα, Γαλλία, Γερμανία, Oλλανδία, Iσπανία και Aγγλία.

Photo πορτρέτο: Βιργίλιος Τσιούλλι