Η Καμεράτα συναντά τον συνθέτη Γιώργο Κουμεντάκη στο Μέγαρο Μουσικής

Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και η Καμεράτα, Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής, στο πλαίσιο της νέας σειράς προγραμμάτων υπό …

το γενικό τίτλο «Εν λευκώ» του Κύκλου «Μετατροπίες» προτείνουν στο κοινό διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης της μουσικής προσκαλώντας σημαντικούς δημιουργούς να παρουσιάσουν τα έργα τους, αλλά και να ερμηνεύσουν ή να σχολιάσουν τις μουσικές τις οποίες οι ίδιοι επιλέγουν συμμετέχοντας σε ομιλίες που  διοργανώνονται πριν από κάθε συναυλία. Συνδετικός κρίκος των επιμέρους συναυλιών είναι η ανάδειξη μιας εναλλακτικής θεματικής και ενός πρωτότυπου τρόπου παρουσίασης γνωστών και άγνωστων έργων.

Χορηγός της εκδήλωσης που εντάσσεται στον Κύκλο «Μετατροπίες» είναι ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος.

Πρώτος καλεσμένος ενός τέτοιου προγράμματος «εν λευκώ» είναι ο Γιώργος Κουμεντάκης που θα φιλοξενηθεί στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος την Πέμπτη, 10 Φεβρουαρίου (ώρα έναρξης: 20.30). Για το πρόγραμμα αυτής της συναυλίας, ο γνωστός συνθέτης επέλεξε δημιουργίες του Άρβο Περτ, του Γκίγια Καντσέλι και του Χεράρντο ντι Τζούστο.

Θα ακουστούν επίσης τα έργα του Γιώργου Κουμεντάκη “Typewriter Tune” και «Ισοκράτημα ενός μεσήλικα» σε πρώτη εκτέλεση (παραγγελία του Ο.Μ.Μ.Α.). Αν και  φαινομενικά ετερόκλητα, τα έργα που θα παρουσιαστούν αναδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο σύγχρονοι δημιουργοί αφομοιώνουν και μεταλλάσσουν το παραδοσιακό μουσικό υλικό της χώρας καταγωγής τους. Συμμετέχουν ο πιανίστας Γιώργος-Εμμανουήλ Λαζαρίδης και το Κουαρτέτο Σαξοφώνων Θεόδωρου Κερκέζου. Την Καμεράτα-Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής θα διευθύνει ο μαέστρος Γιώργος Κουντούρης.

Μιάμιση ώρα πριν την έναρξη της συναυλίας, στις 7.00 το απόγευμα, στην αίθουσα διδασκαλίας της Μεγάλης Μουσικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη», ο συνθέτης Γιώργος Κουμεντάκης θα παρουσιάσει και θα σχολιάσει τα έργα συζητώντας με τους συντελεστές της συναυλίας, τον αρχιμουσικό Γιώργο Κουντούρη και τον πιανίστα Γιώργο-Εμμανουήλ Λαζαρίδη, καθώς και με τον μουσικολόγο Ηλία Γιαννόπουλο. Στον ίδιο χώρο θα εκτίθενται εκδόσεις και ηχογραφήσεις των παρουσιαζόμενων έργων από τη συλλογή της Βιβλιοθήκης. Η είσοδος στην ομιλία είναι ελεύθερη με δελτία προτεραιότητας.

Μέγας χορηγός της Καμεράτα, Ορχήστρας των Φίλων της Μουσικής για την περίοδο 2011-2013 είναι το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης.

Αrvo Pärt (γεν. 1935), Fratres – Ο πολυβραβευμένος και πολυγραφότατος εσθονός Άρβο Περτ σηματοδοτεί την έναρξη του πρώτου και του δεύτερου μέρους της συναυλίας με το έργο Fratres. Στο πρώτο μέρος θα ακουστεί η εκδοχή για έγχορδα και κρουστά και στο δεύτερο μέρος η εκδοχή για βιολί, έγχορδα και κρουστά.

Πρόκειται για μια σύνθεση που έχει γνωρίσει περί τις οκτώ ενορχηστρώσεις από τον ίδιο τον Περτ, ο οποίος αρέσκεται εν γένει στους πειραματισμούς με τον συνδυασμό διαφορετικών οργάνων πάνω στην ίδια σύνθεση.

Η πρωτότυπη εκδοχή γράφτηκε το 1977, όταν η χώρα του βρισκόταν ακόμη υπό σοβιετική επιρροή. Ο Άρβο Περτ εγκατέλειψε την Εσθονία το 1980 με την οικογένειά του και έζησε αρχικώς στην Αυστρία και κατόπιν στην Γερμανία. Επαναπατρίστηκε πριν αρκετά χρόνια. Πολλοί τον θεωρούν ως τον πλέον σημαίνοντα εκπρόσωπο του λεγόμενου «μυστικιστικού μινιμαλισμού» μαζί με τους Γκορέτσκι και Τάβενερ. Το πρώιμο έργο του Περτ είναι επηρεασμένο από τον ρωσικό νεοκλασικισμό, τον Μπάρτοκ και τον δωδεκαφθογγισμό του Σαίνμπεργκ.

Ωστόσο, στη συνέχεια, ο συνθέτης, μετά την αντιπαράθεσή του με τις σοβιετικές επιτροπές λογοκρισίας, επέλεξε την οδό της σιγής. Κατά την περίοδο της καλλιτεχνικής σιωπής του, επαναπροσδιόρισε το ύφος του μελετώντας τις ρίζες της δυτικότροπης μουσικής, το γρηγοριανό μέλος, την ευρωπαϊκή αναγεννησιακή πολυφωνία, καθώς και τα ιερά κείμενα της Ορθόδοξης και Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Ο ίδιος περιέγραψε τη μουσική που συνέθεσε εκείνη την περίοδο ως tintinnabuli [χτυπήματα καμπάνας], καθώς οι αρμονίες του παρέπεμπαν στη ρυθμικότητα της κωδωνοκρουσίας και δεν άλλαζαν tempo. Ο διάσημος Αμερικανός συνθέτης Στηβ Ράιχ έχει πει για τον Περτ: «Η μουσική του ικανοποιεί μια βαθιά ανθρώπινη ανάγκη που δεν έχει καμία σχέση με τον συρμό».

Gerardo di Giusto (γεν. 1961), Música Argentina para Cuerdas. Ο αργεντινός πιανίστας και συνθέτης ακροβατεί με τόλμη ανάμεσα στον αυτοσχεδιασμό και τη σύνθεση και, σύμφωνα με τους ειδικούς, έχει ανοίξει νέους ορίζοντες στους σύγχρονους λατινοαμερικανούς δημιουργούς. Γι’ αυτό άλλωστε το έγκριτο γαλλικό περιοδικό «Le Monde de la Musique» έγραψε για τον Χεράρντο ντι Τζούστο ότι: «ολοφάνερα άλλαξε την προοπτική της σύγχρονης μουσικής της Αργεντινής».

Οι ρίζες του εκλεπτυσμένου σύμπαντος του ντι Τζούστο βρίσκονται στην παραδοσιακή μουσική της πατρίδας του και απλώνονται μέχρι την τζαζ και τη λόγια δυτική μουσική. Προσανατολισμένος στον μουσικό διεθνισμό, ο Τζούστο, με το ιδιαίτερο και γοητευτικά παιγνιώδες ύφος του, δε διστάζει να πειραματίζεται διαρκώς με ποικίλης μορφής σχήματα και καλλιτέχνες από διαφορετικούς χώρους και χώρες.

Γεννημένος στην Κόρδοβα της Αργεντινής, σπούδασε μηχανικός, ενώ ταυτόχρονα μελετούσε πιάνο στη γενέτειρά του. Στη συνέχεια, οι καλλιτεχνικές αναζητήσεις του τον οδήγησαν στο Παρίσι όπου παρακολούθησε, στην αρχή, μαθήματα σύνθεσης, πιάνου, ενορχήστρωσης και τζαζ και αργότερα διεύθυνσης ορχήστρας στην περίφημη Εκόλ Νορμάλ. Επί μακρό χρονικό διάστημα συνέθετε έργα κυρίως για μικρά μουσικά σύνολα και μουσικοθεατρικές παραστάσεις.

Από το 1998 άρχισε να γράφει πιο φιλόδοξα κομμάτια, όπως η «Αργεντίνικη Μουσική για Έγχορδα» («Música Argentina para Cuerdas») που θα ακουστεί στη συναυλία της 10ης Φεβρουαρίου στο Μέγαρο, ένα έργο που έχει συμπεριληφθεί στο ρεπερτόριο και στο πρόγραμμα των περιοδειών φημισμένων συνόλων όπως η Ορχήστρα Δωματίου της Κόρδοβας (Αργεντινή), η Καμεράτα Ρομέου (Κούβα) και η Ορχήστρα «Διόνυσος» (Γαλλία).

Giya Kancheli (γεν. 1935), Little Daneliade. Το πρώτο μέρος της βραδιάς θα κλείσει με μια παρτιτούρα μουσικής δωματίου για έγχορδα, πιάνο και κρουστά που φέρει τον τίτλο Little Daneliade. Tην υπογράφει ο σημαντικότερος γεωργιανός συνθέτης της εποχής μας –και ίσως ένας από τους πλέον πρωτοποριακούς δημιουργούς του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα– ο Γκίγια Καντσέλι. Γεννήθηκε στην Τιφλίδα και αρχικώς ασχολήθηκε με τη γεωλογία την οποία εγκατέλειψε για χάρη της μουσικής. Σταθμό στην καριέρα του αποτέλεσε η βράβευσή του στον Πανσοβιετικό Διαγωνισμό Νέων Συνθετών (1962), κατά την περίοδο που φοιτούσε με κρατική υποτροφία στο Κονσερβατόριο της Τιφλίδας όπου διακρίθηκε για τις υψηλές ακαδημαϊκές επιδόσεις του.

Από το 1991 διαμένει στη Δυτική Ευρώπη. Έως το 1995 κατοικούσε στο Βερολίνο. Ακολούθως, μετοίκησε στο Βέλγιο όπου ζει μέχρι σήμερα. Εδώ και πολλά χρόνια, κατέχει τη θέση του μόνιμου συνθέτη της Βασιλικής Φλαμανδικής Φιλαρμονικής (Αμβέρσα). Η μουσική του Καντσέλι χαρακτηρίζεται από έντονη πνευματικότητα, δραματικότητα και νοσταλγικότητα που παραπέμπει στο παραδοσιακό ιδίωμα της πατρίδας του. Ταυτόχρονα, στο συνθετικό του πλέγμα συνυφαίνονται στοιχεία της αμερικανικής τζαζ με επιρροές από τη σύγχρονη ρωσική μουσική. Ο μεγάλος ρώσος συνθέτης Ροντιόν Στσεντρίν τον έχει χαρακτηρίσει ως «έναν ασκητή με μαξιμαλιστική ιδιοσυγκρασία που θυμίζει ηφαίστειο». Η εργογραφία του Καντσέλι περιλαμβάνει συμφωνικές συνθέσεις, έργα για σύνολα μουσικής δωματίου, χορωδιακά και όπερες.   

Γιώργος Κουμεντάκης (γεν. 1959) Τypewriter Tune, Ισοκράτημα ενός μεσήλικα
Ο επίλογος της βραδιάς ανήκει στον Γιώργο Κουμεντάκη και στα έργα του “Typewriter Tune” «Μελωδία γραφομηχανής» για κουαρτέτο σαξοφώνων και «Ισοκράτημα ενός μεσήλικα». Ο κρητικής καταγωγής Κουμεντάκης είναι ένας συνθέτης σύγχρονης μουσικής με διεθνή ακτινοβολία.

 Έχει στο ενεργητικό του λαμπρές σπουδές στην Ελλάδα και το εξωτερικό ως αποδέκτης υποτροφιών ελληνικών και ξένων κοινωφελών ιδρυμάτων. Έργα του έχουν ερμηνεύσει, σε περισσότερες από 400 συναυλίες, διάσημες ορχήστρες σε φημισμένες αίθουσες και λυρικά θέατρα (Κάρνεγκι Χολ, Ουίγκμορ Χολ, Λα Φενίτσε), καθώς και σε φεστιβάλ. Συνθέσεις του έχουν διευθύνει μαέστροι υψηλού κύρους (Μπάμερτ, Οώρρεν-Γκρην, Μέτσμαχερ, κ.ά.).

Έγινε γνωστός στο μεγάλο κοινό με τη μουσική που έγραψε για τις τελετές έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Στις 70 συνθέσεις του περιλαμβάνονται έργα για ορχήστρα, μουσικής δωματίου και επενδύσεις αρχαίου δράματος και χοροθεάτρου. Το πρωτοπαρουσιαζόμενο «Ισοκράτημα ενός μεσήλικα» (παραγγελία Ο.Μ.Μ.Α.) γράφτηκε για έγχορδα, κουαρτέτο σαξοφώνων και πιάνο. Αποτελεί μέρος μιας  νέας ομάδας έργων του Κουμεντάκη τα οποία, όπως σημειώνει ο ίδιος ο συνθέτης, «ερευνούν το βυζαντινό ισοκράτημα (όρος της βυζαντινής μουσικής που σημαίνει τη μουσική συνοδεία της κύριας μελωδίας με το επίμονο “κράτημα” μιας και μόνο νότας), το καθηλωτικό ίσο που μας απογειώνει σε δρόμους μεταφυσικούς∙ μια θεϊκή βάση που πάνω της οικοδομεί ο άνθρωπος την πνευματική του υπόσταση∙ η θεμέλιος νότα κάθε αρμονίας∙ το εν αρχή δημιούργημα που απενοχοποιεί τις ανθρώπινες αδυναμίες και συγχωρεί».